کتاب اصول کارگردانی نمایش

کتاب اصول کارگردانی نمایش نوشتهٔ الکساندر دین و لارنس کارا و ترجمهٔ محمدباقر قهرمانی است و نشر قطره آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب اصول کارگردانی نمایش

تئاتر جهان را نسل‌های مختلف از سراسر دنیا به پیش برده‌اند و هنرمندان، با الهام از یکدیگر، آثار با ارزش خویش را عرضه کرده‌اند. تجربه‌های اجرایی در قرن‌های متمادی، زبانی خاص و پویا برای نمایش و قراردادهای ویژه‌ای را برای روی صحنه بردن نمایشنامه، پدید آورده‌اند. با شکل‌گیری کارگردان به‌عنوان مفسر متن و هماهنگ‌کنندهٔ نهایی، استفاده از فن و تکنیک در راستای ایده‌ای واحد در مرحلهٔ اجرا، اهمیت خاصی پیدا کرده است.

کتاب‌های متعددی در زمینه‌های گوناگون هنر نمایش به فارسی نوشته و یا ترجمه شده‌اند، اما درمورد کارگردانی نمایش، کتاب‌های معدودی به چاپ رسیده‌اند، در بعضی از آن‌ها کارگردانی فقط به‌عنوان بخشی از هنر نمایش مطرح شده است و درواقع کتاب‌های مستقل درمورد اصول کارگردانی نادر هستند. کتاب اصول کارگردانی نمایش مستقلا به موضوع کارگردانی می‌پردازد.

کتاب اصول کارگردانی نمایش، یکی از معتبرترین کتاب‌های آموزش کارگردانی در کشور آمریکا در قرن بیستم است. این کتاب مبتنی بر جزوه و آموزش‌های آلکساندر دین در دپارتمان درام در دانشگاه ییل است و برای اولین‌بار، بعد از فوت او، در اوایل دههٔ چهل میلادی به چاپ رسیده است و بعد از آن با اصلاحات و متمم‌هایی که پروفسور لارنس کارا بر آن اضافه کرد، به طور مرتب تجدید چاپ شده است و از مهم‌ترین کتاب‌های مرجع در تدریس کارگردانی است. کتابی که در دست دارید از روی آخرین نسخهٔ چاپ شدهٔ آن که در اواخر قرن بیستم انتشار یافته است، ترجمه شده است.

این کتاب، حول محور اصول و مبانی کارگردانی بر اساس حال و هوای تئاتر معاصر و بر اساس محدود نکردن خلاقیت کارگردان نوشته شده است. نویسندگان کتاب اعتقاد داشته‌اند که علی‌رغم وجود قالب‌ها و شکل‌های اجرایی و احتمالا غیرعادی نمایش، مقدمات اصلی و اساسی کارگردانی نمایش، پابرجا هستند.

کتاب به شش بخش تقسیم شده است که به کارگردان جوان کمک می‌کند، گام به گام از مرحلهٔ شناخت اولیهٔ هنری و تحلیل نمایش تا اجرای کامل نمایش بر روی صحنه، پیش برود. بخش اول به رابطهٔ هنر و نمایش و نقش کارگردان می‌پردازد؛ در بخش دو، اصول پایه‌ای تحلیل متون، فنون بازیگری و رسانهٔ کارگردان مرور می‌شود که برای یادگیری بخش سه که درمورد پنج اصل کارگردانی است. ضروری هستند؛ بخش‌های چهار و پنج مربوط به انتخاب بازیگر و کامل کردن نمایش برای اجرای روی صحنه هستند. به دلیل اینکه مطالب این کتاب عمدتاً بر اساس سالن نمایش قاب صحنه تنظیم شده است، بخش شش راهنمایی برای منطبق کردن مطالب مطرح شده بر روی صحنه‌های میدانی و چندسویه است.

خواندن کتاب اصول کارگردانی نمایش را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دانشجویان رشتهٔ کارگردانی نمایش پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب اصول کارگردانی نمایش

«برای برانگیختن احساسات در دیگران فقط تخیل کافی نیست. هنرمند، علاوه بر حس کردن ایده‌ای شخصی، باید اصولی را خوب بشناسد و بیاموزد. بیان احساسات هنرمند با هر وسیله‌ای (خاک، سنگ، رنگ، کلمات، تصاویر، حرکت یا آوای آهنگین) بدون شکل و قالبی معین، نمی‌تواند کاملا در تماشاگر یا مخاطب تأثیر بگذارد. بازآفرینی محض مفهوم، اثر هنری را کامل نمی‌کند؛ چرا که اگر این عمل کافی بود، تنها چیزی که نمایشنامه‌نویس می‌بایست انجام می‌داد، بازآفرینی دقیق به‌صورت عکس‌برداری از طبیعت یا از بخشی از زندگی بود که آن را به‌صورت جزئی یا آزادانه می‌ساخت. اما انجام چنین کاری هنر نیست؛ بازآفرینی محض و فی‌البداهه عمل کردن بدون تمرکز و جهت‌گیری بر روی صحنه، هیچ‌وقت نمی‌تواند واکنش احساسی عمیقی در تماشاگر برانگیزد. هنرمندان تئاتر باید بخش‌ها را مجدداً تنظیم کنند و آن‌ها را به یک کل مجسم کنند که در خود کامل باشد. چرا که هنر زادهٔ طبیعت نیست، زادهٔ انسان است.

این تنظیم شامل چه می‌شود؟ بهتر است ابتدا آن را نام‌گذاری کنیم. چیدمان یا تنظیم دوبارهٔ ایده یا طبیعت در دنیای درام توسط تکنیکی انجام می‌گیرد که به آن فرم (شکل و قالب) یا ساختار می‌گویند. هر هنری تکنیک یا فن خود را دارد که این تکنیک‌ها و شیوه‌ها بر اساس اصول بنیادینی شکل گرفته‌اند و با گذر زمان و با محک آزمون و خطا، کامل‌تر و واقعی‌تر می‌شوند. به طور کلی اگر برای هنر «اصولی» قائل شویم، در آن صورت می‌توان برای هر شاخهٔ هنری اصولی را برشمرد که به‌تدریج بر اساس تجربه‌های هنرمندان به‌وجود آمده، رشد کرده و به تکامل رسیده‌اند.

ما در این کتاب به این اصول کلی که شامل تمامی شاخه‌های هنری می‌شود، می‌پردازیم. این اصول عبارت‌اند از: وحدت، انسجام، تأکید، گزینش، تناسب، چیدمان (تنظیم) دوباره و تقویت.»