کتاب از دارالفنون تا امیرکبیر

کتاب از دارالفنون تا امیرکبیر نوشتهٔ عباس عبدی توسط نشر نی منتشر شده است. نویسنده در این اثر تاریخ ایجاد و رشد دانشگاه صنعتی امیرکبیر (پلی‌تکنیک تهران) را شرح داده است. هدف اصلی از نگارش این کتاب، ارائهٔ متنی روان و روشن است که خواننده را در جریان تولد و رشد دانشگاه همراه سازد، هرچند بیان جزئیات سه دههٔ اخیر نیازمند گذر زمان است اما تحولات کالبدی، جمعیتی، نهادی و آموزشی دانشگاه به خوبی مسیر حرکت آن را نشان می‌دهد. نسخهٔ الکترونیکی این کتاب را می‌توانید از طاقچه  خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب از دارالفنون تا امیرکبیر

جوامع توسعه‌یافته بر نهادهای مستقل و ریشه‌دار، به‌ویژه دانشگاه‌ها با سابقه طولانی و استقلال مالی و مدیریتی، استوارند که علم و عقلانیت را تقویت می‌کنند و کمتر تحت تأثیر تغییرات سیاسی قرار می‌گیرند (مانند دانشگاه‌های اروپایی و هاروارد). در ایران، نهادهای آموزشی قدیمی نتوانستند با پیشرفت همگام شوند و نهادهای علمی جدیدی شکل گرفتند که همچنان با آن‌ها دوگانگی وجود دارد. امیرکبیر دارالفنون را تأسیس کرد، اما به دلیل عدم استقلال از حکومت دچار رکود شد. سپس دانشگاه تهران و پس از آن پلی‌تکنیک تهران (امیرکبیر فعلی) تأسیس شدند. حفظ و توسعهٔ این نهاد قدیمی نیازمند همکاری همهٔ اجزاست و هویت‌بخشی نیز اهمیت دارد که با تأسیس جامعهٔ مهندسین فارغ‌التحصیل پلی‌تکنیک آغاز شد. مستندسازی تاریخ دانشگاه در این راستا اهمیت دارد و پس از تاریخچهٔ جنبش دانشجویی، تاریخ ۶۰سالهٔ دانشگاه تدوین شده است که پیشرفت آن از یک مؤسسه کوچک به یک دانشگاه بزرگ با رشد چشمگیر دانشجو را نشان می‌دهد. این کتاب تلاشی برای ثبت تاریخ پر فراز و نشیب پلی‌تکنیک تهران است.

عباس عبدی نویسندهٔ کتاب از دارالفنون تا امیرکبیر در مقدمهٔ کتاب حاضر به اهمیت مستندسازی و تاریخ‌نگاری نهادهای اجتماعی نوین در ایران، به‌ویژه دانشگاه و آموزش عالی که از اواسط قرن نوزدهم شکل گرفتند، می‌پردازد تا به درک نقاط قوت و ضعف تاریخ معاصر کمک کند. نویسنده با اشاره به رشد آموزش عالی از دارالفنون محدود تا صدها دانشگاه و میلیون‌ها دانشجو و فارغ‌التحصیل در سال ۱۴۰۰، بر اهمیت تاریخ دانشگاه صنعتی امیرکبیر (پلی‌تکنیک تهران) به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز مهندسی تأکید می‌کند. این دانشگاه که ریشه در دارالفنون دارد، طی نیم قرن از یک مؤسسه کوچک به دانشگاهی بزرگ تبدیل شده و بررسی مسیر تکامل، مشکلات و چشم‌انداز آن حائز اهمیت است. نویسنده، به‌عنوان فارغ‌التحصیل این دانشگاه، با پذیرش پیشنهاد ریاست دانشگاه و مشاور ایشان، طی دو سال به تدوین این تاریخ پرداخته است. این پژوهش به روش اسنادی و مصاحبه با افراد مطلع انجام شده و تلاش دارد تا شکل‌گیری، تولد، نقش‌آفرینان، چالش‌ها و مراحل رشد و توسعه این نهاد آموزش عالی را به تصویر بکشد.

چرا باید کتاب از دارالفنون تا امیرکبیر را بخوانیم؟

خواندن کتاب از دارالفنون تا امیرکبیر را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

درباره عباس عبدی

عباس عبدی، متولد یکم تیر ۱۳۳۵ در تهران، روزنامه‌نگار، پژوهشگر و فعال سیاسی است. او پس از گذراندن دوران دبیرستان در مدرسهٔ الهی، در سال ۱۳۵۳ در رشتهٔ مهندسی نساجی از دانشکدهٔ پلی‌تکنیک تهران فارغ‌التحصیل شد و تحصیلات تکمیلی خود را در رشتهٔ مهندسی پلیمر در دانشگاه امیرکبیر به پایان رساند. فعالیت‌های سیاسی و مذهبی او از زمان ورود به دانشگاه آغاز شد. عبدی مدتی در بخش اطلاعات خارجی دفتر اطلاعات و تحقیقات نخست‌وزیری مشغول به کار بود که این دوره سرآغاز مطالعات سیاسی اجتماعی او محسوب می‌شود. او سپس مسئولیت دفتر پژوهش‌های اجتماعی در معاونت سیاسی دادستان کل کشور را بر عهده گرفت و به تحقیقات میدانی اجتماعی پرداخت. از دیگر سوابق او می‌توان به معاونت فرهنگی مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری و عضویت در شورای سردبیری روزنامه سلام اشاره کرد. عبدی از بنیان‌گذاران مؤسسه‌ٔ پژوهشی آینده، عضو مؤسس جبههٔ مشارکت و شورای مرکزی و دفتر سیاسی این حزب و همچنین عضو هیئت مدیره‌ٔ انجمن صنفی روزنامه‌نگاران ایران بوده است.

فهرست کتاب ااز دارالفنون تا امیرکبیر

بخش اول : از آغاز تا انقلاب (۱۳۵۷ - ۱۳۳۷)

این بخش دربردارندهٔ مباحثی در باب تاریخچه، گزارش رسمی تأسیس، کمک‌های یونسکو و سایر کشورها در تأسیس پلی‌تکنیک، فضای عمومی پلی‌تکنیک، جهش علمی، قانونی شدن پلی‌تکنیک، اولین سند رسمی دانشکدهٔ پلی‌تکنیک از تأسیس و ساختار آن در سال ۱۳۴۴، سازمان اداری و آموزشی دانشکدهٔ صنعتی و جامعهٔ فارغ‌التحصیلان، تغییر نام و تبدیل شدن به دانشگاه و به‌صورت کلی رخدادهای دانشگاه در پیش از انقلاب ۱۳۵۷ است.

بخش دوم: پس از انقلاب

نویسنده در این بخش مباحثی در باب مدیریت ناپایدار شورایی، جنگ، فضای عمومی بعد از جنگ، تحولات مدیریتی بعد از دکتر سلیمی (۱۳۹۳-۱۳۷۵)، توسعهٔ کالبدی و جمعیتی، توسعهٔ کیفی و آموزشی، توسعهٔ نهادی، جامعهٔ دانش‌آموختگان پلی‌تکنیک تهران، خیّرین حامی دانشگاه، انجمن‌های دانشجویی؛ تشکل‌های سیاسی و فرهنگی، چهره‌های علمی و پژوهشی و سیاسی و مدیریتی، اصلاحات ساختاری و برنامهٔ راهبردی دانشگاه صنعتی امیرکبیر در افق ۱۴۰۴ ارائه کرده است. 

در پایان کتاب نیز ضمیمه‌های شهدای دانشگاه و تصاویر اضافه شده است.

بخشی از کتاب از دارالفنون تا امیرکبیر

«اگر تاریخ دو دههٔ اول پلی‌تکنیک را به دو قسمت مساوی تقسیم کنیم، در این صورت تفاوت اصلی میان این دو دهه به این صورت است که نیمهٔ اول آن ارتباط سازنده و مفید میان دانشجویان و مدیریت دانشکده، و نیمهٔ دوم سراسر تنش میان این دو است. تنش‌های صنفی و سیاسی که همهٔ آن‌ها درنهایت به تنش سیاسی تبدیل می‌شد، و از سال ۱۳۴۸ بیشتر می‌شود و در مواردی شاه مستقیماً دستور برخورد می‌دهد. حتی طرح تعطیلی پلی‌تکنیک دوباره مطرح می‌شود. پیشنهاد می‌کنند دانشکده تا سال تحصیلی ۱۳۵۲-۱۳۵۱ تعطیل و دانشجویان معینی تعلیق شوند و برای جذب دانشجویان جدید برنامه‌ریزی شود. بیش از ۵۰ دانشجو اخراج و به سربازی اعزام و از ۹۰ تن نیز تعهد گرفتند. تعدادی زیادی از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان زندانی یا اعدام شدند. در سال ۱۳۵۲ تنش میان رئیس دانشکده، دکتر نجم‌آبادی، و استادان افزایش یافت و منجر به اخراج دو نفر از اساتید برق شد. دانشجویان اعتراض کردند، استادان جدید از دانشکدهٔ فنی و دانشگاه آریامهر آوردند تا جایگزین شوند، دانشجویان نپذیرفتند و کلاس‌ها را تحریم کردند و ترم منحل شد، ولی درنهایت استادان اخراج شدند. به موازات این اوضاع، فعالیت‌های مستقل دانشجویی بیشتر شد. سازمان صنفی (اگرچه رسماً تعطیل شده بود) و اتاق کوه فعال بودند. دانشجویان مذهبی مسجد زیبایی را در مرکز دانشکده با بودجه مردمی ساختند (۱۳۴۹ تا ۱۳۵۲).»