کتاب اسطوره های اینکا

کتاب اسطوره های اینکا نوشتهٔ گری اورتون و ترجمهٔ عباس مخبر است و نشر مرکز آن را منتشر کرده است. این کتاب از مجموعهٔ اسطوره‌های ملل است.

درباره کتاب اسطوره های اینکا

داستان‌های گیرایی که اینکاها درباره‌ٔ خود و جهان پیرامون خود می‌گفتند بر اساس گزارش‌های بازمانده از فاتحان و رویدادنگاران اسپانیایی در دسترس ما است. این کتاب نگاهی است به عناصر بنیانی فرهنگ و جامعه‌ٔ اینکا بر اساس آن گزارش‌ها، و مروری بر منابعی که دانش ما درباره‌ٔ اساطیر این تمدن باستانی بر آن‌ها متکی است. با استفـاده از متـون چاپ‌شـده و اسنـاد چاپ‌نشـده و نیـز آثـار باستان‌شناختی، گونه‌های متنوع اسطوره‌های اینکا از قبیل قصه‌های آفرینش کیهان، بنیادگذاری امپراتوری اینکا، و سرگذشت پادشاهان و ملکه‌های برجسته‌ٔ آن، و اسطوره‌های دلچسب خاستگاه دولت، روایت شده‌اند. و در آخر با بررسی اسطوره‌ها و باورهای دوره‌ٔ پس از ورود استعمار، بینشی درباره‌ٔ مضمون‌های اسطوره‌ای کهنی که در طول زمان به مردم کوهپایه‌های آند وحدت بخشیده‌اند به دست می‌آوریم.

خواندن کتاب اسطوره های اینکا را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به علاقه‌مندان به اسطوره‌های ملل پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب اسطوره های اینکا

«درباره اسطوره‌هایی که اینکاها درباره خودشان و دنیای اطراف‌شان بازگو می‌کردند چگونه اطلاع پیدا می‌کنیم؟ نخستین نکته‌ای که در زمینه این پرسش باید به آن توجه کرد این واقعیت است که هیچ‌یک از مطالبی که امروزه تحت عنوان «اسطوره‌های اینکا» از آن یاد می‌کنیم، از طریق اسنادی که، پیش از ورود اسپانیایی‌ها، مردمان بومی آند به زبان خودشان برای ما نوشته باشند به دست‌مان نرسیده است. علت این امر آن است که اینکاها فاقد یک نظام نوشتاری بودند، و اگر هم چنین نظامی داشته‌اند ما موفق به مشخص کردن یا کشف رمز آن نشده‌ایم. بنابراین کلیه گزارش‌هایی که از اسطوره‌های اینکا در اختیار داریم، توسط وقایع‌نگاران یا کاتبان اسپانیایی و یا بومیان تربیت شده اسپانیایی‌ها تدوین شده، و همه آنها با استفاده از قلم یا پر روی کاغذ یا پوست ضبط شده‌اند. اکثر این اسطوره‌ها به زبان اسپانیایی نوشته شده شده‌اند. اما معدودی از منابع اولیه، از جمله آنهایی که توسط وقایع‌نگار بومی فیلیپ گوامان پوما دِ آیالا با بومی دیگری به نام خوان د سانتاکروز پاچاکوتی یاماکی سالکامایاگوا و به اسپانیایی نوشته شده‌اند حاوی عبارت‌ها و ساختارهای دستوری هستند که متعلق به زبان همگانی اینکا (کچوا) یا زبان شایع اما نامرتبط دیگری به نام آیامارا است که در اطراف دریاچه تی‌تی‌کاکا و سراسر بلیوی امروز متداول بود.

در کنار توجه به فقدان گزارش‌های مکتوب بومی درباره اسطوره‌های اینکا، توجه به یک ابزار هوشمندانه ثبت اطلاعات بومی به نام کیپو نیز ضرورت دارد. این وسیله، در جمع‌آوری و ثبت اسطوره‌ها و تاریخ اینکا در سال‌های اول دوران استعمار نقش بسیار مهمی ایفا کرده است. کیپو که در زبان کچوایی به معنای گره است، رشته‌های گره‌دار و رنگارنگی بودند که اینکاها از آنها برای ثبت اطلاعات آماری، از قبیل آمارهای سرشماری و گزارش‌های خراج استفاده می‌کردند. کیپوها همچنین حاوی اطلاعاتی هستند که کیپوکایوک‌ها (به معنای گره‌زنندگان یا نگهدارندگان کیپو) ضمن روایت داستان‌هایی درباره گذشته اینکا آنها را تفسیر می‌کنند ــ به شیوه‌ای که هنوز کاملا بر ما روشن نیست.

پیش از ورود اسپانیایی‌ها، کیپوداران، در مراسم آیینی مهم، روایت‌های ثبت شده در کیپوها را برای مردم بازگو می‌کردند. وظیفه به خاطر سپردن و باز گویی گذشته بر عهده شاعر فیلسوفان درباری که آمااوتا نامیده می‌شدند نیز بود. مسئولیت این افراد آن بود که گزارش‌های تبارشناسی و کردار پادشاهان و ملکه‌های اینکا و گزارش‌های مربوط به تاجگذاری، جنگ‌ها و نظایر آن را به قالب آواز بریزند، و در مقابل شاه و دربار، بنا به درخواست، آنها را به اجرا بگذارند. پس از فتح امپراتوری اینکا به دست اسپانیایی‌ها، این مقامات بومی به منابع اصلی گزارش اسطوره‌ها، تبارشناسی سلسله‌ها و تاریخ‌ها و سایر داستان‌های گذشته اینکا تبدیل شدند. در این فرایند، گزارش‌های ثبت شده بر کیپوها توسط کیپوداران به زبان بومی خودشان «قرائت» یا تفسیر می‌شد. این گزارش‌ها توسط مترجمان دوزبانه ترجمه می‌شد و کاتبان اسپانیایی آنها را ثبت می‌کردند.»