کتاب گاهنامه تئوفانس

کتاب گاهنامه تئوفانس نوشتهٔ تئوفانس و ترجمهٔ محمود فاضلی بیرجندی است. نشر برسم این کتاب تاریخ را منتشر کرده است؛ کتابی حاوی اخبار سال‌های ۶۰۲ تا ۸۱۲ میلادی (۲۰ سال پیش از آغاز سال‌شمار قمری تا ۱۹۶ قمری).

درباره کتاب گاهنامه تئوفانس

کتاب گاهنامه تئوفانس را از منابع تاریخ باستان دانسته‌اند؛ منبعی سرشناس‌تر از آنکه نیاز به معرفی داشته باشد. محمود فاضلی بیرجندی راهی برای خود تعریف کرده تا به‌اندازهٔ توانش بتواند منابعی تاریخی از این دست را به پارسی برگرداند؛ منابعی که به‌نحوی و به اندازه‌ای به تاریخ ایران پیوند دارد. کتاب حاضر گردانیده‌ای به فارسی بر پایهٔ گردانیدهٔ انگلیسیِ «هری تارتلداو» است که با نسخۀ مترجم «سیریل مانگو»، «راجر اسکات» مطابقت دارد. کتاب حاضر نقل رخدادها را از سال ۲۸۴ میلادی آغاز کرده که سال آغاز امپراتوری دیوکلتین در روم خاوری (بیزانس) بوده و گزارش خود را به سال ۸۱۲/۳ میلادی پایان رسانده است. تئوفانس رخدادهای دوره‌ای نزدیک به ۶۰۰ سال را در کتاب خود ثبت کرده است.

«تئوفان» یا «تئوفانس» در حدفاصل سال‌های ۷۵۲ تا ۷۶۰ میلادی به دنیا آمد و در ۱۲ مارس ۸۱۷ یا ۸۱۸ میلادی درگذشت. او تاریخ‌نگار، راهب و قدیس مسیحی بیزانسی بود؛ همچنین عضو انجمن آریستوکرات بیزانس بود. او دارای لقب «اقرارآورنده» است. کتاب تاریخ او، سال‌های میان ۲۸۴ تا ۸۱۳ میلادی را پوشش داده است. او از مخالفان ستایش تندیس‌ها و نمایه‌های دینی در میان مسیحیان بود. مترجم کتاب حاضر گفته است که اگر تئوفانس، گاهنامه‌اش را از خود به جا نگذاشته بود، ممکن نبود که جایگاهی بیش از پانویس‌هایی بر زیر برخی صفحات تاریخ بیزانس داشته باشد.

خواندن کتاب گاهنامه تئوفانس را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران مطالعهٔ تاریخ سال‌های نخستین میلادی در اروپا پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب گاهنامه تئوفانس

«اسقف انطاکیه: آناستازیوس: ۹ سال: سال ۸

در این سال پریسکوس دیگر تاب آدمکشی‌ها و شرارت‌های فوکاس را نیاورد، و نامه‌ای به هراکلیوس، پاتریسین و بزرگ سپاهیان مستقر در افریقا نوشت و در آن اعلام کرد که پسرش هراکلیوس را به اتفاق نیکتاس (پسر گریگوراس، فرمانده فوج و پاتریسین) به یاری مخالفان مرد بیدادگر می‌فرستد. زیرا که خبردار شده بود که شورشی بر ضد فوکاس در افریقا در دست تکوین است. برای همین بود که کشتی‌هایی از افریقا به حرکت درآمد. فوکاس از بی‌رحمی کم نگذاشت و همه بستگان موریس، کومنتیولوس رهبر سربازان تراس، و عده زیادی از دیگران را به قتل آورد. در این موقع وبا هم شایع شد و انواع بلایا بر مملکت فرود آمد.

پارس‌ها تحت فرمان کارداریگاس به یک‌باره یورش آوردند و ارمنستان و کاپادوکیه را گرفتند؛ پی سپاهیان روم را هم گرفتند. گالاتیا و پافلاگونیا را گرفتند و تا کالسدون تاختند، و هر چه توانستند غارت کردند. پارس‌ها در بیرون شهر رومیان را تار و مار کردند، و فوکاس، در درون شهر دست به قتل و توقیف گشود تا چندان که در بدی و شرارت بر پارس‌ها هم پیشی گرفت.

سال جهانی ۶۱۰۱ (یکم سپتامبر ۶۰۸ ـ ۳۱ آگوست ۶۰۹)

اسقف کنستانتینوپول: سرگیوس: ۲۹ سال

اسقف اورشلیم: ذکریا: ۲۲ سال

اسقف اسکندریه: جان: ۱۰ سال

۶۱۰۱، ۶۰۱، ۷. ۲۱. ۱. ۱. ۱. ۹.

در این سال یهودیان انطاکیه سر برتافتند و بر عیسویان شوریدند. آناستازیوس، بطریق اعظم انطاکیه را سر بریدند: اندام جنسی وی را در دهانش گذاشتند، سپس او را کشان کشان به مِسِه بردند و او را، در کنار عده زیادی از ملاکان کشتند. جنازه‌های آنان را هم به آتش افکندند. فوکاس، بونوسوس را به سِمَت کُنت خاور، و کوتاناس را به سپهسالاری برگمارد و آنان را مامور سرکوب یهودیان کرد. اما آن دو نتوانستند شورش را فرونشانند. یهودیان سپاهیانی گرد آوردند، حمله بردند، عده زیادی از آن‌ها را کشتند یا مثله کردند، و آنان را از شهر بیرون راندند.

فوکاس مسابقات اسبدوانی را بر پا کرد و سبزها در آن حین به وی دشنام دادند: "باز مست شده‌ای، و مدت‌هاست که عقلت را هم از کف داده‌ای." فوکاس به کوسماس امید بسته بود که فرماندار شهر بود. فرماندار عده زیادی را مثله کرد و پیکرهای آنان را در سفِندون آویخت. عده دیگری را گردن زد، و دیگرانی را نیز در گونی پیچید تا خفه شدند، پس آنان را به آب دریا انداخت تا غرق شدند. سبزها گرد آمدند و پرایتوریون۹۰ را آتش زدند. بخش‌های اداری، دفتری، و محبس آن را هم به آتش کشیدند تا کسانی که در آن زندانی بودند بیرون ریختند و فرار کردند. فوکاس سخت غضب کرده بود و فرمان داد که سبزها دیگر حق ندارند در سیاست دخالت کنند.

هراکلیوس، بزرگِ سپاهیانِ مستقر در افریقا، به درخواست سنا پسرش را مسلح کرد و به جنگ با فوکاس بیدادگر فرستاد. از آن طرف، گریگوراس، فرمانده تحت امرش نیز همانند او، پسرش نیکتاس را از راه زمینی۹۱ فرستاد؛ تا هر کدام که زودتر به کنستانتینوپول رسید و بر بیدادگر چیره شد همو امپراتور گردد.»