کتاب خزران

کتاب خزران نوشته‌ی آرتور کوستلر با ترجمه‌ی محمدعلی موحد اثری پژوهشی درباره‌ی تاریخ و سرنوشت قوم خزر است که نشر خوارزمی آن را منتشر کرده است. این کتاب با زیرعنوان «ماجرای نویهودیان خزر و برآمدن اسرائیل» به بررسی یکی از ناشناخته‌ترین و بحث‌برانگیزترین فصل‌های تاریخ یهودیان و نقش قوم خزر در تحولات سیاسی و فرهنگی اوراسیا می‌پردازد. کوستلر با تکیه‌بر منابع تاریخی متنوع و تحلیل‌های دقیق، داستان ظهور، قدرت‌گیری و فروپاشی امپراتوری خزر را روایت می‌کند و به پرسش‌هایی درباره‌ی تبار یهودیان اروپای شرقی و پیوند آن‌ها با خزرها پاسخ می‌دهد. این کتاب نه‌تنها به تاریخ‌نگاری کلاسیک بسنده نکرده، بلکه با رویکردی انتقادی، روایت‌های رسمی و رایج درباره‌ی تبار یهود را به چالش می‌کشد و افق تازه‌ای برای بازاندیشی در مسائل هویتی و تاریخی پیش‌روی مخاطب قرار می‌دهد. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب خزران

کتاب خزران اثر آرتور کوستلر با ترجمه‌ی محمدعلی موحد، پژوهشی تاریخی درباره‌ی قوم خزر و نقش آن‌ها در شکل‌گیری جوامع یهودی اروپای شرقی است. این کتاب با رویکردی تحلیلی و مستند، به بررسی تاریخ امپراتوری خزر از قرن هفتم تا دوازدهم میلادی می‌پردازد؛ دوره‌ای که خزرها به‌عنوان قدرتی نظامی و سیاسی در منطقه‌ی قفقاز و حاشیه‌ی دریای خزر نقش‌آفرینی می‌کردند. کوستلر با بهره‌گیری از منابع عربی، عبری، بیزانسی و روسی، روند تغییر دین خزرها به یهودیت و پیامدهای آن را واکاوی کرده است. ساختار کتاب به‌گونه‌ای است که ابتدا به پیشینه‌ی تاریخی و جغرافیایی خزرها می‌پردازد، سپس به اوج قدرت و پذیرش آیین یهود توسط طبقه‌ی حاکم و در نهایت به فروپاشی امپراتوری و مهاجرت‌های گسترده‌ی یهودیان خزری به اروپای شرقی اشاره می‌کند. کوستلر در این اثر، فرضیه‌ی تأثیر خزرها بر ترکیب جمعیتی یهودیان اروپا و پیامدهای فرهنگی و سیاسی آن را مطرح کرده و با استناد به شواهد تاریخی، روایت‌های رایج درباره‌ی تبار یهودیان را به نقد کشیده است. کتاب خزران نه‌تنها به تاریخ قوم خزر می‌پردازد، بلکه با طرح پرسش‌هایی درباره‌ی هویت، مهاجرت و شکل‌گیری جوامع یهودی، زمینه‌ی بحث‌های تازه‌ای را در حوزه‌ی تاریخ و جامعه‌شناسی فراهم می‌کند.

خلاصه کتاب خزران

کتاب خزران با تمرکز بر تاریخ قوم خزر، داستان ظهور و افول یکی از اسرارآمیزترین امپراتوری‌های قرون وسطی را روایت می‌کند. کوستلر ابتدا به موقعیت جغرافیایی و اهمیت استراتژیک خزرها در منطقه‌ی قفقاز و حاشیه‌ی دریای خزر می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه این قوم ترک‌تبار، در میان قدرت‌های بزرگ آن زمان مانند بیزانس، ایران و خلافت اسلامی، به نیرویی تعیین‌کننده بدل شد. در ادامه، کتاب به شرح روند تغییر دین خزرها به یهودیت می‌پردازد؛ رویدادی که نه‌تنها در تاریخ منطقه، بلکه در سرنوشت یهودیان اروپا تأثیرگذار بوده است. کوستلر با بررسی منابع تاریخی مختلف، نشان می‌دهد که پس از فروپاشی امپراتوری خزر، گروه‌های بزرگی از یهودیان خزری به اروپای شرقی مهاجرت کردند و هسته‌ی اصلی جوامع یهودی لهستان، روسیه و مجارستان را شکل دادند. این فرضیه، روایت رایج درباره‌ی تبار سامی یهودیان اروپایی را به چالش می‌کشد و پیامدهای فرهنگی و سیاسی آن را بررسی می‌کند. کتاب همچنین به نقش خزرها در جلوگیری از پیشروی مسلمانان به اروپا، روابط آن‌ها با قدرت‌های همسایه و تأثیرات فرهنگی و زبانی آن‌ها بر جوامع پیرامون می‌پردازد. کوستلر در پایان، با نگاهی انتقادی به مفهوم هویت یهودی و روایت‌های صهیونیستی، اهمیت بازنگری در تاریخ‌نگاری رسمی را برجسته می‌کند.

چرا باید کتاب خزران را بخوانیم؟

کتاب خزران اثری است که با رویکردی مستند و تحلیلی، یکی از ناشناخته‌ترین فصل‌های تاریخ یهودیان و اقوام ترک را بررسی کرده است. این کتاب با کنارزدن روایت‌های ساده‌انگارانه و رسمی، به مخاطب امکان می‌دهد تا با نگاهی تازه به موضوعاتی چون هویت، مهاجرت و شکل‌گیری جوامع یهودی در اروپا بنگرد. ویژگی شاخص این اثر، استفاده از منابع متنوع و تحلیل انتقادی آن‌هاست که باعث می‌شود خواننده با ابعاد مختلف یک موضوع تاریخی پیچیده آشنا شود. همچنین، کتاب خزران با طرح پرسش‌هایی درباره‌ی پیوندهای فرهنگی و قومی، زمینه‌ی تأمل درباره‌ی ریشه‌های تعارضات معاصر و نقش تاریخ در شکل‌گیری هویت‌های جمعی را فراهم می‌کند. مطالعه‌ی این کتاب برای کسانی که به تاریخ، جامعه‌شناسی و مطالعات هویتی علاقه‌مندند، فرصتی برای بازاندیشی در روایت‌های غالب و کشف زوایای پنهان تاریخ است.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

خواندن کتاب خزران به علاقه‌مندان تاریخ، پژوهشگران حوزه‌ی مطالعات یهود، دانشجویان علوم اجتماعی و کسانی که دغدغه‌ی شناخت ریشه‌های هویت و مهاجرت را دارند پیشنهاد می‌شود. همچنین، این کتاب برای کسانی که به بررسی روایت‌های تاریخی غیررسمی و نقد روایت‌های غالب علاقه‌مندند، مناسب است.

بخشی از کتاب خزران

«در بلاد خزر، گوسپند و عسل و یهودی به مقدار فراوان وجود دارد. مقدسی قرن دهم ۱. طلوع مقارن زمانی که شارلمانی تاج امپراتوری غرب را بر سر داشت، در کرانه‌های خاوری اروپا در میان قفقاز و ولگا، دولتی یهودی به نام امپراتوری خزر فرمان می‌راند. این امپراتوری در اوج قدرت خود از قرن هفتم تا دهم میلادی نقش مهمی در تعیین سرنوشت اروپای قرون وسطایی و بالنتیجه اروپای امروز، بر عهده داشت. امپراتور و مورخ بیزانسی، کنستانتین پُرفیروژنیتوس (۹۱۳-۹۵۹) ظاهراً از اهمیت خزرها آگاه بود که در رسالهٔ خود راجع به پروتکل دربار می‌گوید: روی نامه‌هایی که به دربار پاپ در رم و یا به امپراتور غرب فرستاده می‌شود، مهری زرین به ارزش دو سولیدی الصاق می‌شود و حال‌آنکه نامه‌های خطاب به پادشاه خزران ممهور به مهری است که سه سولیدی ارزش دارد. این نه تملق که اقتضای سیاستمداری بود. در دورانی که از آن سخن می‌گوییم، به‌گفتهٔ بری، محتملاً اهمیت خان خزرها از نظر سیاست خارجهٔ امپراتوری (بیزانس) چندان کمتر از اهمیت شارل بزرگ و جانشینان او نبود. کشور خزران، مردمی از تبار ترکان، موضع استراتژیکی مهمی را در مدخل حیاتی میان دریای سیاه و دریای مازندران اشغال کرده بود و در اینجا بود که قدرت‌های بزرگ شرقی در آن زمان، رو در روی یکدیگر قرار داشتند. کشور خزران به‌منزلهٔ حائلی بود که کشور بیزانس را در برابر هجوم قبایل وحشی سرزندهٔ صحاری شمال مانند بلغارها، مجارها، پچنک‌ها، و بعدها وایکینگ‌ها و روس‌ها، نگاه می‌داشت. همچنین سپاهیان خزر، به‌طور مؤثری راه را بر تازیان، در نخستین مراحل هجوم بی‌امان آنان بستند و مسلمانان را از تسخیر اروپای شرقی باز داشتند و این امر از نظر دیپلماسی بیزانس و تاریخ اروپا حائز اهمیت بیشتری بود."