فریبا وفی

فریبا وفی یکی از نویسندگان معاصر و مشهور زن ایران است که رمان‌هایش در خارج از مرزهای ایران هم خواننده و مخاطب پیدا کرد و به زبان‌های انگلیسی، آلمانی و ایتالیایی ترجمه شده‌اند. اغلب رمان‌ها و داستان‌ کوتاه‌های فریبا وفی به چاپ‌های بالا رسیده‌اند و جز آثار پرفروش ادبیات معاصر ایران هستند.

فریبا وفی در یکم بهمن سال ۱۳۴۱ در شهر تبریز متولد شد. او از زمانی که یک دختر نوجوان و محصّل بود، متوجه شد که به خلق داستان و نوشتن علاقه‌مند است. به همین دلیل فریبا تبدیل به خواننده‌ی ثابت نشریه‌هایی شد که در آنها داستان‌های ارسالی مخاطبان هم منتشر می‌شد. پس از مدتی خودش هم دست به کار شد و چند داستان کوتاه نوشت و برای مجلات مختلفی مثل آدینه، دنیای سخن، چیستا و مجله‌ی زنان فرستاد. در همان زمان هم داستان‌های فریبا وفی از طرف این نشریات جدی گرفته می‌شد و از او چند داستانی به همین شکل منتشر شد.

ماجرای نویسندگی  وفی به همین منوال ادامه داشت تا سال ۱۳۶۷ که اولین داستان کوتاه اما پراهمیت وفی در مجله‌ی آدینه منتشر شد. این داستان راحت شدی پدر نام داشت و نام نویسنده‌ی جوان خود را به خوبی در جامعه‌ی ادبی بر سر زبان‌ها انداخت.

نوشتن و انتشار داستان کوتاه از او به شکل سابق تا سال ۱۳۷۵ ادامه داشت، اما این سال شروعی جدی برای فریبا وفی به حساب می‌آمد، چرا که نشر چشمه تصمیم گرفت تا یک مجموعه از داستان‌های کوتاه وفی را منتشر کند. عمق صحنه نام اولین کتاب فریبا وفی بود که ۱۴ داستان کوتاه داشت. این داستان‌ها از لحاظ محتوا به یکدیگر وابسته هستند و به نوعی همدیگر را تکمیل می‌کنند. وفی در این داستان‌ها به خوبی نشان داد که تا چه حد با تیزبینی به جامعه نگاه می‌کند و برای پیدا کردن سوژه‌هایش به جامعه و محیط اطرافش دقتی موشکافانه دارد. به علاوه نثر ساده و شفافی که وفی برای بیان داستان‌هایش استفاده کرده بود، خیلی زود نظر مثبت مخاطبان و منتقدین را به خود جلب کرد و این کتاب تبدیل به سکوی پرشی برای داستان‌های بعدی وفی شد.

دومین کتاب فریبا وفی حتی وقتی می‌خندیم نام دارد که نشر مرکز در سال ۱۳۷۸ آن را منتشر کرد. حتی وقتی می‌خندیم ۲۲ داستان کوتاه را در بر می‌گیرد که ماجرای همگی‌شان حول محور زنان می‌گردد. راوی این داستان‌ها با نگاهی زنانه به سراغ دغدغه‌های زنانه در دهه‌ی هفتاد شمسی می‌رود و روزمرگی‌ها، عواطف، غم، خیانت‌دیدگی، خنده و خوشبختی‌شان را نشان می‌دهد.

سال ۱۳۸۱ سال متفاوت‌تری برای فریبا وفی بود. او پس از سال‌ها نوشتن داستان کوتاه، در این سال بود که اولین رمانش را منتشر کرد. پرنده‌ی من رمان تحسین‌شده‌ی جایزه‌ی ادبی مهرگان، جایزه‌ی ادبی اصفهان و جایزه‌ی ادبی یلدا در سال ۱۳۸۱ است و یک سال پس از انتشارش جایزه‌ی رمان برتر سال را از بنیاد هوشنگ گلشیری دریافت کرد. این کتاب تا امروز به چاپ سی و پنجم در ایران رسیده است و همچنین به زبان‌های انگلیسی، آلمانی، ایسلندی، ایتالیایی، کردی و ترکی ترجمه شده است.

این رمان از زمان انتشارش تا به امروز به خاطر ساختار پیچیده، نثر روان و... تحسین‌های زیادی را برانگیخته، اما یکی از انتقادهایی که به آن وارد می‌شود منفعل بودن کاراکترهای زن این داستان است و این که داستان وفی پر است از زنانی که حسرت کارهای نکرده را می‌خورند.

یک سال بعد از انتشار اولین رمان و موفقیت چشمگیری که به دست‌ آمد، نوبت به انتشار رمان بلند بعدی از فریبا وفی رسید. نشر مرکز کتاب ترلان را منتشر کرد و این کتاب تا امروز به چاپ سی‌ام رسیده است. وفی در این رمان به سراغ ماجراهای دو دختر به نام ترلان و رعنا در سال‌های ۱۳۵۷ رفته که دوست و هم‌کلاسی هستند، علائقی معمولی ندارند و از محیط آرام و ساکت خانه گریزانند. ترلان برعکس رعنا عاشق نویسندگی است و رویای داستان‌نویسی را در سر می‌پرواند. این دو دختر با هم تصمیم می‌گیرند که به تهران مهاجرت کنند و برای کسب درآمد به یک پادگان نظامی و شغل سخت نگهبانی روی می‌آورند.

کتاب بعدی وفی رازی در کوچه‌ها است که این بار هم شخصیت اصلی یک زن است. ماجرا از این قرار است که پدر حمیرا در بستر بیماری سختی است و حمیرا در کنار او نشسته و در خاطرات تلخ و شیرین گذشته‌شان پرسه می‌زند. به گفته‌ی مخاطبان کاراکترها و توصیف‌های دلنشین از نقاط مثبت این کتاب هستند.

روز دیگر شورا رمان بعدی فریبا وفی است که بار داستان بر دوش یک زن سنتی به نام شورا قرار گرفته. این زن یک ازدواج از پیش تعیین شده و کاملا سنتی داشته و در طول زندگی‌اش گزینه‌ای برای انتخاب کردن نداشته، اما ماجرا به طوری پیش می‌رود که زندگی او به دو بخش تقسیم می‌شود. یک سفر جریان زندگی او را به طور کامل تغییر می‌دهد و وارد داستانی عاطفی با یک فرد غیرایرانی می‌شود. این رمان یکی از متفاوت‌ترین رمان‌های وفی است که به طوری که زن‌های داستان‌های وفی را آرام آرام از انفعال محض به سمت انتخاب کردن و کنش‌گری پیش می‌برد.

بی‌باد و بی‌پارو آخرین و جدیدترین کتابی است که از فریبا وفی تا به امروز منتشر شده است. در سال ۱۳۹۹ وفی بعد از چند رمان موفق دوباره به فکر انتشار داستان کوتاه روی آورد و نتیجه منتشر شدن این کتاب با دوازده داستان بود که در اولین سال برگزاری جایزه‌ی ادبی احمد محمود به عنوان برترین رمان سال شناخته شد. داستان‌های این مجموعه اغلب به ترس‌ها، کابوس‌ها و رد آزاردیدگی در زنان می‌پردازد و البته وفی در داستان‌هایش رویاها، سفرها، دوستی‌ها و عشق در زندگی زنان را از یاد نبرده و به این موضوعات هم پرداختی داشته. به علاوه شخصیت‌های زن داستان‌های مجموعه‌ی آخر نسبت به داستان‌های پیشین وفی انفعال کمتری دارند و برای پیشبرد داستان‌شان تلاش بیشتری می‌کنند.

اگر به مطالعه آثاری از زنان نویسنده معاصر ایرانی علاقه‌مندید پیشنهاد می‌کنیم آثار گلی ترقی، کتاب‌های نسیم مرعشی، آثار عطیه عطارزاده و... را نیز مطالعه کنید.