کتاب مبانی نقد تئاتر

کتاب مبانی نقد تئاتر نوشتهٔ مهرداد رایانی مخصوص است. نشر قطره این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی در باب مبانی نقد تئاتر.

درباره کتاب مبانی نقد تئاتر

کتاب مبانی نقد تئاتر را نخستین کوشش تألیفی در راستای نقد در حوزهٔ تئاتر دانسته‌اند. گفته شده است که پیش‌تر، کوشش‌هایی در این زمینه وجود داشته، اما بیشر در قالب نظرگاه‌های تحلیلی و ترجمه‌ای بوده است. کتاب حاضر به قلم مهرداد رایانی مخصوص در شش فصل نوشته شده است. نویسنده ضمن اشاره به کلیات نقد تئاتر و تاریخچهٔ آن، به رویکردها و شیوه‌های متفاوت و همچنین نقد عملگرایانه و ضرورت‌های نقد برای یک منتقد پرداخته است. مهم‌ترین بخش این کتاب را می‌توان اشاره به چگونگی نقد یک اجرا و اجزای آن از جمله کارگردانی، بازیگری، طراحی‌صحنه، طراحی لباس، وجوه فنی - اجرایی و... دانست. این کتاب بیشتر معطوف به نقد اجراهای صحنه‌ای است، اما می‌تواند در حوزهٔ نمایش‌های تلویزیونی، عروسکی، رادیویی و... نیز مفید واقع شود.

خواندن کتاب مبانی نقد تئاتر را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران مطالعه در باب نقد تئاتر پیشنهاد می‌کنیم.

درباره مهرداد رایانی مخصوص

مهرداد رایانی مخصوص در سال ۱۳۴۹ به دنیا آمد. او استاد دانشگاه، نویسنده، مترجم، منتقد، کارگردان تئاتر، مدیرکل هنرهای نمایشی و مدیر دفتر انتشارات و پژوهش ادارهٔ کل هنرهای نمایشی بوده است. مدرک دکترای تئاتر را از دانشگاه منچستر در انگلستان دریافت کرد. نمایشنامهٔ «تهران - پرندک» و کتاب «مبانی نقد تئاتر» از نوشته‌های او و کتاب «ماهیت و جوهرهٔ تئاتر روبر لپاژ» (به قلم «الکساندر ساشا دونجروویچ») و نمایشنامهٔ «وحشی» (به قلم «مایک بارتلت») از کتاب‌هایی است که مهرداد رایانی مخصوص به پارسی برگردانده است.

بخشی از کتاب مبانی نقد تئاتر

«نقد همواره به دنبال سره و ناسره و سپس چرایی‌هاست؛ یعنی چرا سره و یا چرا ناسره. گاه پیش می‌آید که ذوقِ منتقد، او را به سمتِ حکم دادن نیز می‌کشاند. هر چه هست مبتنی بر درک و سپس اعلامِ رأی است و پس و پیش آن در حوزه‌های دیگر تئاتر، مثل مطالعات تئاتر، نظریه‌های تئاتر و... قرار می‌گیرد. مسلماً پاسخ دادن به سؤال‌های ذکر شده نخست به دانش منتقد و احاطهٔ او از این فن بازمی‌گردد و دوم به چگونگی ارتباط منعقد شده با اثر و سوم طبع و ذوق و سیر آفاق و انفسِ شخصی‌اش. این مجموعهٔ سه گانه در تعامل با یکدیگر، منتقد را در رأی دادن یاری می‌دهند. مسلماً پاسخ‌های مثبت و منفی یا بله و خیر نیز نوعی واکنش است برای رسیدن به نقد بسیار موجز که بیشتر برای نمودارسازی و امثالهم کاربرد دارد؛ اما غایت و نهایتِ عمل نقد این است که گروه اجرایی را کمک کند تا در تولیداتِ مستمر آتی و یا اجراهای باقیمانده، دقت‌نظر بیشتری را شکل دهند و یا مخاطب را از نظر خویش مطلع سازند و یا... تمام این وجوه با پاسخ‌های کوتاه ممکن نمی‌شود. هر قدر نقد بیشتر به چرایی‌ها بپردازد هم قابل قبول‌تر خواهد بود و هم علمی‌تر.

نمایشنامه هم به لحاظ شکل و هم به لحاظ محتوا، قابلیت‌های بالقوه‌ای را در بطن خود دارد که با کمک گرفتن از عناصر اجرایی تئاتر بالفعل می‌شود و این مسئله، نکته‌ای حائز اهمیت است تا منتقد این‌گونه ادبی را از سایر گونه‌های ادبی متمایز کند.

اهمیتِ دانستنِ اصول و فنون نمایشنامه‌نویسی برای منتقد از این حیث اهمیت دارد که نخست کلید واژگان درستی را به کار ببرد تا منظور و مقصودش در نزدِ اهلِ فن درست درک شود و دوم آن‌که اهمیت و پیچ‌وتاب‌ها و ویژگی‌های هر یک از اجزا و عناصر نمایشنامه را بشناسد تا در ذکرِ چرایی‌ها و چگونگی‌های آن‌ها دچار مشکل نشود و بتواند بحثی مفید و کاربردی را عرضه کند و دست آخر آن‌که نقدش مرتبه‌ای علمی پیدا کرده و در حد یک نظر باقی نماند و اعتبار و صحت و سقم را یکجا در برداشته باشد.

بی‌تردید هر قدر این آگاهی و دانش بیشتر باشد، نقد نیز اعتلای بیشتری پیدا می‌کند. طرح و انواع اقسام آن و چگونگی عینیتش در درون نمایشنامه (ساختار طرح داستانی)، آدم‌ها و انواع آن و پردازش و پرداختشان و نیز رشد، نمو (تحول)، بیان دراماتیک که یا در قالب دستور صحنه و یا کلام نمایشی (دیالوگ، مونولوگ، سولی‌لوگ و اساید) است و کار ویژه‌های آن‌ها، اندیشه و درون‌مایهٔ مستتر در اثر و چگونگی پیوند آن با دیگر اجزای نمایشنامه و انواع و اقسام الگوهای متداول و رایج و نوین، فضا و حالتی که اجزا و عناصر نمایشنامه در القای آن وحدت و همسانی دارند، تم و موضوع ازجمله مؤلفه‌های کیفی مستتر در یک نمایشنامه‌اند که بحث دربارهٔ هر یک ما را از سر فصل «نقد تئاتر» دور می‌کند و کتاب‌های متعددِ نمایشنامه‌نویسی در این باره به وفور اطلاعات لازم را در اختیارمان قرار می‌دهند. منتقد تا این اطلاعات را نداشته باشد، نمی‌تواند دربارهٔ آن‌ها صحبت کند و رأی و قضاوت محکمه پسندی ارائه دهد.»