آصف بیات
زندگینامه و معرفی کتاب‌های آصف بیات
آصف بیات (Asef Bayat) محقق و نویسنده‌ی ایرانی و استاد جامعه‌شناسی دانشگاه لایدن در هلند بوده است. پیش از آن نیز در دانشگاه آمریکایی قاهره (AUC) در مقام استادی به تدریس پرداخته است.
بیوگرافی آصف بیات
آصف بیات در سال ۱۳۳۳ دیده به جهان گشود. او دوران لیسانس خود را در رشته‌ی علوم سیاسی دانشگاه تهران گذراند و برای ادامه‌ی تحصیل در اواخر دهه‌ی ۱۳۵۰ به بریتانیا مهاجرت کرد. عنوان رساله‌ی دکترای او «نقش کارگران در انقلاب سال ۱۳۵۷» بود؛ رساله‌ای که بعدها با نام «کارگران و انقلاب در ایران» به چاپ رسید و منتشر شد. بیات در سال ۱۹۸۶ میلادی به مصر رفت تا در دانشگاه آمریکایی قاهره به تدریس بپردازد. در همین دوران بود که پژوهش‌های بسیاری در باب مسائل اجتماعی مصر را به سرانجام رساند. از جمله آثار او که در این حوزه منتشر شده‌اند می‌توان به کتاب «کار، سیاست، و قدرت» اشاره کرد. بیات در این اثر تجربه‌ی مصر از مشارکت کارگری از زمان ریاست‌جمهوری «جمال عبدالناصر» را مورد بررسی قرار داده است.
آصف بیات و جامعه‌شناسی
علایق پژوهشی بیات جامعه‌شناسی سیاسی و رفتار جمعی و جنبش‌های اجتماعی، جامعه‌شناسی دین و ارتباط میان دین و جامعه، جامعه‌شناسی شهری و جامعه شناسی تطبیقی و تاریخی است. او در آثار خود به جنبش‌های اجتماعی و تغییرات سیاسی- اجتماعی، دین و زندگی عمومی، زندگی شهری و سیاست، اسلام و مدرنیته در خاورمیانه‌ی معاصر می‌پردازد.
بخش جالب‌توجهی از تحقیقات او بر درک انقلاب‌های عربی متمرکز شده است. در آثار او انقلاب‌های عربی موسوم به «بهار عربی» از نظر تاریخی و جامعه‌شناسی تحلیل شده‌اند و مقایسه‌ای میان آن‌ها شکل گرفته است. آصف بیات در این آثار جایگاه طبقات مردمی را در این انقلاب‌ها بررسی کرده است. او داستان این انقلاب‌ها، به‌ویژه در تونس و مصر را از منظر طبقات فرودست روایت کرده است؛ رویکردی که امکان بیان معنای جدیدی از انقلاب را ایجاد می‌کند.
معرفی آثار و کتاب‌های آصف بیات
ازجمله آثار مهم او می‌توان به کتاب‌های «انقلاب را زیستن»، «انقلاب بدون انقلابیون» و «سیاست‌های خیابانی» اشاره کرد.
کتاب انقلاب بدون انقلابیون
به عقیده‌ی آصف بیات بهترین راه برای درک تحولاتی که در فاصله‌ی سال‌های ۲۰۱۰ و ۲۰۱۱ در خاورمیانه رخ دادند و به بهار عربی شهرت یافتند، تحلیل آن‌ها در چارچوب مفهوم «انقلاب» است. به شرط آنکه توانِ نهفته در این مفهوم را در متن محدودیت‌هایی درک کنیم که در قرن بیست‌ویکم و به‌ویژه در خاورمیانه و شمال آفریقا بر آن تحمیل شده‌اند. به بیان دیگر باید توجه داشت که «انقلاب» خواندن آن تحولات در متن جهانی رخ داد که ایدئولوژی‌های برانگیزاننده‌ی انقلابی قرن بیستم، جذایبت‌ها پیشین خود را از دست‌داده‌اند و دیدگاه نئولیبرال در ابعاد بسیاری همچون اقتصاد و اذهان تأثیر گذاشته است. عقیده‌ی بیات این نظم موجب کاهش توانایی فعالان اجتماعی و سیاسی در بسیج طولانی‌مدتِ مخالفت‌ها و اعتراض‌ها شده است.
نویسنده در این کتاب برای سیر تطور مفهوم انقلاب در ادوار متفاوت تاریخ معاصر جهان از آثار بسیاری استفاده کرده و هم‌زمان به بررسی و تجزیه و تحلیل موشکافانه‌ی سیر وقایعی که به بهار عربی انجامیدند پرداخته است. او همچنین سیر این وقایع با انقلاب‌های قرن بیستم را مورد بررسی تطبیقی قرار داده است؛ بررسی‌ها و تحلیل‌هایی که علاوه‌بر مشاهدات خودِ نویسنده، بر مصاحبه‌های میدانی متعدد و متنوعی با تعداد قابل ملاحظه‌ای از کنشگران، حاضران و سردمداران این تحرکات انقلابی- عمدتاً در مصر- متکی است و بخش اصلی کتاب را تشکیل می‌دهد. بیات از انقلاب ۱۳۵۷ نیز به‌مثابه‌ی موردی برای بررسی تطبیقی بهره برده و به آن اشاره کرده است.
کتاب انقلاب را زیستن
آصف بیات در کتاب «انقلاب را زیستن» گزارشی از تاریخ، تحلیلی دقیق و مفهومی نوآورانه از جنبش‌های اپوزیسیون خاورمیانه ارائه کرده است. به عقیده‌ی آصف بیات انقلاب‌های عربی در ساقط‌کردن ساختارهای حاکم پیروز نشده باشند، اما تحولاتی عمیق در سطوح بسیاری پس‌از این انقلاب‌ها رخ داده است؛ از تحول در مدارس و بازار تا قلمروی همچون خانواده که خصوصی‌تر تلقی می‌شود. آصف بیات در این اثر با تکیه بر مصاحبه‌های میدانی و با ابزار پژوهش عملی و نظریه‌ی اجتماعی به مخاطب خود نشان داده است که تحولات انقلابی گاهی نه در ساختارهای حاکمیت، بلکه در زندگی روزمره پدیدار می‌شوند. بیات در این اثر دیگر نه تحلیل‌گیری که از بیرون به وقایع می‌نگرد، بلکه محققی در دل میدان است. روایت او از بهار عربی، روایتی است متفاوت نسبت به آنچه تاکنون خوانده یا شنیده‌اید.
او در کتاب «انقلاب بدون انقلابیون» به مسائل کلان‌سیاسی، دولت‌محور و تاریخی بهار عربی پرداخته است، درحالی‌که در کتاب «انقلاب را زیستن» در پی پاسخی برای این پرسش است: «انقلاب‌ها برای مردم عادی درون میدان از لحاظ زندگی روزمره چه معنایی داشت؟ آصف بیات در کتاب «انقلاب را زیستن» شرحی از رویدادهای سال‌های پیش از انقلاب تا سال ۲۰۱۵ و پس از آن ارائه داده و از تأثیر «موفقیت» تونس و «شکست» مصر در یک انقلاب بر زندگی روزمره‌ی مردم، به‌ویژه فرودستان سخن گفته است. هرچند تونس و مصر تفاوت‌های بسیاری از نظر جمعیت و گرایش‌های سیاسی دارند، اما در پویایی‌های انقلابی و وضع نامساعد زندگی فرودستان، از جمله تهی‌دستان، جوانان به حاشیه‌رانده‌شده و زنان شباهت‌های بسیاری به یکدیگر دارند.
کتاب سیاست‌های خیابانی: جنبش تهی‌دستان در ایران
این کتاب به بررسی شکل‌های غیررسمی مقاومت و فعالیت‌های روزمره در میان اقشار محروم و حاشیه‌نشین خاورمیانه می‌پردازد. بیات نشان می‌دهد که چگونه مردم با استفاده از فضاهای عمومی و خیابان‌ها، بدون ایجاد جنبش‌های سیاسی رسمی، ساختارهای قدرت را به چالش می‌کشند. این اثر درک جدیدی از مفهوم مقاومت اجتماعی ارائه می‌دهد.
کتاب پسااسلام‌گرایی: دگرگونی فرهنگی و اجتماعی در جهان اسلام
در این کتاب، بیات به ایده‌ی پسااسلام‌گرایی می‌پردازد و نشان می‌دهد چگونه جنبش‌های اسلامی در جهان اسلام، پس از رسیدن به قدرت، دچار تحولات فکری و فرهنگی شده‌اند. او بر این باور است که بسیاری از جوامع اسلامی اکنون در حال تجربه‌ی دوره‌ای هستند که دین و سیاست از هم جدا می‌شوند و شهروندان به دنبال ارزش‌های آزادی و دموکراسی‌اند. این کتاب با تحلیل انقلاب ایران، بهار عربی و ظهور گروه‌های متنوع در دو سوی این تحولات، تصویری شفاف از دلایل افول اسلام‌گرایی و چالش‌های شکل‌گیری جریان پسااسلام‌گرایی ارائه می‌دهد. بیات در این اثر، موضوعاتی نظیر نقش کمرنگ اسلام‌گرایی در انقلاب‌های بهار عربی، اشتباهات راهبردی گروه‌هایی مانند اخوان‌المسلمین در هنگام کسب قدرت و ازدست‌دادن حمایت مردمی و رشد جریان‌های افراطی نظیر داعش و طالبان را به‌دقت بررسی کرده است. او همچنین به تأثیر سیاست‌های نولیبرالی و برداشت‌های متفاوت از آن در کشورهای مختلف منطقه می‌پردازد.
کتاب طبقه، سیاست و نظریه اجتماعی
این کتاب شامل مقالات جامعه‌شناختی و تاریخی از سال‌های ۱۹۹۴ تا ۲۰۱۸ است که رابطه‌ی نظریه‌های اجتماعی با واقعیت‌های منطقه‌ای را بررسی می‌کند. نویسنده تأکید دارد که مفاهیم اجتماعی باید در بستر تاریخی خود تحلیل شوند و استفاده‌ی نادرست از مفاهیمی که ریشه در جوامع غربی دارند، می‌تواند به نتایج نادرست منجر شود. بازنگری و تطبیق این مفاهیم برای تحلیل مسائل اجتماعی پیچیده ضروری است. در این اثر، آصف بیات به ارتباط میان طبقات اجتماعی و تحولات سیاسی می‌پردازد. او از منظر نظریه‌ی اجتماعی، نقش طبقه‌ی کارگر و اقشار مختلف جامعه را در شکل‌دهی به ساختارهای سیاسی و اجتماعی بررسی می‌کند.
کتاب کارگران و انقلاب ۵۷
این کتاب به نقش و مشارکت کارگران در انقلاب ایران می‌پردازد. بیات تأثیر اقدامات جمعی و اعتصاب‌های کارگری را در شکل‌دهی به روند انقلاب تحلیل می‌کند و به جنبه‌هایی از انقلاب اشاره دارد که معمولاً در تحلیل‌های کلاسیک کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. نویسنده توضیح می‌دهد که کارگران با اعتصابات گسترده توانستند اقتصاد رژیم شاه را مختل کنند و در پیروزی انقلاب نقش اساسی ایفا کنند. پس از انقلاب، آن‌ها مدیریت کارخانه‌ها را در دست گرفتند و امور را از طریق تصمیم‌گیری‌های جمعی پیش بردند. این کتاب که حاصل یک تحقیق میدانی در سال‌های ۱۳۵۹ و ۱۳۶۰ است، به‌ویژه بر مشارکت کارگران در بهبود وضعیت اقتصادی جامعه و تصمیم‌گیری‌های کاری تأکید دارد.
