کتاب ایده پدیدارشناسی

کتاب ایده پدیدارشناسی؛ پنج درس‌گفتار نوشتهٔ ادموند هوسرل و ترجمهٔ طالب جابری است و گروه انتشاراتی ققنوس آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب ایده پدیدارشناسی

کتاب ایده پدیدارشناسی متن درس‌گفتارهایی است که هوسرل از ۲۶ آوریل تا ۲ مه ۱۹۰۷ در گوتینگن ایراد کرده است. این درس‌گفتارها در اصل درآمدی بر درسگفتارهایی با نام شیء و مکان بوده‌اند.

می‌توان به‌روشنی برداشت هوسرل را ــ دست‌کم در دوره‌ای از تفکر او که بلافاصله پس از کتاب پژوهش‌های منطقی بسط می‌یابد ــ از پرسش‌های معرفت‌شناختی منتهی به پدیدارشناسی، چیستیِ پدیدار و شیوهٔ مشاهدهٔ آن، هدف، روش و پیش‌شرط‌های پدیدارشناسی، مفاهیم بداهت، بازآوری یا تقلیل پدیدارشناختی، حلول و تعالی، تمایز نگرش طبیعی و نگرش فلسفی، همچنین پیوند اندیشه‌های هوسرل را با تأملات دکارت به‌خوبی دریافت.

هوسرل آنچه را ذیل عنوان «سیر فکری درس‌گفتارها» آمده است درست پس از پایان درسگفتار پنجم به عنوان بازگویی و بسط مباحث مطرح‌شده در این درس‌گفتارها به رشته تحریر درآورد.

خواندن کتاب ایده پدیدارشناسی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران حوزهٔ فلسفه پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب ایده پدیدارشناسی

«من در درسگفتارهای قبل‌تر میانِ علمِ طبیعی و علمِ فلسفی تمایز گذاشتم؛ علمِ اول از نگرشِ طبیعی و علمِ دوم از نگرشِ فلسفی برمی‌آید.

نگرشِ طبیعی هنوز به نقدِ شناخت اعتنایی ندارد. ما در نگرشِ طبیعی شهودکنان و اندیشه‌کنان رو به چیزهایی داریم که هر بار به ما داده شده‌اند و به صورت بدیهی داده شده‌اند، حتی اگر به شیوه‌های گوناگون و در نحوه‌های گوناگونِ هستی، بسته به سرچشمه شناخت و سطحِ شناخت. به عنوان مثال در ادراکْ یک شیء به صورت واضح پیش چشمان ما می‌ایستد؛ این شیء آن‌جاست، در میانِ اشیای دیگر، [در میانِ] زندگان و نازندگان، جانداران و بی‌جانان، پس در میانِ جهانی [می‌ایستد] که بخشی از آن همچون اشیای تکین در ادراک می‌آید، بخشی هم در پیوند با یادآوری [یا حافظه] داده شده است و از آن‌جا به ساحتِ نامعین و ناشناخته گسترش می‌یابد.

احکام ما با این جهان نسبت دارند. ما گاهی جمله‌هایی جزئی و گاهی جمله‌هایی کلی پیرامونِ اشیا، نسبت‌های آن‌ها، دگرگونی‌های آن‌ها، قانون‌ها و وابستگی‌های کارکردیِ حاکم بر تغییراتِ آن‌ها می‌سازیم. ما چیزی را بیان می‌کنیم که تجربه مستقیم به ما می‌دهد. ما با پیروی از انگیزه‌های تجربه، از امور مستقیماً تجربه‌شده (ادراک‌شده و به‌یادآمده) امور تجربه‌نشده را استنباط می‌کنیم؛ ما تعمیم می‌دهیم، ما سپس بار دیگر شناختِ کلی را به موارد جزئی تسری می‌دهیم، یا در تفکرِ تحلیلی کلیت‌های جدید را از شناخت‌های کلی استنتاج می‌کنیم. شناخت‌ها صرفاً با در کنار هم قرار گرفتنْ همانندِ یک رشته از پیِ شناخت‌های دیگر نمی‌آیند، آن‌ها در نسبت‌هایی منطقی با یکدیگر وارد می‌شوند، آن‌ها از یکدیگر منتج می‌شوند، آن‌ها با یکدیگر «هماهنگ‌اند», درستی آن‌ها اثبات می‌شود، و بدین‌سان نیروی منطقیِ آن‌ها به‌عبارتی تقویت می‌شود.

شناخت‌ها از سوی دیگر در روابطِ تناقض و تضاد با یکدیگر هم وارد می‌شوند، [که در این صورت] آن‌ها با هم هماهنگ نیستند، آن‌ها به واسطه شناختِ مسلم مرتفع می‌شوند، و تا [سطحِ] صرفِ دعاویِ شناختی پایین آورده می‌شوند. تناقض‌ها شاید از سپهرِ قانون‌مندیِ صورتِ محضاً محمولی برآیند: ما به ابهامات دچاریم، مرتکبِ مغالطات شده‌ایم، در حساب یا شمارش اشتباه کرده‌ایم. اگر چنین باشد، آن‌گاه سازگاریِ صوری را برقرار می‌کنیم، ابهامات را رفع می‌کنیم و مانندِ آن.

یا این‌که تناقض‌ها بافتی انگیزشی را بر هم می‌زنند که تجربه را بنیاد می‌نهد: بنیادهای تجربه با [دیگر] بنیادهای تجربه می‌ستیزند. در این‌جا چه کاری از دست ما برمی‌آید؟ ما اکنون بنیادهای موجود برای امکان‌های گوناگونِ تعیین یا تبیین را سبک‌سنگین می‌کنیم، ضعیف‌ترها باید در برابر قوی‌ترها کنار بروند، و این‌ها هم به نوبه خود تا زمانی معتبرند که دقیقاً جایگاه خود را حفظ کنند، یعنی تا زمانی که لازم نباشد در یک نبردِ منطقیِ مشابه در برابر انگیزه‌های شناختیِ نوینی پیکار کنند که یک سپهرِ شناختیِ گسترش‌یافته آن‌ها را معرفی می‌کند.

شناختِ طبیعی چنین به پیش می‌رود. این شناخت در دامنه‌ای همواره روبه‌گسترش بر واقعیتی استیلا می‌یابد که از همان آغاز به‌وضوح وجود دارد و داده شده است و تنها باید از حیث دامنه و محتوا، از حیث عناصر، روابط و قانون‌ها از نزدیک‌تر پژوهیده شود. علومِ طبیعیِ گوناگون بدین‌سان پدید می‌آیند و پا می‌گیرند، [از یک سو] علومِ طبیعی به مثابه علومِ مربوط به طبیعتِ فیزیکی و روانی، [یعنی] علومِ انسانی، از سوی دیگر علومِ ریاضی، علومِ مربوط به اعداد، منیفولدها [یا کثرت‌ها]، رابطه‌ها و غیره. در علومِ اخیر بحث بر سر واقعیت‌های رئال نیست، بلکه بر سر امکان‌هایی ایدئال است که فی‌نفسه اعتبار دارند و اما افزون بر این از همان آغاز بی‌چون‌وچرا هم هستند.»