کتاب شبکه های خشم و امید

کتاب شبکه های خشم و امید؛ جنبش‌های اجتماعی در عصر اینترنت نوشتهٔ مانوئل کاستلز و ترجمهٔ مجتبی قلی پور است و نشر مرکز آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب شبکه های خشم و امید

در حاشیه‌ٔ جهانی که به آستانه‌ٔ ظرفیت خود برای زندگی انسان‌ها در کنار هم و سهیم‌شدن زندگی با طبیعت نزدیک می‌شد، افرادی دوباره گرد هم آمدند تا اشکال نوینی از ما بودن، مردم بودن را تجربه کنند. در آغاز تعدادی اندک بودند، صدها تن به آنها پیوستند، سپس شبکه‌ای از هزاران تن ایجاد شد و آنگاه میلیون‌ها تن با صداها و تمنای درونی‌شان برای امید از آنها حمایت کردند.

فصل‌های این کتاب از این قرار هستند:

فصل اول: سرآغاز

شبکه‌بندی ذهن‌ها، ایجاد معنا، به چالش کشیدن قدرت

فصل دوم: طلیعهٔ انقلاب: جایی که همه چیز آغاز شد

تونس: انقلاب آزادی و کرامت

انقلاب ظروف آشپزخانهٔ ایسلند: از فروپاشی مالی تا حمایت عمومی از قانون اساسی جدید 

باد جنوبی، باد شمالی: اهرم‌های چندفرهنگی دگرگونی اجتماعی

فصل سوم: انقلاب مصر

فصل چهارم: کرامت، خشونت، ژئوپلیتیک خیزش‌های عربی 

فصل پنجم: انقلاب ریزوم‌وار خشمگین‌ها در اسپانیا

فصل ششم: اشغال وال استریت: برداشت نمک زمین

فصل هفتم: تغییر جهان در جامعهٔ شبکه‌ای

فصل هشتم: آن سوی خشم، امید: زندگی و مرگ جنبش‌های اجتماعی شبکه‌ای شده

خواندن کتاب شبکه های خشم و امید را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران رشتهٔ جامعه‌شناسی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب شبکه های خشم و امید

«تونس و ایسلند چه وجه مشترکی دارند؟ هیچ چیز. با وجود این، شورش‌های سیاسی که بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۱ نهادهای حکمرانی این دو کشور را دگرگون کردند تبدیل به نقطهٔ ارجاعی برای آن جنبش‌های اجتماعی شده‌اند که نظم سیاسی را در جهان عرب به لرزه درآوردند و نهادهای سیاسی را در اروپا و ایالات متحدهٔ امریکا به چالش کشیدند. در نخستین تظاهرات عمومی میدان تحریر قاهره در ۲۵ ژانویهٔ ۲۰۱۱ هزاران تن با تغییر آگاهانهٔ شعار «اسلام راه حل است» که در سال‌های پیش‌تر بر تحرکات اجتماعی در جهان عرب مسلط بود فریاد زدند «تونس راه حل است». آن‌ها با این شعار به سقوط دیکتاتوری بن علی اشاره می‌کردند، دیکتاتوری که پس از چند هفته اعتراض مردمی که بر سرکوب خونین رژیم غلبه کرد در ۱۴ ژانویه {۲۰۱۱} از کشور گریخت. هنگامی که خشمگین‌های اسپانیا در مه ۲۰۱۱ اردو زدن در میدان‌های اصلی شهرهای کشور را آغاز کردند فریاد زدند «ایسلند راه حل است». و هنگامی که نیویورکی‌ها در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۱ فضاهای عمومی اطراف وال استریت را اشغال کردند، نام نخستین اردوگاه خود را «میدان تحریر» گذاشتند، همان‌طور که اشغالگران میدان کاتالونیا در بارسلونا این کار را کرده بودند. پرسش این است که آن ریسمان مشترک که تجربه‌های شورش مردم را، علی‌رغم گوناگونی شدید زمینه‌های فرهنگی، اقتصادی و نهادی، در ذهن آن‌ها به هم متصل کرد چه می‌توانست باشد؟ پاسخ به طور خلاصه این است: احساس قدرتمندی آنها. این احساس زاییدهٔ نفرت آن‌ها از حکومت‌ها و طبقهٔ سیاسی‌شان بود، خواه این حکومت‌ها دیکتاتوری بودند و یا از نظر آن‌ها شبه‌دموکراتیک. این احساس بر اثر خشم آن‌ها از همدستی بین سرآمدن مالی و سرآمدن سیاسی برانگیخته شده بود و با طغیان هیجان ناشی از برخی رویدادهای غیرقابل تحمل شعله‌ور شد. و سرانجام این احساس با غلبه بر ترس از طریق «با هم بودنِ» ساخته شده در شبکه‌های فضای سایبر و اجتماعات فضای شهری ممکن شد. علاوه بر این، هم در تونس و هم در ایسلند یک رشته دگرگونی‌های سیاسی ملموس رخ داد و فرهنگ‌های مدنی جدید ناشی از جنبش‌ها در مدت زمانی کوتاه ظهور کرد. این شرایط، امکان تحقق برخی از خواسته‌های کلیدی معترضان را تجسم بخشید. بنابراین به لحاظ تحلیلی معنادار است که برای شناسایی بذرهای تغییر اجتماعی، که با باد امید به دیگر زمینه‌ها نیز پخش شدند، به طور کوتاه بر این دو فرایند تمرکز کنیم. این بذرها گاهی در درون اشکال و ارزش‌های اجتماعی جدید شروع به جوانه زدن و رشد کردند و در برخی موارد، به وسیلهٔ ماشین‌های سرکوبِ به حالت آماده‌باش درآمدهٔ قدرت‌های موجود، سرکوب و خفه شدند، قدرت‌هایی که در ابتدا شگفت‌زده شدند، سپس هراسان، و سرانجام در سراسر جهان اقدام به کنش پیش‌گیرانه کردند. راه‌های جدید تغییر سیاسی از طریق ظرفیت ارتباط و سازماندهی مستقل، که نسلی جوان از فعالان کشف کرده‌اند، از دسترس روش‌های عادی کنترل شرکتی و سیاسی خارج است. اگرچه شماری از پیشگامان این‌گونه جنبش‌های اجتماعی جدید در دههٔ گذشته نیز وجود داشتند (به ویژه در اسپانیای سال ۲۰۰۴ یا ایران سال ۲۰۰۹) اما می‌توانیم بگوییم این جنبش‌ها به شکل کامل و تمام‌عیار خود در تونس و ایسلند آغاز شدند.»