کتاب راهنمای خواندن بنیادگذاری مابعدالطبیعه اخلاق کانت

کتاب حاضر از مجموعه راهنمای متون کلاسیک و راهنمایی است برای کسانی که می‌خواهند کتاب بنیادگذاری مابعدالطبیعه اخلاق کانت را بخوانند.

درباره مجموعه راهنمای متون کلاسیک

کتاب‌های مجموعهٔ «راهنمای متون کلاسیک» نه شرح و تفسیری مفصل است و نه ادعای آسان‌کردن تمام دشواری‌های متن را دارد، بلکه قرار است نقشه‌ای باشد برای گذر از پیچ‌وخم متن. این مجموعه در انتشارات کانتینیوم با عنوان Reader’s Guides و با هدف فراهم‌کردن مقدمه‌ای روشن و مختصر برای متون کلاسیک در ادبیات و فلسفهٔ غرب تهیه شده است. نویسندگانِ این مجموعه هر یک در زمینهٔ کاریِ خود شناخته‌شده و صاحبِ اعتبار هستند و مخاطب کتاب‌ها نیز دارای دانشی در حد کارشناسی و کارشناسی ارشد در رشته‌های مرتبط در نظر گرفته شده‌اند. این کتاب‌ها خواننده را دعوت می‌کنند به خواندن کتابِ اصلی و به رفت‌وبرگشت میان کتابِ راهنما و کتاب اصلی. بنابراین خواننده باید پس از خواندن بخش‌های مقدماتیِ کتابِ راهنما، به سراغ متن اصلی برود و ابتدا با داشته‌های ابتدایی خود با متن مواجهه شود؛ سپس کتاب راهنما را باز کند و توضیحات مربوط به آن بخش را بخواند؛ این توضیحات مقاصد اصلی اندیشمند را توضیح می‌دهند و پیوندهای هر بخش را با نظام تفکر او مشخص می‌سازند و به‌ندرت وارد تفسیری خاص از متن می‌شوند؛ در مرحلهٔ آخر نیز خواننده دوباره به متن اصلی رجوع می‌کند و با دانشی افزون دوباره برای حل معماهای متن می‌کوشد.

کتاب‌های این مجموعه از ساختاری واحد پیروی می‌کنند. در بخشِ اول هر کتاب به زمینه و زمانهٔ نوشته‌شدن اثر پرداخته شده است، یعنی تلاش شده است تا متن در درونِ بافتار فکری و تاریخی خود قرار گیرد تا نسبت اثر با آثارِ گذشتگان و پیوست و گسستِ آن با منظومهٔ معرفتیِ پیشینیان مشخص گردد. در بخشِ دوم مضامین اصلیِ اثر به بحث گذاشته شده است تا خواننده فهمی اجمالی از موضوعات و مطالب کتاب پیدا کرده و آمادهٔ ورود به متنِ اصلی شود. در بخش سوم، نویسنده از مقدمات عبور کرده و وارد خود متن می‌شود. در این بخش، نویسنده با تفکیک متن اصلی به فصل‌ها، بخش‌ها، قسمت‌ها، بندها و حتی جمله‌ها گام‌به‌گام خواننده را با خود همراه می‌کند و می‌کوشد تا هم روایتی تکوینی از چگونگیِ شکل‌گیری و بسطِ ایده‌ها به دست دهد و هم ربط و نسبتِ منطقی آن‌ها را بکاود. در بخشِ چهارم، نویسنده به تأثیراتِ فکری و تاریخی کتاب مورد نظر می‌پردازد. در انتهای هر بخش از کتاب، پرسش‌هایی پژوهشی نیز طرح شده‌اند تا هم خواننده بتواند مطالب فصل را جمع‌بندی کند و هم خود در آینده به‌نحو مستقل این پرسش‌ها را مبنای تحقیقش قرار دهد. در انتهای هر کتاب نیز راهنمای مطالعهٔ آثار مرتبط آمده است که خواننده می‌تواند آن را مبنای مرحلهٔ بعدی مطالعه و تحقیقات خود قرار دهد.

 درباره کتاب راهنمای خواندن بنیادگذاری مابعدالطبیعۀ اخلاق

بنیادگذاری مابعدالطبیعۀ اخلاق ایمانوئل کانت، پس از حدود دو قرن، همچنان یکی از پرخواننده‌ترین آثار فلسفۀ غرب است. جایگاه بی‌بدیل این اثر به‌دلیل پیش‌کشیدن این ایدۀ چشمگیر است که شأن بی‌همتا و ارزش نامشروط خودآیینیِ انسان شرط لازم و کافی تحقق اخلاق در هر دو بخشش است، هم بخش کوچک اخلاق که تحققش به عهدۀ قوۀ قهری دولت است و هم بخش بزرگ‌تر و گسترده‌تر آن که تحققش صرفاً در گروِ نیروی وجدان فردی و اجتماعی است. 

کتاب حاضر نقشۀ راهنمایی است برای خواندن این اثر مهم و دشوار که، پس از طرح زمینه‌های تاریخی و مفهومی بحث، مروری بر درون‌مایه‌های اصلی کتاب می‌کند و سپس محتوای کتاب را بند به بند توضیح می‌دهد.

راهنمای خواندن بنیادگذاری مابعدالطبیعه اخلاق کانت را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

علاقه‌مندان به فلسفه به ویژه کسانی را که قصد آشنایی با اندیشه‌های ایمانوئل کانت را دارند، به خواندن این کتاب دعوت می‌کنیم.

بخشی از راهنمای بنیادگذاری مابعدالطبیعه اخلاق کانت

بنیادگذاری مابعدالطبیعهٔ اخلاقِ ایمانوئل کانت نخستین‌بار در سال ۱۷۸۵ منتشر شد، کتابی که پس از حدود دو قرن همچنان یکی از پرخواننده‌ترین آثار فلسفهٔ غرب است. جایگاه بی‌بدیل بنیادگذاری به‌دلیل پیش‌کشیدن این ایدهٔ چشمگیر است که شأن بی‌همتا و ارزش نامشروط خودآیینیِ انسان شرط لازم و کافی تحقق اخلاق در هر دو بخشش است، هم بخش کوچک اخلاق که تحققش به عهدهٔ قوهٔ قهری دولت است و هم بخش بزرگ‌تر و گسترده‌تر آن که تحققش صرفاً در گروِ نیروی وجدان فردی و اجتماعی است.

کانت این ایده را از دل مفاهیم ارادهٔ خوب و وظیفه چنان‌که عقل متعارف آنان را درمی‌یابد- بیرون می‌کشد. به اعتقاد کانت، هر انسان عادی و بهنجاری می‌تواند این مفاهیم را درک کند. کانت سپس می‌کوشد با توسل به مابعدالطبیعهٔ غامض و مناقشه‌برانگیز شاهکار خود، یعنی نقد عقل محض (۱۷۸۱)، این ایده را اثبات کند؛ البته سعی او بر این است که این کار را در کتابی کوتاه به سرانجام برساند و به همین دلیل زبانِ بنیادگذاری بسیار ثقیل و دیرفهم است. بسیاری از خوانندگان این کتاب بر آن‌اند که گرچه ایدهٔ محوری کتاب جذاب است، اما دفاع مابعدالطبیعی کانت از این ایده اصل ایده را به خطر انداخته است. پرسش اصلی کتاب حاضر، با پیش چشم داشتن این ملاحظات، این است که آیا می‌توان تلقی کانتی از اخلاق را -چنان‌که در بنیادگذاری بسط داده شده است- بدون توسل به مبانی مابعدالطبیعی آن حفظ کرد؟

ایمانوئل کانت (۱۷۲۴-۱۸۰۴) برجسته‌ترین فیلسوف مرحلهٔ متأخر روشنگری در آلمان است. او در شهر کونیگسبرگ در پروس شرقی (که اکنون شهر کالینینگراد در روسیه است) متولد شد و در همان شهر نیز درگذشت. کانت تمام عمر خود –به‌جز چند سالی که به‌عنوان معلمِ سرخانه در مناطق حومهٔ کونیگسبرگ تدریس می‌کرد- در این شهر زندگی کرد و سراسر زندگیِ تحصیلی و دانشگاهی خود را در دانشگاه کونیگسبرگ گذراند. کانت از خانواده‌ای متوسط بود، اما کشیش پیتیست خانواده بسیار زود متوجه آیندهٔ فکری درخشان او شد و به همین دلیل ایمانوئل توانست از هشت تا شانزده‌سالگی از بهترین سطح آموزشی‌ای که در کونیگسبرگ میسر بود بهره ببرد. برنامهٔ آموزشی بهترین مدرسهٔ شهر - که ایمانوئل در آن تحصیل می‌کرد- گسترهٔ وسیعی داشت: زبان‌های لاتین و یونانی و عبری و فرانسوی و نیز دروسی مانند ریاضیات و جغرافیا و تاریخ.  کانت در شانزده‌سالگی وارد دانشگاه کونیگسبرگ شد، سنی که در زمانهٔ او برای ورود به دانشگاه چندان نامتعارف نبود. برخلاف آنچه ممکن است از فیلسوفی چون او انتظار داشته باشیم، کانت در دانشگاه به تحصیل الهیات نپرداخت بلکه تمرکز خود را بر رشته‌های متنوع دیگری مانند زبان لاتین و ریاضیات به‌همراه فیزیک و فلسفه گذاشت. دانشگاه کونیگسبرگ کوچک بود، اما اساتید توانای آن کانت را با اکثر تحولاتی که در آن زمان در فلسفهٔ طبیعی و نیز فلسفهٔ محض رخ داده بود آشنا کردند. کانت به‌سرعت فریفتهٔ فیزیک نیوتنی شد، فیزیکی که تا آخر عمر برای او الگوی علم کامیاب به شمار می‌رفت. او مشتاقانه مابعدالطبیعهٔ گوتفرید ویلهلم لایب‌نیتس و کریستیان ولف را -که پیشتازترین فیلسوفان آلمانی در آن زمان بودند- آموخت. به اعتقاد این دو، جهانِ کاملاً عقلانی و هماهنگی که ما در آن زندگی می‌کنیم نتیجهٔ خلقت الهی است، اما کانت بعدها با این ایده به مخالفت برخاست و ادعا کرد که عقلانیت و هماهنگیِ جهان محصول خودِ اندیشهٔ انسانی است