کتاب آیین سخنوری

سخنوری يا خطابه فنی است که به وسيله‌ی آن گوينده شنونده را به سخن خود اقناع و بر منظور خويش ترغيب می‌کند.

مردم برای اينکه به سخن کسی گوش دهند و اعتنا کنند بايد به او اعتماد داشته باشند و او را درست و راستگو و دانا و صميمی و خيرخواه و مهربان بدانند

شورانگيزی و تحريک عواطف برای سخنور وسيله‌ای بسيار قوی و مؤثّر است و بسيار سخنوران بوده‌اند که به اين وسيله بر دل‌های مردم فرمانروايی کرده و کارهای بزرگ انجام داده‌اند و سخنور حقيقی آن است که قوه‌ی شورانگيزی داشته باشد.

سخنوری يا خطابه فنی است که به وسيله‌ی آن گوينده شنونده را به سخن خود اقناع و بر منظور خويش ترغيب می‌کند. پس غرض از سخنوری همين دو نتيجه است که شنونده سخن گوينده‌ی را بپذيرد و بر منظور او برانگيخته شود.

درجه‌ی اول که از همه ضعيف‌تر است برای مواردی است که منظور فقط اين باشد که شنونده از شنيدن سخن خوش شود و مسرور گردد، ضمناً مطالب سودمند نيز بشنود، مانند خطابه‌های افتتاحی و مخاطبه‌ی بزرگان در حضور جماعت و مدايح و امثال آنها.

مرهون اين کلام پاسکال بود: «اگر توانستيد

‫خوب در کارها پيش‌بينی کنيد می‌توانيد فرمانروايی نماييد

الفاظ و عبارات هرچه معمول‌تر و به اذهان نزديکتر بهتر، تا آنجا که سخن‌سرايی مانند صحبت شود. نبايد تصور کرد که هنر سخنور در آن است که عباراتی بسازد که کسی نداند و گفتن نتواند. بلکه برعکس سخن بايد چنان طبيعی باشد که هرکس بشنود گمان کند خود می‌تواند چنين بگويد و شيخ سعدی اين هنر را به کمال دارد تا آنجا که اگر کسی سخن‌شناس دقيق نباشد به بلندی مقام سخن او برنمی‌خورد و گمان می‌کند همه کس می‌تواند چنان سخن بگويد. ولی چون پای عمل به ميان می‌آيد همه کس ناف بر زمين می‌گذارد و همين است که گفته‌اند: سخن سعدی سهل ممتنع است و به راستی و به تصديق همه‌ی دانشمندان و سخن‌شناسان شيخ سعدی افصح‌المتکلّمين است.

برای خوب شدن طرز بيان بايد با ادبا و نويسندگان معاشرت کرده و زياد کتاب بخوانيد.

حضرت داود(ع) شفقت و مهربانی خدا را به طرز زير بيان کرده است: «خدا چوپان من است. مرا به مراتع سبز و خرم می‌برد و به آب‌های خوشگوار هدايتم می‌نمايد». در مملکت کم‌آب و شوره‌زار، داود ذکر مراتع سبز و آب‌های خوشگوار را بهترين وسيله جهت جلب نظر مردم می‌دانست و بنابراين، واضح کردن منظور برای آنها بوده است.