کتاب خاطرات ظلمت

کتاب خاطرات ظلمت؛ درباره سه اندیشگر مکتب فرانکفورت والتر بنیامین، مارکس هورکهایمر، تئودور آدورنو نوشتهٔ بابک احمدی است و نشر مرکز آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب خاطرات ظلمت

کتاب خاطرات ظلمت شرحی است از زندگی و اندیشه‌های سه متفکر روزگار ما، والتر بنیامیـن، ماکس هورکهایمـر و تئودور آدورنـو. نام ایـن سه اندیشگر با «نظریه‌ٔ انتقادی»، «مکتب فرانکفورت»، و با موقعیت‌های تاریخی‌ای چون جمهوری وایمار، رایش سوم، آلمان سال صفر، جهان پس از آشویتس، و با شماری از سرفصل‌های جدل فکری این روزگار همچون مدرنیته، خردابزاری، فلسفه‌ٔ منفی، صنعت فرهنگ، نقادی علم و تکنولوژی، فعلیت سخن اخلاقی، راه‌گشایی هنر مدرن، و موقعیت پسامدرن پیوند خورده است.

در کتاب جنبـه‌ٔ امروزی نظریـات سه اندیشـگر و هماننـدی دیدگاه آنان با چشم‌اندازهای کنونی فلسفه (به ویژه هرمنوتیک، شالوده‌شکنی و پراگماتیسم) برجسته شده است.

خواندن کتاب خاطرات ظلمت را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران حوزهٔ فلسفه پیشنهاد می‌کنیم.

درباره بابک احمدی

بابک احمدی در سال ۱۳۲۷ در تهران به دنیا آمد. او نویسنده، مترجم، منتقد هنری و پژوهشگری ایرانی است. احمدی یکی از پیشگامان نقد مدرنیته در ایران است. او در معرفی بسیاری از اندیشمندان و فیلسوفان غربی تلاش کرده و توانسته است جوانان علاقه‌مند به فلسفه را با اندیشه‌های مدرن و پسامدرن آشنا کند. کتاب‌های او از این قرار است:

آفرینش و آزادی، جستارهای هرمنوتیک و زیبایی‌شناسی

از نشانه‌های تصویری تا متن

امید بازیافته، سینمای آندری تارکوفسکی

باد هر جا بخواهد می‌وزد، اندیشه‌ها و فیلم‌های روبر برسون

تصاویر دنیای خیالی، مقاله‌هایی دربارهٔ سینما

چهار گزارش از تذکرةالاولیاء عطار

حقیقت و زیبایی، درس‌های فلسفهٔ هنر

خاطرات ظلمت، دربارهٔ سه اندیشگر مکتب فرانکفورت

رسالهٔ تاریخ

ساختار و تأویل متن

ساختار و هرمنوتیک

سارتر که می‌نوشت

کتاب تردید

مارکس و سیاست مدرن

مدرنیته و اندیشهٔ انتقادی

معمای مدرنیته

واژه‌نامهٔ فلسفی مارکس

هایدگر و پرسش بنیادین

هایدگر و تاریخ هستی

کار روشنفکری

ترس و تنهایی: کوارتت‌های شاستاکوویچ

موسیقی‌شناسی

آواز زمین: هشت جستار در تاریخ موسیقی

دگرگونی جهان: درآمدی به مانیفست حزب کمونیست

بخشی از کتاب خاطرات ظلمت

«والتر بنیامین یادآور اندیشگران رنسانس است. ذهنی کارآزموده داشت و رها از هر تعصب، که تنها سودای جستن حقیقت را می‌شناخت. دانشی ژرف را با هوشی سرشار به هم آمیخته بود. آثارش بسیاری از گستره‌های دانش و هنر روزگار را از فلسفه، تاریخ‌نگاری، جامعه‌شناسی، سیاست، تاویل اندیشهٔ دینی تا نقد ادبی، نقاشی، عکاسی و سینما، در بر می‌گیرند. یکی از نخستین تاریخ‌نگاران مدرن عقاید بود، و راه را بر «کالبدشکافی تاریخ فرهنگی اندیشه» گشود. جامعیت فکرش چندان خیره کننده بود که کلام‌سوزان سانتاگ را همواره به یادها می‌نشاند: «بنیامین واپسین روشنفکر بود». او آخرین ادیب بود. از آن کسان که در فرانسه به homme de lettres مشهورند، دانایان همه فن حریفی که فلسفه و ادبیات از نظرشان تنها بازی‌های زبانی نیست، بل در حکم «علتِ زندگی» است. پس از جنگ مهیبی که بنیامین در نخستین سال آن خودکشی کرد، روشنفکران اروپایی یا بارِ تعهد اجتماعی را نپذیرفتند (چون موریس بلانشو که با بنیامین دوست بود، نویسندگان رمان نو و...)، یا در موضعی دفاعی مدام ناگزیر از توضیح و توجیهِ وضعیتِ متعهد خود شدند (چون ژان پل سارتر). بنیامین، ولی، به آن حرکت روشنفکری پیش از جنگ تعلق داشت که ارنست بلوخ آن را «جریان گرم» می‌نامید، و بی‌نیاز از توجیه تعهد خود، راستی متعهد بود و با سیاست‌های چپِ رادیکال همراه. از دلایل وجودی این جریان یکی مخالفت با روی کار آمدن نظام‌های فاشیستی بود، و دیگر بحران‌های اقتصادی و سیاسی سرمایه‌داری، و سوم اقتدار اندیشگرانهٔ مارکسیسم غربی.

بنیامین یک بار به دوست نزدیک‌اش گرشوم شولم نوشته بود: «برای این که ما در داوری خود دربارهٔ جنبهٔ ناب و زیبای خاصِ آثار کافکا عادل باشیم، هرگز نباید این نکته را از نظر دور کنیم که این جنبهٔ ناب و زیبای شکست است». شکست درونمایهٔ اصلی زندگی خود بنیامین است، و آثارش را می‌توان «کشف زیبایی‌شناسی شکست» نامید. زندگی بنیامین رشته‌ای از بدبیاری‌ها و شکست‌های شخصی بود. رسالهٔ پایان‌نامهٔ دانشگاهی‌اش که می‌توانست برای او در نظام دانشگاهی آلمان راهی بگشاید رد شد، سپس نزدیک دو دهه در فقر زندگی کرد، و تنها از راه انتشار مقاله‌هایش اندک درآمدی داشت. عشق‌های کوتاه، دشوار و نافرجام داشت و ازدواجی شکست خورده. زندگی در تنهایی و انزوا، مهاجرت و آوارگی‌های بی‌پایان همراه شد با انبوهی طرح‌های ناتمام (مهمترین آن‌ها کتابِ پاساژها) و سرانجام با خودکشی غم‌انگیزی که گویا بر اساس اشتباهی پیش آمد: نفهمیدن گوشه و کنایه‌های افسر پلیس مرزی. بدفهمی، اشتباه، تجربه‌های ناکامل، فعلیتِ ناتمامی، نامتداومی واقعیت، گسست‌ها، ویرانی، این‌ها هستند درونمایه‌هایی که یک زندگی را به مجموعه‌ای از آثار پیوند می‌زنند که تنوع درونی آن نمونه‌ای مثال زدنی است. مجموعه‌ای که خود از عناصر متفاوت، گاه متضاد و به هر رو ناتمام شکل گرفته است. در ایام زندگی بنیامین از او مقاله‌هایی منتشر شد، و جز کتابی از گزین گویه‌ها و قطعه‌های کوتاه (با نامی استعاری اما روشنگر: خیابان یک طرفه) و سرچشمهٔ نمایش سوگبار آلمانی کتابی دیگر منتشر نکرد. تنها پس از مرگش، به سال ۱۹۵۵، با انتشار دو مجلد از مقاله‌ها (به همت دوستانش تئودور. و. آدورنو و همسرش گرتل آدورنو) شهرتی روزافزون به دست آورد، که از مرزهای آلمان فراتر رفت. شمار کتاب‌هایی که تاکنون درباره‌اش به زبان‌های اروپایی چاپ شده از ششصد بیشتر است. هانا آرنت او را «مقتدرترین نثر نویس و مهم‌ترین ناقد ادبی آلمان معاصر» می‌نامید، و ارنست بلوخ از او به عنوانِ «برجسته‌ترین بیانگر اندیشهٔ نو» نام می‌بُرد. برتولت برشت مرگش را «نخستین و بزرگترین آسیب جبران ناپذیری» دانست که نازیسم بر پیکر فرهنگ آلمان وارد آورد.»