کتاب شش رساله

کتاب شش رساله از مجموعهٔ حکمت سقراط و افلاطون و شامل متون اتوفرون، اقریطون، فیدون، الکبیادس، غورجیاس، دفاعیه از افلاطون گردآوری‌شده توسط محمدعلی فروغی است و انتشارات شرکت کتاب هرمس آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب شش رساله

محمدعلی فروغی، بزرگ‌مرد تاریخ ادب و فرهنگ و سیاست ایران، یکی از نخستین کسانی است که رساله‌های افلاطون را به فارسی ترجمه کرد. او در مقدمهٔ کتاب با نثر دلنشینش اینگونه بیان می‌کند: «بعد الحمد و الصلوة چون رسائل و کتب افلاطون اشهر حکمای عالی‌قدر یونان، که در لفظ گران‌بهاترین عقد لآلی است و در معنی کلید گنج معالی، تاکنون به زبان پارسی درنیامده و این برای ما ایرانیان فقدانی عظیم است لهذا خاطر، هوای ترجمه آن خزاین معرفت از السنه اروپایی می‌نمود و از آنجا که مجموع آن کتب نفیسه بحری زاخر و ترجمه آن به‌تمامی از کارهای معظم محسوب است از یاری توفیق بر انجام این مقصود اطمینان نداشتم؛ پس در بدو اقدام کار را بزرگ نگرفتم تا امید حصول بیشتر و غایت وصول نزدیک‌تر باشد و عجالتا بر سبیل امتحان و هدیه دوستان در تابستان این سال که در شمیران تهران بالنسبه خلوت و فراغتی داشتم سه رساله از آن رسائل شریفه را که در شرح محاکمه و شهادت سقراط، استاد محبوب افلاطون، و متضمن فواید بسیار است از ترجمه‌های معتبر فرانسوی به فارسی آوردم و مقدمه‌ای بر آن افزودم تا از پیش آنچه محتاج توضیح است واضح شده باشد و نفع این گنجینه عام گردد و اگر لغزش و خطایی رفته از نظر دقیق نکته‌سنجان امید عفو دارم. (چاپ اول ۱۳۰۴، چاپ دوم با تغییراتی سال ۱۳۱۶)»

 کتاب شش رساله شامل فصل‌های زیر است:

جلد نخست:

شرح‌حال افلاطون و فلسفه او در پنج مجلس

ترجمه چهار فقره از مکالمات افلاطون

مکالمه اتوفرون یا دینداری (یکی از مکالمات افلاطون است که استفانوس آن را در ابتدای دوره آثار افلاطون قرار داده‌ است. مضمون مکالمه تعریف درست «دین‌داری» است.)

خطابه دفاعیه سقراط

مکالمه اقریطون

مکالمه فیدون

جلد دوم:

رساله الکبیادس (یکی دیگر از مکالمات سقراطی گفت‌وگوی آن دانشمند است با الکبیادس که جوانی است جویای نام و سقراط می‌خواهد به او بفهماند که اگر می‌خواهی زمامدار امور کشور شوی باید بر نیکی و بدی و داد و بیداد و صلاح و فساد و سود و زیان معرفت بیابی و بر او ثابت می‌کند که در این امور نادان است و واجب‌ترین چیزها برای انسان این است که خود را بشناسد.)

رساله غورجیاس (در این کتاب سقراط با گورگیاس و دو نفر از پیروان او طرف می‌شود و در باب بی‌حاصل بلکه مضر بودن فن خطابه به قسمی که آنها معمول می‌داشتند مباحثه می‌کند و هر سه را یک یک ساکت و مغلوب می‌سازد و ثابت می‌کند که ظلم دیدن بهتر از ظلم کردن است و هر کس گناهکار باشد صلاح در این است که به مجازات برسد و به سخنوری سعی در تبرئه او نباید کرد.)

خواندن کتاب شش رساله را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران حوزهٔ فلسفه یونان باستان و طرفداران آثار افلاطون پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب شش رساله

«اتوفرون: تو را چه می‌شود ای سقراط؟ و چه پیش آمده است که از لوکیوس و گفتگوهای آنجا دل برداشته و به دیوانخانه آمده‌ای؟ گمان ندارمتو مانند من پیشگاه امیر به داوری آمده باشی؟

سقراط: ای اوتوفرون من به داوری چنان که در آتن گفته می‌شود نیامده‌ام، برای تعقیب جزایی حاضر شده‌ام.

اتوفرون: یعنی چه؟ آیا کسی از تو دادخواهی می‌کند؟ چون باور ندارم که تو بر کسی دعوی کنی.

سقراط: راست می‌گویی.

اتوفرون: کسی نسبتی به تو داده است؟

سقراط: آری همین است.

اتوفرون: آن کس کیست؟

سقراط: ای اوتوفرون راستی این است که من خود بدرستی او را نمی‌شناسم و گویا سببش این است که او جوان است و نامی نیست. اگر غلط نکنم او را ملیطوس می‌نامند و از تیره پیتوس است، آیا کسی را به این اسم از این تیره نمی‌شناسی؟ مویش صاف و ریشش کم و بینی‌اش قوسی است.

اتوفرون: نه، ای سقراط چنین کسی به نظر ندارم، پس بگو ببینم چه نسبتی به تو می‌دهد؟

سقراط: به گمان من ملیطوس مردی دلاور است و هنر است که کسی با این جوانی به چنین کاری دست ببرد زیرا بنا بر آنچه می‌گوید می‌داند که جوانان را چگونه می‌توان فاسد ساخت و چه کسان‌اند که این کار را می‌کنند. شک نیست که این شخص مردی داناست و در من جهالتی یافته است که مرا بر آن می‌دارد که همسالان او را فاسد کنم و از این رو در برابر این شهر که به جای مادر ماست بر من اقامه دعوی کرده است. براستی من او را تنها کسی می‌بینم که می‌داند در سیاست از کجا باید آغاز کرد و حق دارد که ابتدا به کار جوانان می‌پردازد که آنها را نیکو بپرورد. چنان که باغبانِ نیک آن است که نخست نهالهای تازه را دست پرورده کند آن‌گاه به نهالهای دیگر برسد، و البته از این روست که ملیطوس پاک بودن شهر را از ما آغاز کرده است که به قول او جوانان نورسیده را فاسد می‌سازیم و یقین است که پس از اینکه این کار را ساخت به دیگران خواهد پرداخت و از این راه خیر کلی به این شهر خواهد رسانید و چون به این خوبی آغاز کرده البته به آرزو خواهد رسید.»