کتاب برآمدن اقتدارگرایی

کتاب برآمدن اقتدارگرایی مجموعه‌مقالاتی از چند نویسنده و پژوهشگر دربارهٔ اقتدارگرایی است که گری وینر آن‌ها را گردآوری و شهریار خواجیان ترجمه کرده است و گروه انتشاراتی ققنوس آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب برآمدن اقتدارگرایی

گرایش جهانی به اقتدارگرایی نگران‌کننده است زیرا مردم این رهبران را برمی‌گزینند. گزارشی از واشینگتن پست حاکی از این‌ است که «یک‌سوم جمعیت جهان در دموکراسی‌های رو به افول زندگی می‌کنند». در نظر بسیاری از اروپاییان و آمریکاییان، برآمدن سیاست‌های غیردموکراتیک، رویگردانی روسیه از اروپا و حمله به اوکراین و اشغال این کشور، همه‌پرسی برگزیت و انتخاب ترامپ یک غافلگیری بود.

در دهه‌های آغازین قرن بیست‌ویکم تغییر ناگهانی به سوی دموکراسی که در قرن بیستم شتاب یافته بود، از نفس افتاد و جهان روی به رکود دموکراتیک نهاد: چین و روسیه اقتدارگراتر و جسورتر شدند. مجارستان، ترکیه، تایلند و لهستان به قهقرا رفتند و به شکل فزاینده‌ای به دموکراسی‌های ناآزاد گراییدند. بهار عربی به دام جنگ‌های داخلی در سراسر خاورمیانه فروافتاد. احزاب ضدمهاجر و ضداتحادیهٔ اروپا در آلمان، فرانسه، اتریش، هلند و حتی سوئد قدرت گرفتند. در ۲۰۱۶ [مردم] بریتانیا رأی به خروج از اتحادیهٔ اروپا دادند، و دونالد ترامپ با یک موضع انتخاباتی صراحتاً ملی‌گرایانه به ریاست جمهوری آمریکا برگزیده شد.

ما معمولاً مرگ دموکراسی‌ها را «به دست مردان مسلح» می‌بینیم. راه دیگری برای درهم‌شکستن دموکراسی وجود دارد که کمتر هیجان‌انگیز اما به همان اندازه ویرانگر است. دموکراسی‌ها ممکن است نه به دست ژنرال‌ها که به وسیلهٔ رهبران منتخب نابود شوند ــ رؤسای جمهور یا نخست‌وزیرانی که به خرابکاری در همان فرایندی می‌پردازند که آن‌ها را به قدرت رساند. برخی از این رهبران دموکراسی را به‌سرعت جمع می‌کنند، چنان‌که هیتلر در آلمان از پی آتش‌سوزی در رایشتاگ چنین کرد. امّا اغلب دموکراسی‌ها به‌آهستگی و در مراحلی کمتر رؤیت‌پذیر دچار فرسایش می‌شوند. 

این پرسش ممکن است مطرح شود که در این دهه‌های آغازین قرن بیست‌ویکم دقیقاً چه می‌گذرد که کشورهایی که در اواخر قرن بیستم به دموکراسی گرویده بودند هرچه بیشتر به سوی اقتدارگرایی تغییر جهت داده‌اند. در پی سقوط اتحاد شوروی، حتی آن کشور به سوی انتخابات آزاد و باز رفت. اما ولادیمیر پوتین رفته‌رفته و سپس به‌ناگهان قدرت را از مردم گرفت و کشور را بیشتر شبیه به اتحاد شوروی پیش از فدراسیون روسیه گردانید.

اقتدارگرایانِ امروز از گونهٔ جدیدی هستند و از خطاهای رهبران فاشیست گذشته آموخته‌اند. آن‌ها برای حفظ قدرت و فرونشاندن انتقاد خارجی، با برگزاری انتخابات پوستهٔ دموکراسی را نگه می‌دارند، سپس با تقلب یا حتی جلوگیری از شرکت رقبای قدرتمند سیاسی در انتخابات خرابکاری می‌کنند. ولادیمیر پوتین با پرونده‌سازی جنایی برای سرشناس‌ترین منتقد خود، الکس ناوالنی، وی را دستگیر و سپس از شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری روسیه به دلیل پیشینهٔ جنایی محروم می‌کند.

عبارتی که این روزها در ارتباط با چنان اقدامات و مشابه آن زیاد شنیده می‌شود «کتابچهٔ راهنمای اقتدارگرایی» است. این کتابچهٔ راهنما شامل تاکتیک‌هایی از قبیل حمله به مطبوعاتِ آزاد، نکوهش خارجی‌ها و معترضان مزدور برای مخالفتشان، قربانی کردن اقلیت‌ها و خارجی‌ها، تضعیف کنترل بر قدرتشان، پاداش به وفاداران بیش از شایستگی‌هایشان، القای قدرت نظامی و تقسیم رأی‌دهندگان به «ما در برابر آن‌ها» ست. این راهبردها که رهبرانی همچون اوربان در مجارستان، شی در چین، اردوغان در ترکیه، مادورو در ونزوئلا، زوما در آفریقای جنوبی، دوترته در فیلیپین و دونالد ترامپ به‌کارگرفته‌اند با درجات گوناگونی از موفقیت همراه بوده‌اند.

اما کسانی هم هستند که مقاومت می‌کنند. شهروندان طرفدار دموکراسی، مطبوعات آزاد و انتخابات منصفانه در مقابل دولت‌های اقتدارگرا در سراسر جهان به مقاومت برخاسته‌اند. موفقیت یا شکست چنان تلاش‌هایی برای محدود کردن قدرت اقتدارگرایان سرنوشت نهادهای دموکراتیک را در قرن بیست‌ویکم تعیین می‌کند.

دیدگاه‌های جهانی: برآمدن اقتدارگرایی شامل جستارهایی می‌شود که چگونگی و چرایی بازگشت اقتدارگرایی در اواخر قرن بیستم و اوایل قرن بیست‌ویکم را برمی‌رسد. همچنین نگرش‌هایی را در این باره به دست می‌دهد که چرا برخی مردم طرفدار اقتدارگرایی می‌شوند و حتی به آن رأی می‌دهند. سرانجام، این کتاب دیدگاه‌هایی را پیشنهاد می‌کند که چگونگی مقابله با اقتدارگرایان و شکست آنان با استفاده از روش‌های آزموده‌شده و مؤثر را مورد نظر قرار می‌دهد.

خواندن کتاب برآمدن اقتدارگرایی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران رشته‌های فلسفه سیاسی، علوم سیاسی، جامعه‌شناسی، تاریخ و مردم‌شناسی پیشنهاد می‌کنیم. کسانی که می‌خواهند از اوضاع سیاسی کشورهای کنونی بیشتر مطلع شوند از این کتاب بسیار لذت خواهند برد.

بخشی از کتاب برآمدن اقتدارگرایی

«انتخاب دونالد ترامپ به ریاست‌جمهوری آمریکا، رأی برگزیت و برآمدن جنبش‌های پوپولیستی راست‌گرا در چند کشور اروپایی مایهٔ نگرانی از به خطر افتادن دموکراسی حتی در جهان پیشرفتهٔ غربی شده است. اقتدارگرایی مدتی است که جای پای محکمی در ترکیهٔ رجب طیب اردوغان و روسیهٔ ولادیمیر پوتین یافته است. ظهور احزاب حاکمِ با گرایش‌های اقتدارگرایانه در مجارستان و لهستان به‌ویژه برای استونی و اتحادیهٔ اروپا نگران‌کننده است. این تغییرات بی‌تردید نشانهٔ بحران لیبرال دموکراسی است، اما آیا این تحولات به‌واقع از پیشروی گونه‌ای رژیم اقتدارگرا در اروپا خبر می‌دهند؟ چه مشابهت‌هایی می‌توان بین این رژیم‌ها یافت؟ اتحادیهٔ اروپا چگونه به بحران‌های دموکراتیک در این کشورها پاسخ داده است؟

این نویسنده بر آن است که دیگر نمی‌توان رژیم‌های مجارستان و لهستان را در زمرهٔ دموکراسی‌ها دانست، بلکه به عنوان گونه‌ای فرعی از رژیم‌های اقتدارگرای «نرم» در نظر گرفته می‌شوند. استیون لویتسکی و لوکان وی، پژوهشگران علوم سیاسی، آن‌ها را به بهترین شکل با مدل به‌اصطلاح «اقتدارگرایی رقابتی» توصیف و معرفی کرده‌اند. در چنین رژیم‌هایی، انتخابات آزاد و رقابتی با اعمال محدودیت‌های قابل ملاحظه بر حاکمیت دموکراتیک قانون، فعالیت مخالفان و آزادی‌های مدنی برگزار می‌شود.

نمونه‌های شاخص چنین رژیم‌هایی شامل ونزوئلای هوگو چاوز و [نیکلاس] مادورو، ترکیهٔ رجب طیب اردوغان، و روسیه در نیمهٔ نخست قرن ۲۱ می‌شوند. این رژیم‌ها به‌رغم تفاوت در بافتار ملی‌شان چندین همانندی دارند. نهادهای دموکراتیک وجود دارند و راه اصلی رسیدن به قدرت هستند، اما این رژیم‌ها از کنترل گستردهٔ خود بر ساختارهای حکومتی استفاده می‌کنند تا موفقیت انتخاباتی مخالفان را محدود کنند. تمرکز قدرت پیرامون رئیس‌جمهور، همچون در روسیه، ونزوئلا و ترکیه، و مجالس شورایی که در کنترل دولت هستند بدان معناست که تفکیک قوا تقریباً به طور کامل رخت بربسته است. این وضع با متمم‌های معتنابه بر قانون اساسی مانند افزایش دورهٔ انتخاباتی، تغییر نظام انتخاباتی و کاهش نقش قوای قضاییه و مقننه در شکل‌دهی به سیاست‌ها تقویت می‌شود.»