کتاب تاریخ مبارزات فلسفی در شوروی ۱۹۳۱-۱۹۲۲

کتاب تاریخ مبارزات فلسفی در شوروی ۱۹۳۱-۱۹۲۲ نوشته‌ی رنه زاپاتا و با ترجمه‌ی محمدجعفر پوینده، اثری پژوهشی درباره‌ی تحولات و کشمکش‌های فلسفی در اتحاد شوروی طی سال‌های پس از انقلاب اکتبر تا اوایل دهه‌ی ۱۹۳۰ است. این کتاب به بررسی روند شکل‌گیری و تثبیت فلسفه‌ی مارکسیستی، به‌ویژه ماتریالیسم دیالکتیکی، در بستر تحولات سیاسی و اجتماعی شوروی می‌پردازد و نقش روشنفکران، فیلسوفان و سیاست‌گذاران را در این فرایند تحلیل می‌کند. نشر چرخ آن را منتشر کرده است. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب تاریخ مبارزات فلسفی در شوروی ۱۹۳۱-۱۹۲۲

کتاب تاریخ مبارزات فلسفی در شوروی ۱۹۳۱-۱۹۲۲ با تمرکز بر دوره‌ای حساس از تاریخ اندیشه در شوروی، به بررسی چگونگی شکل‌گیری روایت غالب فلسفه‌ی مارکسیستی و تثبیت آن به‌عنوان ماتریالیسم دیالکتیکی می‌پردازد. رنه زاپاتا در این کتاب، سه مرحله‌ی اصلی مبارزات فلسفی را از دل اسناد و مجادلات آن دوران استخراج کرده است: نخست، جدال با جریان‌هایی که اساساً وجود فلسفه‌ی مارکسیستی را زیر سؤال می‌بردند؛ دوم، کشمکش میان مکانیست‌ها و دیالکتیسین‌ها درباره‌ی جایگاه دیالکتیک در علوم؛ و سوم، رقابت میان دیالکتیسین‌ها و جریان موسوم به بلشویکی‌کنندگان فلسفه که بر رابطه‌ی نظریه و عمل و مرحله‌ی لنینیستی فلسفه تأکید داشتند. این کتاب با ارائه‌ی اسناد و مقالات کلیدی آن دوران، تصویری زنده از فضای فکری و ایدئولوژیک شوروی ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد که چگونه تصمیمات سیاسی و ایدئولوژیک، سرنوشت فلسفه و حتی سرنوشت دانشمندان و نهادهای علمی را رقم زده است. زاپاتا با اتکا به منابع دست‌اول، روند جزم‌گرایی در فلسفه‌ی مارکسیستی و پیامدهای آن را برای علوم و جامعه‌ی شوروی به‌دقت ترسیم کرده است.

خلاصه کتاب تاریخ مبارزات فلسفی در شوروی ۱۹۳۱-۱۹۲۲

کتاب تاریخ مبارزات فلسفی در شوروی ۱۹۳۱-۱۹۲۲ با بررسی اسناد و مقالات فلسفی منتشرشده در نشریات مهم آن دوران، روند شکل‌گیری و تثبیت ماتریالیسم دیالکتیکی را در بستر تحولات سیاسی و اجتماعی شوروی تحلیل می‌کند. نویسنده نشان داده است که پس از اجرای سیاست‌های نوین اقتصادی (نپ) در ۱۹۲۲، تلاش برای نظام‌مندکردن نظریه‌ی مارکسیستی آغاز شد و این تلاش‌ها به تدوین روایتی هستی‌شناسانه از فلسفه‌ی مارکسیستی انجامید که بعدها با عنوان ماتریالیسم دیالکتیکی شناخته شد. در این کتاب، سه مرحله‌ی اصلی مبارزات فلسفی شناسایی شده است: نخست، مبارزه با جریان‌هایی که وجود فلسفه‌ی مارکسیستی را انکار می‌کردند و آن را با علم یا ایدئولوژی یکی نمی‌دانستند؛ دوم، کشمکش میان مکانیست‌ها و دیالکتیسین‌ها درباره‌ی جایگاه دیالکتیک در علوم و نحوه‌ی پیوند فلسفه و علم؛ و سوم، رقابت میان دیالکتیسین‌ها و بلشویکی‌کنندگان فلسفه که بر رابطه‌ی نظریه و عمل و مرحله‌ی لنینیستی فلسفه تأکید داشتند. کتاب نشان داده است که این مجادلات صرفاً نظری نبوده و پیامدهای عملی و سیاسی گسترده‌ای داشته‌اند؛ از جمله تصفیه‌ی نهادهای علمی و کنارگذاشتن گرایش‌های مغلوب. زاپاتا تأکید کرده است که در این روند، خصلت انتقادی و انقلابی دیالکتیک مارکسیستی به تدریج جای خود را به جزم‌گرایی داد و ماتریالیسم تاریخی به طبقه‌بندی ساده‌ی مناسبات تولیدی تقلیل یافت. در نهایت، کتاب با ارائه‌ی اسناد و مقالات کلیدی، امکان قضاوت مستند درباره‌ی این دوره‌ی پرتنش را برای خواننده فراهم کرده است.

چرا باید کتاب تاریخ مبارزات فلسفی در شوروی ۱۹۳۱-۱۹۲۲ را بخوانیم؟

این کتاب با اتکا به اسناد و مقالات اصلی، تصویری دقیق و مستند از روند شکل‌گیری و تثبیت فلسفه‌ی مارکسیستی در شوروی ارائه داده است. مطالعه‌ی آن برای کسانی که به تاریخ اندیشه، فلسفه‌ی سیاسی و تأثیر سیاست بر علوم علاقه دارند، فرصتی فراهم می‌کند تا با فرازونشیب‌های نظری و عملی یک دوره‌ی حساس آشنا شوند. کتاب نه‌تنها به تحلیل مجادلات فلسفی پرداخته، بلکه پیامدهای اجتماعی و سیاسی این کشمکش‌ها را نیز روشن ساخته است. همچنین، با نشان‌دادن نقش تصمیمات سیاسی در سرنوشت فلسفه و علوم، امکان تأملی انتقادی درباره‌ی رابطه‌ی قدرت و اندیشه را فراهم کرده است.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن این کتاب به علاقه‌مندان تاریخ فلسفه، پژوهشگران علوم اجتماعی و سیاسی، دانشجویان رشته‌های فلسفه و تاریخ معاصر، و کسانی که دغدغه‌ی فهم تأثیر سیاست بر تولید دانش و اندیشه را دارند پیشنهاد می‌شود.

بخشی از کتاب تاریخ مبارزات فلسفی در شوروی ۱۹۳۱-۱۹۲۲

«با اجرای سیاست‌های نوین اقتصادی (نپ) در اتحاد شوروی در ۱۹۲۲، کوشش برای نظام‌مندسازی نظریهٔ مارکسیستی آغاز شد ــ هم در سطح آموزش و هم در مجادله‌هایی که روشنفکران طرف‌دار نظام جدید در آن‌ها شرکت می‌کردند. حاصل این نظام‌مندسازی در فلسفه تدوین چیزی است که می‌توانیم امروزه آن را روایت هستی‌شناسانهٔ فلسفهٔ مارکسیستی بنامیم که سرانجام تقریباً مترادف با اصطلاح «ماتریالیسم دیالکتیکی» شد. این روایت هستی‌شناسانه، که اساساً با تعریف قوانینِ کلی طبیعت و جامعه مشخص می‌شود و علوم (از جمله ماتریالیسم دیالکتیکی) تنها همچون حیطه‌های اِعمال قوانینِ مذکور در واقعیت در آن جای دارند، امروزه روایت مسلط فلسفهٔ مارکسیستی در کشورهای سوسیالیستی و احزاب کمونیست است. صرف‌نظر از برخی انتقادهای صوری از نوشته‌های فلسفی استالین و کنار گذاشتن «نظریهٔ دو علم» (علم بورژوایی / علم پرولتری) که منشأ بوگدانوفی دارد، این روایت فلسفی از سال‌های دههٔ ۱۹۳۰ تاکنون بازنگری‌های اساسی‌ای به خود ندیده است. هر چند ما با تدوین این تفسیر از فلسفهٔ مارکسیستی که در متن ۱۹۳۸ استالین به نام ماتریالیسم دیالکتیکی و ماتریالیسم تاریخی دیده می‌شود به‌خوبی آشنا هستیم، اغلب از مبارزاتی که مشخصهٔ دوران ۱۹۲۲ تا ۱۹۳۱ است اطلاعی نداریم. طی این دوران، فیلسوفان، دانشمندان، مبلغان و رهبران سیاسی اتحاد شوروی فعالانه در مجادله‌هایی شرکت کرده‌اند که سرانجام به تعریف و تعیینِ این جزم‌گرایی در زمینهٔ ماتریالیسم دیالکتیکی منجر شده است.»