کتاب آفاق معرفت در سپهر معنویت

کتاب الکترونیکی «آفاق معرفت در سپهر معنویت» مجموعه‌ای از گفت‌وگوهای حامد زارع با غلامحسین ابراهیمی دینانی است که در گروه انتشاراتی ققنوس چاپ شده است. آفاق معرفت در سپهر معنویت مجموعه‌ای از گفت‌وگوها و مباحث فلسفی با غلامحسین ابراهیمی دینانی است و فرصتی را برای آشنایی با دیدگاه‌های فلسفی او فراهم می‌کند. این کتاب برای نخستین بار تعدادی از این گفت‌وگوها و میزگردها را منتشر کرده است.

درباره کتاب آفاق معرفت در سپهر معنویت

کتاب آفاق معرفت در سپهر معنویت مجموعه‌ای از مصاحبه‌ها و میزگردهای متنوع دربارهٔ مسائل فلسفی و معنوی است. این کتاب شامل دوازده مصاحبه و سه میزگرد است که در دوره‌ای شش‌ساله (۱۳۸۹ تا ۱۳۹۵) با حضور دکتر دینانی انجام شده است. بخشی از این گفت‌وگوها پیش از این در مجله مهرنامه منتشر شده و بخش‌هایی نیز برای اولین بار در این کتاب ارائه شده‌اند. گفتگوهایی با محوریت فیلسوفان بزرگی همچون ملاصدرا، سهروردی، ابن‌سینا و غزالی در کنار مباحثی درباره فلسفه اسلامی و عرفان مورد بررسی قرار گرفته‌اند.

در فصل اول کتاب با عنوان «مباحثه»، مصاحبه‌هایی به‌صورت زنده با دکتر دینانی انجام شده که بیشتر بر موضوعات اساسی فلسفی متمرکز است. این گفت‌وگوها، برخلاف دیگر مصاحبه‌ها که حالت مکتوب دارند، به‌صورت دیالکتیکی و پویا پیش می‌روند و در آن‌ها تأکید بر مباحث عقلانی و فلسفی دیده می‌شود. دکتر دینانی در این گفت‌وگوها تلاش دارد تا مفاهیم پیچیدهٔ فلسفه را به زبانی ساده و قابل فهم برای مخاطبان خود بیان کند.

در فصل دوم که با نام «مصاحبه» شناخته می‌شود، گفت‌وگوهایی مکتوب دربارهٔ فیلسوفان برجستهٔ تمدن اسلامی به همراه نقل‌قول‌هایی از آثار دکتر دینانی ارائه شده است. این بخش فرصتی را برای آشنایی دقیق‌تر با دیدگاه‌های او در زمینهٔ فلسفهٔ اسلامی فراهم می‌کند.

فصل سوم که شامل میزگردهایی با حضور دکتر دینانی، رضا داوری اردکانی، سید مصطفی محقق داماد و دیگر اندیشمندان معاصر است، به بررسی سرنوشت علم در تمدن اسلامی و همچنین فلسفه اسلامی از زوایای مختلف پرداخته است. این بخش از کتاب، دیالوگ‌های زنده و پویا را به تصویر می‌کشد و بحث‌های فکری عمیقی را میان افراد برجسته فکری ایران معاصر به وجود می‌آورد.

فصل آخر کتاب آفاق معرفت در سپهر معنویت نیز به بررسی کتاب‌شناسی دکتر دینانی و نقد آثار او پرداخته است. این بخش راهنمایی جامع برای علاقه‌مندان به فلسفه است که می‌خواهند با افکار و آثار او آشنا شوند. علاوه بر این، دکتر دینانی در این فصل از تجربیات خود در تدریس و ارتباط با دانشجویان نیز سخن گفته و تأکید کرده است که چگونه رسانه‌های عمومی می‌توانند برداشت‌های عمومی از فلسفه را تحت تأثیر قرار دهند.

کتاب آفاق معرفت در سپهر معنویت را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب برای علاقه‌مندان به فلسفه اسلامی، اندیشه‌های فیلسوفان معاصر ایران و مباحثی که در پیوند با عقل و معنویت قرار دارند، مناسب است. همچنین این اثر به دانشجویان و پژوهشگران فلسفه پیشنهاد می‌شود.

درباره غلامحسین ابراهیمی دینانی

غلامحسین ابراهیمی دینانی، یکی از فیلسوفان برجستهٔ معاصر ایرانی و از چهره‌های تأثیرگذار در حوزهٔ فلسفه اسلامی است. او در سال ۱۳۱۳ در روستای دینان از توابع اصفهان به دنیا آمد و تحصیلات ابتدایی خود را در اصفهان آغاز کرد. دینانی به‌سرعت به تحصیلات عالیه روی آورد و در حوزهٔ علمیهٔ قم نزد اساتید بزرگی مانند علامه طباطبایی فلسفه آموخت. او در زمینهٔ فلسفهٔ اسلامی، به‌ویژه حکمت متعالیه و عرفان نظری، صاحب‌نظر است و تألیفات گسترده‌ای در این حوزه‌ها دارد.

دینانی در طول زندگی علمی خود، به عنوان استاد دانشگاه تهران و عضو انجمن حکمت و فلسفه ایران، نقش مهمی در تربیت نسل‌های جدید از دانشجویان و پژوهشگران فلسفه داشته است. او به فلسفه اسلامی، فلسفه غرب و آثار فیلسوفان بزرگ اسلامی مانند ابن‌سینا، ملاصدرا و سهروردی علاقهٔ خاصی دارد و بسیاری از تألیفات او بر اندیشه‌های این فیلسوفان متمرکز است.

یکی از ویژگی‌های بارز دینانی، اشتیاق او به گفت‌وگو و مشارکت در مباحث فلسفی است. او معتقد است که گفت‌وگو یکی از راه‌های مهم برای تبیین و تفهیم مفاهیم پیچیدهٔ فلسفی است. این علاقه به گفت‌وگو در آثار و مصاحبه‌های متعدد او که با شخصیت‌های علمی و فرهنگی مختلف داشته است، به‌خوبی نمایان است. همچنین، او در برنامه‌های تلویزیونی نیز به تبیین فلسفهٔ اسلامی به زبان ساده و قابل‌فهم برای عموم مردم پرداخته است. از دیگر ویژگی‌های دینانی، تأکید مداوم او بر اهمیت عقل در مواجهه با مسائل فلسفی و دینی است. او مدافع جدی خردگرایی در برابر برخی جریان‌های فکری است که ممکن است به نادیده گرفتن نقش عقل بینجامد.

کتاب‌ها و آثار او شامل بحث‌های دقیق و عمیق دربارهٔ موضوعات متنوعی همچون معرفت‌شناسی، فلسفهٔ دین و تاریخ فلسفهٔ اسلامی است. دینانی با نگارش آثاری نظیر «ماجرای فکر فلسفی در جهان اسلام» و «قواعد کلی فلسفه» نقش مهمی در تبیین و توسعهٔ فلسفهٔ اسلامی معاصر ایفا کرده است. غلامحسین ابراهیمی دینانی همچنان به‌عنوان یکی از چهره‌های پیشرو در فلسفه اسلامی، به پژوهش و تدریس ادامه می‌دهد و آثارش مورد توجه دانشجویان، پژوهشگران، و علاقه‌مندان به فلسفه قرار دارد.

بخشی از کتاب آفاق معرفت در سپهر معنویت

«- تفاوت ابن‌سینا با فلاسفه یونانی در دیانت است. به عبارت دیگر فیلسوفی همانند ابن‌سینا که در تمدن اسلامی بالیده است، بالاخره در چارچوب اعتقادات دینی‌اش به تفلسف می‌پردازد. این‌طور نیست؟

- خیر، مسئله این‌طور نیست، این‌ها چون که مسلمان بودند و به معارف اسلامیتعلق خاطر داشتند، پس فلسفه‌شان کلام است، این نتیجه از آن مقدمات حاصل نمی‌شود. اولاً می‌دانیم که تمایز علوم به تمایز موضوعاتشان است. موضوع علم کلام، تصحیح عقاید و رفع شبهات است. هم و غم متکلم حفظ اعتقادات مردم متدین و رفع شبهات مطروحه است، در حالی که فیلسوف نظرش را به وجود دوخته است. شما به کتب ابن‌سینا مراجعه کنید، خواهید دید که اولین مسئله، مسئله وجود است و موضوع سایر مسائل با موضوع اولین مسئله تفاوتی نمی‌کند. بنابراین، فلسفه کاوش در وجود می‌کند، نه رفع شهادت متدینین. نباید متدین بودن فیلسوف را به معنی متکلم بودن او بگیریم. ابن‌سینا از قرآن متأثر بود، ولی مشکلش چیز دیگری است، برای شیخ‌الرئیس وجود مطرح است و درباره آن می‌اندیشد. مسلمان بودن و اعتقادات کسی با آزاداندیشی او منافات ندارد. آیا اگر کسی مسلمان بود آزاد نیست؟ انسان می‌تواند در عین تعهد به دینی، در تفکر آزاد باشد، ابن‌سینا چنین مردی است، هم به اسلام متعهد و معتقد بود و هم در تفکر، آزاد و رها. حتی برهانی که شیخ‌الرئیس برای اثبات واجب می‌آورد غیر از برهانی است که متکلمین متعرض آن شده‌اند. تمام متکلمین، اعم از معتزلی و اشعری و کرامی و ...، برای اثبات صانع از مسئله حدوث عالم شروع می‌کنند. چون موضوعی دینی را می‌خواهند ثابت کنند و اجماع ملیین بر حدوث زمانی عالم است. اما ابن‌سینا با تأمل در حقیقت وجود، به اثبات واجب تعالی می‌پردازد. به عقیده او تأمل در خودِ وجود ما را از همه‌چیز بی‌نیاز می‌کند. باید توجه داشت که مسئله صانع تنها مسئله‌ای کلامی نیست. بنابراین، بین کلام و فلسفه تفاوت بسیار است و فیلسوفان اسلامی با حفظ اعتقاد ولو از طریق کلام، در اندیشه خود آزاد بودند، ظاهراً اختلاف در مسئله آزادی است. بعضی آزادی را به معنی بی‌اعتقادی می‌دانند و می‌گویند آزادی یعنی به هیچ مذهب و مرامی پایبند نبودن! نه چنین نیست، انسان ممکن است به عقایدی معتقد باشد و در عین حال آزاداندیش هم باشد. فیلسوفان اسلامی این‌طور بودند، این‌ها ضمن این‌که مسلمان، متدین و معتقد بودند، تفلسف هم می‌کردند. نوشته‌های ابن‌سینا فلسفه است. فارابی فلسفه می‌نویسد و از این جهت بسیار فرق است بین شفای ابن‌سینا با نوشته‌های قاضی عبدالجبار معتزلی، بین اشارات و کتاب ابو هذیل علاف. کافی است نظری به کتب این دو دسته بکنیم، آن‌گاه واقعیت امر را بهتر لمس خواهیم کرد.»