کتاب رساله حقوق امام سجاد (ع)

کتاب رساله حقوق امام سجاد (ع) نوشتهٔ عبدالحمید دیالمه و ویراستهٔ جواد حاجی علی اصغری است و نشر معارف آن را منتشر کرده است. شرحی کوتاه بر رساله حقوق امام سجاد (ع) در این کتاب آمده است.

درباره کتاب رساله حقوق امام سجاد (ع)

گام برداشتن در مسیر احیای اندیشهٔ دینی لزوماً نیازمند گذر عمر و تجربه‌های طولانی نیست، چراکه درک عمیق رفتارهای پیامبر رحمت و امامان شیعه و نیز دست‌پرورده‌های آنان، یعنی علمای اسلام، می‌تواند در سنین جوانی نیز به‌دست آید. ازاین‌رو می‌توان در این مسیر ردپای جوانی مخلص، مثل شهید دکتر دیالمه، را دید و طنین صدای دردمندش را شنید. این شهید بزرگ در این مسیر قرار گرفت و حاصل حرکت خود را «اِحیای تفکرات شیعی» نامید.

بصیرت دینی، بی‌اعتنایی به ظواهر دنیا، حریص بودن در هدایت دیگران، تواضع و مهربانی، دانش وافر، سعهٔ صدر، شجاعت، و مَنشی توأم با وقار تنها بخشی از کاریزمای شخصیت پرنفوذ او بود، به‌طوری‌که حتی آنان که طالب راه او نبودند او را می‌ستودند و می‌طلبیدند.

شهاب وجودش از سال ۱۳۵۲ به بعد، سال‌های اوج‌گیری اختناق و استبداد رژیم منحوس پهلوی، درخشید و این درخشش در بحبوحهٔ شبیخون بر اندیشه‌ها به اوج خود رسید، در بحبوحهٔ شبیخون به اندیشه‌هایی که اگر هدایت نمی‌شدند، به تاراج افکار شیطانی و التقاطی می‌رفتند.

سال‌های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ نقطه‌عطف انقلاب اسلامی است، زیرا در آن سال‌ها نهضت اسلامی هویت یافت و مسلمانانِ انقلابی نیرومند شدند و شعارهای اسلامی و خط‌مشی‌های رهبر کبیر انقلاب، امام خمینی (ره)، برای توده‌های مردم بیش از پیش اهمیت یافت و مردم به بازخوانی ارزش‌های اسلامی گرایش پیدا کردند. این گرایش و اقبال عمومی در فضای اجتماع، به‌ویژه در میان قشر دانشجو و فرهیخته، بستری را برای افراد و گروه‌های مختلف مهیا کرد تا خواسته‌های حزبی، فردی، و گروهی خود را با قرائتی از دین بیامیزند و به جامعه عرضه کنند.

او سنگرسازی برای حفظ و اعتلای اندیشهٔ دینی را از دانشگاه، که در آن روزگار آشفته‌بازار اندیشه‌ها بود، آغاز کرد. تبیین معیارها و آشناسازی مخاطبان با شاخص‌ها و موازین دینی دو ویژگی مهم کلاس‌های شهید دیالمه بود تا آنان در دام گروه‌ها و جریان‌های ضداسلامی گرفتار نشوند.

باید توجه کرد که مخاطبان شهید دیالمه نسل جوان دانشگاهی بودند که اطلاعات دینی‌شان اندک بود و معیاری برای شناخت حق از باطل نداشتند. ازاین‌رو شهید دیالمه موضوع‌محور نبود تا هر بحثی را که خود بر آن تسلط داشت بیان کند، بلکه مسئله‌محور و نیازمحور بود. او بیش از آن‌که بیندیشد «چه بگوید»، در پی آن بود که «چرا باید بگوید» و می‌اندیشید محتوایی که در کلاس درس او مطرح می‌شود پاسخگوی کدام نیاز مخاطب است.

مروری بر عناوین سخنرانی‌های شهید اثبات‌کنندهٔ همین حقیقت است. او با مطرح کردن مباحثی چون طرح هدایتی، مذهب در بوتهٔ تاریخ، انسان خلوت و خلوت انسان، انسان در قالب زمان، و الیناسیون (ازخودبیگانگی جامعه) در پی ترسیم انسان‌شناسیِ اسلامی و نقش مذهب در زندگی آدمی بود و دیدگاه‌هایی را که ریشهٔ مذهب را در ترس یا در طبقهٔ حاکم یا در طبقهٔ محکوم می‌دانند، مثل نظریهٔ فروید و...، به چالش می‌کشید.

مجموعهٔ پیشِ‌رو شامل نُه سخنرانی از شهید بزرگوار در اوایل انقلاب است. ایشان در این سخنرانی‌ها رسالهٔ حقوق امام سجاد (ع) را شرح داده‌اند. دغدغهٔ شهید در طرح این موضوعات تبیین عملی نقش آن امام همام در پاسداشت حریم دین و احیای سنت نبوی است. در این راستا ایشان، هم درصدد آن بود که خلأ معرفتی جوانان را در شناخت جریان امامت، که غالباً محدود در گزاره‌هایی کلیشه‌ای دربارهٔ دو یا سه امام بود، پُر کند و هم نگرش تقلیل‌گرایانهٔ آن‌ها نسبت‌به جایگاه امام سجاد را علاج کند و از این راه عظمت حرکت بدیع امام (ع) در مبارزه با طواغیت زمان را نشان دهد.

خواندن کتاب رساله حقوق امام سجاد (ع) را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران اسلام شیعی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب رساله حقوق امام سجاد (ع)

«رَوَی إِسْمَاعِیلُ بْنُ الْفَضْلِ عَنْ ثَابِتِ بْنِ دِینَارٍ عَنْ سَیِّدِ الْعَابِدِینَ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ». اسماعیل‌بن فضل از ثابت‌بن دینار و او از امام سجاد، علی‌بن حسین (ع) حقوق را، به شرح و ترتیبی که خواهد آمد، روایت می‌کند.

«فَأَمَّا حَقُّ اللَّهِ الْأَکْبَرُ فَأَنَّک تَعْبُدُهُ لَا تُشْرِک بِهِ شَیْئاً. فَإِذَا فَعَلْتَ ذَلِک بِإِخْلَاصٍ جَعَلَ لَک عَلَی نَفْسِهِ أَنْ یَکْفِیَک أَمْرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ». بزرگ‌ترین حق خداوند بر گردن تو این است که او را عبادت کنی و هیچ‌چیزی را شریک او قرار ندهی. اگر اخلاص داشته باشی و برای خدا شریک قرار ندهی، خداوند دنیا و آخرت را برای تو تضمین می‌کند. پس بزرگ‌ترین حق حق خداوند است و اولین حقِ خدا این است که او را عبادت کنیم و در عین حال برای او شریک قرار ندهیم و چیزی را همتای او ندانیم. اگر ما واقعاً و از روی اخلاص او را بپرستیم و برایش همتا قرار ندهیم، خداوند دنیا و آخرت را برایمان تضمین می‌کند.

من به عبادت خداوند و همتا قرار ندادن برای او تأکید می‌کنم، چون توحید بسیار مهم و برجسته است. همواره به‌جای توحید، اثبات صانع به ما ارائه شده‌است و ما هم متوجه نشده و نیستیم. البته لازمهٔ رسیدن به توحید و درک آن، همین استدلال‌ها و اثبات‌ها و مسائل دیگر فن کلام است، اما باید دانست و توجه کرد که مفهوم توحید از این مباحث جداست.

حضرت امام خمینی (ره) در تفسیر سورهٔ حمد، ابعادی از توحید را مطرح کرده‌اند. از نظر ایشان، حتی اگر دیگران را هم حمد کنیم، خدا را حمد کرده‌ایم. امام در تفسیر «اَلْحَمْدُ لِلَّهِ» احتمالی را مطرح می‌کند و می‌گوید ممکن است چنین بگوییم که مطلق حمد مخصوص خداوند است و حمد و ستایش دیگران درواقع حمد آنان نیست، بلکه حمد خداوند است. همهٔ حمدها و ستایش‌ها برای خداست و به خداوند برمی‌گردد. وقتی به‌سبب انجام کاری خوب و نیک، شخصی را ستایش و از او تشکر می‌کنیم، درواقع همهٔ این حمدها به خالق آن اثر و آن فعل برمی‌گردد و خالق همهٔ آثار خداست.»