کتاب هنگام نیایش چه می کنیم؟

کتاب هنگام نیایش چه می کنیم؟ نوشتهٔ ونسان برومر و ترجمهٔ اشکان بحرانی و مسعود رهبری و ویراستهٔ قاسم کاکایی است و انتشارات شرکت کتاب هرمس آن را منتشر کرده است. موضوع این کتاب در باب نیایش و سرشت ایمان است.

درباره کتاب هنگام نیایش چه می کنیم؟

پروفسور برومر در ۱۹۳۲، در افریقای جنوبی، زاده شد. در دانشگاه‌های اِستلِنبوش، هاروارد، اوترخت و آکسفورد فلسفه و الهیات آموخت و از ۱۹۶۷ تا ۱۹۹۷ استاد فلسفه دین در دانشگاه اوترخت بود. نوشته‌های وی به انگلیسی عبارت‌اند از: الهیات و تحقیق فلسفی (لندن، ۱۹۸۱ و فیلادلفیا، ۱۹۸۲)، هنگام نیایش چه می‌کنیم؟ (لندن، ۱۹۸۴)، سخن گفتن از خدایی شخص‌وار (کیمبریج، ۱۹۹۲)، الگوی عشق (کیمبریج، ۱۹۹۳)، دین و جهان مدرن. سخنرانی‌ها و گفت‌وگوهای ایران (تهران، ۲۰۰۴)، کفاره، مسیح‌شناسی و تثلیث (اشگیت، ۲۰۰۵)، برومر: درباب معنا و ایمان مسیحی (اشگیت، ۲۰۰۶).

ونسان برومر فیلسوفی جهانی و سرشناس است که تلاش‌هایش را بر ساماندهی الهیات مسیحی نیز متمرکز کرده است. این کتاب با شفافیت و موشکافی به این پرسش عملی می‌پردازد که نیایش چه اهمیتی دارد. برومر به این معضل سنتی می‌پردازد که کانت و دیگران پیش کشیدند: نیایش صرفاً ریاضتی روحی و شخصی است یا چیزی بیش از آن؟ 

از ۱۹۸۴ تاکنون، کتاب برجسته ونسان برومر درباب نیایشْ تحلیل فلسفی جامعی از موضوعات محوری در خصوص سرشت و کاربست نیایش به دست می‌دهد. هنگامی که چیزهایی را از سایر مردم درخواست می‌کنیم، هنگامی که از ایشان سپاسگزاری یا آنان را ستایش می‌کنیم، و هنگامی که بابت آنچه بر ایشان روا داشته‌ایم ابراز پشیمانی و طلب عفو می‌کنیم، چه می‌کنیم؟ و به جا آوردن این امور در ارتباط با خدا چه تفاوتی دارد با هنگامی که این امور را در ارتباط با سایر مردم انجام می‌دهیم؟ و این امر درباب هستی و سرشت خدایی که به درگاهش نیایش می‌کنیم مستلزم چه لوازمی است؟

در ویراست جدید، سه فصل جدید به آن افزوده شده است که اشارتی از جی. کی. چسترتون را به‌تفصیل بسط می‌دهد: «ایمان چیزی به سان نظریه نیست بلکه به رابطه‌ای عاشقانه می‌ماند.» از آنجا که نیایش ابراز این رابطه عاشقانه است، کلید فهم سرشت ایمان نیز به حساب می‌آید. این فصل‌ها نشان می‌دهند که چگونه تحلیل برومر از نیایش به فهم ما از سرشت معنویت، ایمان و اعتقاد دینی، و الهیات کمک می‌کند و بدین ترتیب، مطالب این کتاب به طرز چشمگیری در علقه و علاقه‌ای که به مباحث معنوی در محافل علمی پیدا شده است سهیم می‌شوند. مراد از معنویت آن نیست که به تجربه‌های دینی یا معرفت عرفانی درباره خدا نائل آییم؛ هدف اصلی آن است که به متدینانه زیستن دست یابیم و جهان را در پرتو ایمان بنگریم. اعتقاد دینی صرفاً کنشی معرفتی همانند علم نیست؛ این اعتقاد نمی‌تواند از معنویت و حیات ایمانی جدا باشد و، از این رو، به نحو بنیادینی وجودی (existential) است و نه صرفاً عقلانی.

این کتاب، علاوه بر آنکه به منزله متنی اصلی و ارزنده دانشجویان را به کار می‌آید، در شماری از بحث‌های رایج در الهیات و فلسفه دین نیز مشارکت می‌کند: بحث‌هایی درباب واقع‌گرایی و اعتقاد دینی، درباره عقلانیت ایمان و سرشت الهیات، درباب ربط و نسبت میان اعتقاد دینی و اخلاق، درباره علم و دین و بحث داغ میان مسیحیان انجیلی در امریکا درباب گشودگی خداوند.

خواندن کتاب هنگام نیایش چه می کنیم؟ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به فراگیرانِ فلسفهٔ دین پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب هنگام نیایش چه می کنیم؟

«به روایت انجیل متی (۲۲:۲۱) مسیح به حواریانش می‌گوید: "هر آنچه با ایمان به دعا طلب کنید خواهید یافت." بسیاری از مؤمنان با کلیت این وعده مشکل دارند. هرچه باشد، همه دعاها اجابت نمی‌شود، می‌شود؟ چه بسا این موضوع به این شرط مربوط شود که دعا در پیشگاه خدا می‌باید "با ایمان" باشد. شاید دعاها اغلب به آن علت بی‌جواب می‌مانند که توأم با "ایمان" به حد لازم نیستند. اما صرف‌نظر از این دشواری، اغلب مؤمنان مایل به این ادعا هستند که خدا، در عمل، نیایشهای ایشان را حتماً اجابت می‌کند. بسیاری ممکن است بیفزایند که این مطلب را از تجربه شخصی‌شان درمی‌یابند. گرچه خدا همه دعاها را اجابت نمی‌کند، یا همیشه دعاها را به آن معنای دقیقی که نیایشگران تمنا کرده‌اند اجابت نمی‌کند، تجربه بخوبی نشان می‌دهد که دعاها واقعاً مؤثرند و بیهوده به محضر خداوند عرضه نمی‌شوند.

این ادعا مسئله دیگری را پیش می‌آورد. اگر تأثیر دعا را در اصل از تجربه می‌توان شناخت، آیا نتیجه نمی‌شود که باید بتوانیم آزمونی اجرا کنیم برای بررسی این مدعا که نیایشها مؤثرند؟ برای بسیاری نفس اندیشه چنین آزمایشی بی‌دینانه و حتی کفرآمیز به نظر می‌رسد. آیا ما از اینکه خداوند، خدای خود، را بیازماییم منع نشده‌ایم (متی ۷:۴؛ تثنیه ۱۶:۶)؟ از سوی دیگر، آیا در "مزامیر" نخوانده‌ایم که "وعده و سخن پروردگار قابل اعتماد و در هر آزمونی پابرجاست. او از کسانی که به او پناه می‌برند مانند سپر محافطت می‌کند" (مزامیر ۳۰:۱۸)؟ و آیا کتاب مقدس مثالهای پرشماری برای ما نیاورده است از مردمانی که پروردگار را، با موفقیت، در بوته آزمون نهادند؟ آیا تحدّی و مبارزه ایلیا و پیامبران دروغین بعل نمونه‌ای در این باره نیست؟ آیا ایلیا بر کوه کرمل آزمونی توفیق‌آمیز ترتیب نداد تا به پیامبران دروغین بعل ثابت کند که خدای بنی‌اسرائیل اجابتگر دعای کسانی است که او را می‌خوانند؟

ممکن است کسی در پاسخ به این پرسشها بگوید آن آزمونی را که در مزمور (۳۰:۱۸) از آن سخن به میان می‌آید نباید به آزمونی تجربی تفسیر کرد و آنچه را ایلیا بر کوه کرمل انجام داد نیز نباید با آزمایش اشتباه گرفت. هم ایلیا و هم سراینده مزامیر به پرودگار توکل داشتند و می‌دانستند که توکلشان بیهوده نیست. این امر با آزمودن فرضیه‌ای تجربی کاملاً متفاوت است. اشتباه در مقوله خواهد بود اگر این مدعای فرد مؤمن را که خدا دعا را اجابت می‌کند فرضیه‌ای تجربی به حساب آوریم.

اما پس اینها چه تفاوتی با هم دارند؟ ما می‌توانیم با پرسش از اینکه این امر چه تفاوتی با فرضیه‌ای تجربی دارد یا، به نحوی عینی‌تر، با این پرسش که کار ایلیا بر کوه کرمل با کار دانشمند علوم تجربی در انجام آزمایش چه تفاوتی دارد درباب منطق مدعای شخص مؤمن چیزهای خیلی بیشتری بیاموزیم. این پرسش مقدمه مناسبی خواهد بود برای تحقیق درباب آنچه به هنگام نیایش انجام می‌دهیم. با پی‌گیری این امر، می‌توانیم همزمان، به شیوه‌ای تمهیدی، موضوعات گوناگونی را معرفی کنیم که بناست در ادامه کتاب از آنها سخن بگوییم.»