کتاب عصر سرمایه داری نظارتی

کتاب عصر سرمایه داری نظارتی (نبرد برای آینده‌ای انسانی در مرز جدید قدرت) با عنوان اصلی «The age of surveillance capitalism» نوشتهٔ شوشانا زوبف و ترجمهٔ زهرا عالی است. نشر نو این کتاب را منتشر کرده است. اثر حاضر که در دستهٔ علوم اجتماعی قرار می‌گیرد، در باب ظهور یک مدل اقتصادی جدید به نام «سرمایه‌داری نظارتی» و تهدیدهای پیش روی جامعۀ قرن ۲۱ میلادی است. نویسنده به «سرمایه‌داری نظارتی» به‌عنوان مدلی پرداخته که گفته شده در آن شرکت‌های فناوری (مثل گوگل، فیسبوک، آمازون و مایکروسافت) داده‌های کاربران را به‌عنوان منبعی خام استخراج کرده و از آن برای پیش‌بینی و تغییر رفتار افراد استفاده می‌کنند. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب عصر سرمایه داری نظارتی اثر شوشانا زوبف

کتاب عصر سرمایه داری نظارتی (نبرد برای آینده‌ای انسانی در مرز جدید قدرت) که نخستین‌بار در سال ۲۰۱۸ میلادی و در ایران در ۱۴۰۳ منتشر شده، شاهکارِ حاوی اندیشه‌ها و جویش‌های اصیل نامیده شده است. نویسندهٔ این کتاب دربارۀ پدیده‌ای که آن را «سرمایه‌داری نظارتی» خوانده، بینش‌هایی ارائه کرده که خیره‌کننده توصیف شده است. در قرن ۲۱ میلادی نوعی ساختار فراگیرِ جرح و تعدیلِ رفتارْ سرشت انسان را تهدید کرده است؛ همچنان که در قرن ۲۰ سرمایه‌داری صنعتی جهان طبیعی را از شکل انداخت. نویسنده این را خطری بسیار جدی دانسته است. شوشانا زوبف پیامدهای پیشروی سرمایه‌داری نظارتی از سیلیکون‌وَلی به تمام بخش‌های اقتصاد را به‌وضوح پیش چشم ما ظاهر کرده است. کتاب «عصر سرمایه‌داری نظارتی» تحلیلی پیشگامانه از نظم اقتصادی جدید جهان امروز است که ذیل عصر دیجیتال ظهور کرده است. این اثر سرمایه‌داری نظارتی را به‌عنوان یک سیستم اقتصادی جدید تعریف کرده است که در آن داده‌های شخصی از فعالیت‌های آنلاین افراد بدون اطلاع یا رضایت آن‌ها جمع‌آوری می‌شود. پس از این، داده‌ها برای ایجاد محصولات متناسب با علایق افراد استفاده می‌شود که رفتار آیندۀ آنان را پیشبینی کرده و روی آن تأثیر می‌گذارد. این کتاب ریشه‌های سرمایه‌داری نظارتی را در اوایل قرن ۲۱ یافته و نقش غول‌های فناوری را در شکل‌دادن به این نظم جدید اقتصادی برجسته کرده است. شوشانا زوبف توضیح داده است که چگونه این شرکت‌ها از فقدان مقررات و آگاهی عمومی برای ایجاد موقعیت مسلط در بازار، سرمایه‌گذاری کردند. یکی از بحث‌های اصلی کتاب این است که سرمایه‌داری نظارتی تهدیدی قابل توجه برای دموکراسی و استقلال فردی است.

چرا باید کتاب عصر سرمایه داری نظارتی را بخوانیم؟

مطالعهٔ این اثر توجه شما را به موضوعاتی مانند حریم خصوصی، فناوری‌های نظارتی، هوش مصنوعی و تأثیر شرکت‌های بزرگ فناوری جلب می‌کند.

کتاب عصر سرمایه داری نظارتی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب را به دوستداران حوزهٔ علوم اجتماعی که مایلند درمورد سرمایه‌داری نظارتی و پیامدهای آن بدانند، پیشنهاد می‌کنیم.

درباره شوشانا زوبف

شوشانا زوبف (Shoshana Zuboff) متولد سال ۱۹۵۱ میلادی، نویسنده، مدرس، روان‌شناس اجتماعی، فیلسوف و محققی آمریکایی است. او استاد ممتاز مدرسهٔ کسب‌و‌کار هاروارد بوده است. تحصیلات او لیسانس فلسفه از دانشگاه شیکاگو و دکتری روان‌شناسی اجتماعی از دانشگاه هاروارد است. نشریهٔ «استراتژی + بیزنس» او را یکی از ۱۱ متفکر اصیل حوزهٔ کسب‌و‌کار در جهان نامیده است. برخی از آثار مکتوب او عبارت است از «در عصر ماشین هوشمند» (۱۹۸۸)، «اقتصاد حمایتی» (به‌همراه «جیمز کلسمین»، ۲۰۰۲) و «عصر سرمایه‌داری نظارتی (نبرد برای آینده‌ای انسانی در مرز جدید قدرت)».

چه نسخه‌های دیگری از این کتاب منتشر شده است؟

«احسان شاه‌قاسمی» در سال ۱۴۰۳ این کتاب را به پارسی برگردانده و در انتشارات «علمی - فرهنگی» منتشر کرده است.

فهرست کتاب عصر سرمایه داری نظارتی

تعریف سرمایه‌داری نظارتی (اسم)

درآمد

فصل یک: دنیای دیجیتالی آینده: خانه و مأوا یا تبعیدگاه؟

۱. قدیمی‌ترین پرسش‌ها

۲. مرثیه‌ای برای خانه و مأوا

۳. سرمایه‌داری نظارتی چیست؟

۴. امر بی‌سابقه

۵. عروسک‌گردان، نه عروسک

۶. نمای کلی، درون‌مایه‌ها، و منابع این کتاب

بخش ۱: مبانی سرمایه‌داری نظارتی

فصل دو: ۹ اوت ۲۰۱۱: آماده‌سازی صحنه برای سرمایه‌داری نظارتی

۱. ضربهٔ اَپل

۲. دو مدرنیته

۳. زیستگاه نولیبرال

۴. ناپایداری مدرنیتهٔ دوم

۵. مدرنیتهٔ سوم

۶. سرمایه‌داری نظارتی خلأ را پر می‌کند

۷. برای آینده‌ای انسانی

۸. نامگذاری و مهار

فصل سه: کشف مازاد رفتاری

۱. گوگل: پیشگام سرمایه‌داری نظارتی

۲. موازنهٔ قوا

۳. در جست‌وجوی سرمایه‌داری: پول بی‌قرار و وضعیت استثنائی

۴. کشف مازاد رفتاری

۵. مازاد، در مقیاس وسیع

۶. ابداعی انسانی

۷. اسرار استخراج

۸. خلاصهٔ منطق و عملکردهای سرمایه‌داری نظارتی

فصل چهار: خندق پیرامون قلعه

۱. منابع طبیعیِ انسانی

۲. راهبرد فریاد آزادی

۳. حفاظ: میراث نولیبرال

۴. حفاظ: استثناءانگاریِ نظارتی

۵. استحکامات

فصل پنج: گسترش سرمایه‌داری نظارتی: ربودن، قبضه کردن، به رقابت برخاستن

۱. ضرورت استخراج

۲. قبضه‌شده

۳. چرخهٔ غصب

۴. سگ‌های گستاخی و بی‌پروایی

۵. رقابت بر سر غصب

۶. جاذبهٔ وسوسه‌انگیز عواید نظارت

فصل شش: سوءاستفاده به نفع خود: تقسیم دانش در جامعه

۱. امور اعلامیِ گوگل

۲. چه کسی می‌داند؟

۳. سرمایهٔ نظارتی و دو متن

۴. کاهنان جدید

۵. خصوصی‌سازی تقسیم دانش در جامعه

۶. قدرت امر بی‌سابقه: مرور و ارزیابی

بخش ۲: پیشروی سرمایه‌داری نظارتی

فصل هفت: داد و ستد واقعیت

۱. ضرورت پیش‌بینی

۲. چیرگی مهرآمیز بر حیوانات مهارنشده

۳. خیل انسان‌ها

۴. سیاست منافع‌محور سرمایه‌داری نظارتی

۵. قطعیت به‌قصد منفعت

۶. اجرای ناقرارداد (uncontract)

۷. باور به چاره‌ناپذیری

۸. ساختهٔ دست انسان

۹. کار میدانی

فصل هشت: تبدیل/تسلیم: از تجربه به داده

۱. شرایط تسلیم

۲. تبدیل/تسلیم بدن

فصل نه: تبدیل/تسلیم از ژرفا

۱. شخصی‌سازی به‌مثابهٔ تسخیر

۲. تبدیل/تسلیم خویشتن

۳. عواطف و احساسات در پیوند با ماشین

۴. آنگاه که به سراغ حقیقت من بیایند...

فصل ده: برقصانشان

۱. صرفهٔ اقتصادیِ ناشی از کنش

۲. فیس‌بوک آهنگ را می‌سازد

۳. پوکه‌مون گو! به پیش!

۴. ابزارهای جرح و تعدیل رفتار چه بودند؟

فصل یازده: حق معطوف به آینده

۱. می‌خواهم که اراده کنم

۲. می‌خواهیم که اراده کنیم

۳. چطور قسر دررفتند؟

۴. پیشگویی

فصل دوازده: دو گونه قدرت

۱. بازگشت به امر بی‌سابقه

۲. تمامیت‌خواهی چونان گونهٔ جدیدی از قدرت

۳. افق مخالف

۴. دیگری

۵. بر ضد آزادی

۶. فناوری رفتار انسان

۷. دو آرمان‌شهر

فصل سیزده: دیگریِ بزرگ و پیدایش قدرت ابزاری‌خواه

۱. ابزاری‌خواهی در حکم گونهٔ جدیدی از قدرت

۲. پروژه‌ای بازارمحور با قطعیت تمام‌عیار

۳. آفت این قرن

۴. سندرم چین

۵. بر سر دوراهی

فصل چهارده: آرمان‌شهر قطعیت

۱. جامعه در حکم «دیگری»

۲. تمامیت دربرگیرندهٔ جامعه است

۳. آرمان‌شهرباوریِ کاربردی

۴. تلاقی در قالب روابط ماشین‌بنیاد

۵. تلاقی در قالب جامعه

فصل پانزده: جمع ابزاری‌خواه

۱. کاهنان قدرت ابزاری‌خواه

۲. وقتی «دیگریِ بزرگ» جامعه را می‌خورَد: تبدیل/تسلیم روابط اجتماعی

۳. اصول جامعهٔ ابزاری‌خواه

۴. مدرنیتهٔ سوم و کندو

فصل شانزده: دربارهٔ زندگی در کندو

۱. قناری‌های ما در معدن زغال‌سنگ

۲. دست و دستکش

۳. نشانهٔ حیات

۴. گونهٔ بعدی انسان

۵. بازگشت به گلّه

۶. خروج ممنوع

فصل هفده: حقِ داشتن پناهگاه

۱. «دیگریِ بزرگ» بر جامعه پیشی می‌گیرد

۲. عدالت در مرز جدید قدرت

۳. هر تک‌شاخی شکارگری دارد

نتیجه گیری

فصل هجده: کودتای از بالا

۱. آزادی و آگاهی

۲. پس از رابطهٔ دوسویه

۳. جمع‌باوری جدید و اربابانِ دچار بی‌اعتنایی مفرطش

۴. سرمایه‌داری نظارتی چیست؟

۵. سرمایه‌داری نظارتی و دموکراسی

۶. بودن اصطکاک و اختلاف

بخشی از کتاب عصر سرمایه داری نظارتی

«سرمایه‌داری نظارتی عروسک‌گردانی است که خواستش را به‌وسیلهٔ تشکیلات دیجیتالی همه‌جاحاضر تحمیل می‌کند. من اکنون این تشکیلات را دیگریِ بزرگ می‌نامم: آلت دست حس‌دار، رایانشی، و متصل [به شبکه] ای که رفتار انسان را تبدیل/تسلیم، پایش، رایانش، و جرح و تعدیل می‌کند. «دیگریِ بزرگ» این کارکردهای مشتمل بر دانش و عمل را به‌منظور دستیابی به نوعی ابزار فراگیر و بی‌سابقهٔ جرح و تعدیل رفتار با یکدیگر ترکیب می‌کند. منطق اقتصادیِ سرمایه‌داری نظارتی از طریق توانمندی‌های گستردهٔ «دیگریِ بزرگ» به‌سمت تولید قدرت ابزاری‌خواه و جایگزین کردن مهندسی روح و جان با مهندسی رفتار هدایت می‌شود.

قدرت ابزاری‌خواه «راه و رسم دانستنِ» نامعمولی را می‌پرورانَد که «بی‌اعتنایی صوریِ» جهان‌بینی نولیبرال را با چشم‌انداز مشاهده‌ایِ رفتارگرایی افراطی می‌آمیزد (بنگرید به نمودار ۴). به‌لطف قابلیت‌های «دیگریِ بزرگ»، قدرت ابزاری‌خواه تجربهٔ انسانی را به رفتار مشاهده‌پذیرِ قابل‌سنجش فرومی‌کاهد و در همان حال قاطعانه به معنای آن تجربه بی‌اعتنا می‌ماند. من این راه و رسم دانستنِ جدید را بی‌اعتنایی مفرط می‌نامم؛ نوعی مشاهدهٔ بدون شاهد که حالت عکسِ کیش سیاسیِ خشونت‌بارِ خصوصی را به بار می‌آورَد و حامل خصیصهٔ به‌کل متفاوتی در خصوص هرج‌ومرج و آشفتگی است: بی‌اعتناییِ از راه دور و انتزاعیِ سیستم‌های به طرز نفوذناپذیری پیچیده و منافعی که آنها را پدید می‌آورَد و افراد را با جریانی تند و پرشتاب به‌سمت اجرای هدف‌های دیگران می‌بَرد. آنچه روابط اجتماعی یا مبادلهٔ اقتصادی قلمداد می‌شود اکنون به‌واسطهٔ این پوشش انتزاعیِ ماشینی‌شده صورت می‌گیرد.

بی‌اعتنایی مفرطِ ابزاری‌خواهی با روش‌های عاری از انسانیتِ «دیگریِ بزرگ» برای سنجش و ارزیابی عملیاتی می‌شود که هم‌ارزیِ بدون برابری ایجاد می‌کنند. این روش‌ها افراد را به کوچک‌ترین مخرج مشترک یکسانی و تشابه فرومی‌کاهند - ارگانیسمی در میان سایر ارگانیسم‌ها - و این به‌رغم تمام وجوه مهمی است که ما بر حسب آنها یکسان و مشابه نیستیم. از دید «دیگریِ بزرگ» ما اکیداً «دیگران» یم: ارگانیسم‌هایی که رفتار از آنها سر می‌زند. «دیگریِ بزرگ» نظرگاه «دیگری» را در قالب حضوری فراگیر به رمز درمی‌آورَد. در اینجا هیچ برادری از هیچ سنخی، بزرگ یا کوچک، بد یا خوب، وجود ندارد؛ هیچ‌گونه پیوند خانوادگی، هرقدر هم ناخوشایند، در کار نیست. هیچ رابطه‌ای بین «دیگریِ بزرگ» و ابژه‌های دیگری‌شده‌اش نیست، درست همان‌طور که بین «دانشمندان و سوژه‌ها» ی مدنظر ب. ف. اسکینر هیچ رابطه‌ای نبود. هیچ سیطره‌ای بر روح و جان در کار نیست تا دهشت‌افکنی را جایگزین تمام حریم خصوصی و تعلقات کند - چه بهتر که مجال فوران شمار زیادی از روابط را بدهیم. «دیگریِ بزرگ» اهمیتی نمی‌دهد که ما چه فکری می‌کنیم یا چه احساسی داریم یا چه کاری انجام می‌دهیم مادام که میلیون‌ها، میلیاردها، و تریلیون‌ها چشم و گوشِ حس‌دار و به‌عمل‌وادارنده و رایانشی‌اش می‌توانند ذخایر عظیم مازاد رفتاری‌ای را مشاهده، تبدیل/تسلیم، داده‌ای‌سازی، و ابزاری‌سازی کنند که در غوغای کهکشان‌وار اتصال و ارتباط پدید می‌آیند.»