کتاب مهارت های پایه ای تفکر انتقادی

کتاب الکترونیکی «مهارت های پایه ای تفکر انتقادی» نوشتهٔ ویلیام هیوز و جاناتان لیوری و کاترین دوران با ترجمهٔ یاسر خوشنویس و ویراستاری پیام یزدانی در انتشارات اختران چاپ شده است. تفکر نقاد، چیزی است آموختنی؛ اما مهارت‌یافتن در آن تمرین بسیار می‌خواهد.

درباره کتاب مهارت های پایه ای تفکر انتقادی

متفکر نقاد می‌داند کی سکوت کند، کی همدلی کند، کی نقد کند و... . بسیاری از کتاب‌های تفکر نقادانه حاوی فهرستی از دانش‌ها و مهارت‌های لازم برای تفکر نقاد است، ولی معدودی از این کتاب‌ها به ما الگویی می‌دهند که بدانیم از کجا شروع کنیم و در کجا ختم کنیم. کتاب مهارت‌های پایه‌ای تفکر انتقادی یکی از همان منابع است. این کتاب از سال ۱۳۹۰ تاکنون منبع اصلی واحد تفکر نقادانه در دانشگاه علوم پزشکی تهران بوده و الگوی پیشنهادی آن به‌طور غیررسمی بارها اعتباربخشی شده است. با مطالعهٔ این کتاب یاد می‌گیریم چطور به لحاظ ذهنی شلخته نباشیم، تشخیص دهیم در نقد کجا هستیم و آیا مسیر نقد را ادامه دهیم یا برگردیم و شهود را جایگزین تجزیه‌وتحلیل استدلال کنیم.

کتاب مهارت های پایه ای تفکر انتقادی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم 

این اثر به علاقه‌مندان به نقد و تفکر انتقادی پیشنهاد می‌شود.

درباره مجموعه تفکر نقاد

همه ما فکر کردن را بلدیم و اغلب به رویاهایمان فکر می‌کنیم اما تفکری که مد نظر این مجموعه است، تفکر نقاد است. تفکری که آموختنی است و مهارت پیدا کردن در آن تمرین زیادی می‌خواهد. ذهن طبیعی و ناآموخته ما اغلب چیزهایی را درست و بدیهی می‌انگارد در حالی که درباره درستی آنها تحقیق نکرده و آنها را ارزیابی نکرده است. نتیجه‌گیری‌ها یا قضاوت‌هایی می‌کند که از ماهیت آنها بی‌خبر است و تصمیماتی می‌گیرد که آنها را آگاهانه می‌پندارد. اما بعد شگفت‌زده و خشمگین می‌شود که چرا نتیجه دقیقا برعکس شده است.

فرض بنیادین مجموعهٔ تفکر نقاد این است: ما چیزی جز تفکر خود نیستیم. احساسات ما (خشم، ترس، اندوه، محبت)، آرمان‌هایمان، تصمیم‌ها و اعمال‌مان، همه محصول فرایندی است که نامش را فکر کردن گذاشته‌ایم. کیفیت زندگی ما مستقیماً تابع کیفیت تفکر ماست. اگر تفکر ما نامتفکرانه و ناآگاهانه باشد، اگر سازوکارش را نفهمیم، نمی‌توانیم تشخیص بدهیم کجایش معیوب است تا اصلاحش کنیم. تفکر نقاد اندیشیدن درباره خود تفکر را به ما می‌آموزد. یاد می‌گیریم این ماشین ذهن چطور کار می‌کند، و می‌آموزیم که چطور با در اختیار گرفتن تفکرمان، فرمان اعمال خود، فرمان احساسات خود، فرمان نفس خود را در دست گیریم و مسئولیت زندگی‌مان را بپذیریم.

مجموعهٔ تفکر نقاد طرحی است برای بهبود کیفیت روابط، یادگیری، و زندگی. برای اخلاقی زیستن. برای آزادی.

بخشی از کتاب مهارت های پایه ای تفکر انتقادی

«بسیاری از مهارت‌های تفکر انتقادی که در این کتاب توصیف می‌شوند از منطق استخراج شده‌اند، اما توجه ما به آنها نه به دلیل بنیادها یا اهمیت نظری آنها، بلکه به دلیل کاربردهای عملی آنهاست. خصوصاً به این نکته توجه داریم که اصول منطق هنگامی که در زبان‌های طبیعی مانند فارسی، انگلیسی یا فرانسوی به کار می‌روند چگونه عمل می‌کنند. زبان‌های طبیعی به نحوی ارگانیک تحول یافته‌اند و همچنان که مردم آنها را در زندگی روزمره به کار می‌برند تغییر می‌کنند. در مقابل، عناصر زبان‌های مصنوعی، مانند منطق نمادین که در فصل ۹ به آن خواهیم پرداخت، همگی قواعد کاربرد ثابتی دارند. هنگامی که اصلی منطقی در زندگی واقعی به کار می‌رود با مجموعه‌ای از مسائل مواجه می‌شویم که ما را از دامنهٔ منطق صوری فراتر می‌برد. این مسائل که به کاربرد عملی می‌پردازند بیش‌ترین توجه ما را در این کتاب به خود جلب خواهند کرد. اصول منطق صوری اهمیت و چالش‌های فکری خاص خود را دارد، اما بحث دربارهٔ آن‌ها از این کتاب فراتر می‌رود.

با این حال، تعهدی بنیادین در علم منطق وجود دارد که می‌خواهیم آن را حفظ کنیم. به نظر می‌رسد که ارسطو، منطق‌دانان قرون میانه که از او پیروی می‌کردند و منطق‌دانان مدرن که در زمینهٔ منطق ریاضیاتی کار می‌کنند، همگی در این مورد توافق دارند که منطق در مقام علم نوعی مطالعهٔ اصول هنجاری است نه اینکه صرفاً موضوعات مطالعهٔ خود را توصیف کند. اصول هنجاری همچون استانداردهایی برای ارزیابی یا راهنماهایی برای عمل به کار می‌روند، در حالی که توصیف تنها سعی می‌کند چیزها را به‌دقت بازنمایی کند. برای مثال، کتاب کالبدشناسی هنری گرِی اثر مهمی در فیزیولوژی است، چراکه موضوعش یعنی بدن انسان را به‌دقت و به نحوی جامع توصیف می‌کند. اما منطقْ نحوهٔ استدلال کردن انسان‌ها را به این شیوه توصیف نمی‌کند، بلکه هنجارهای استدلال را می‌کاود و کشف می‌کند که انسان‌ها چگونه باید استدلال کنند. الگوهای استدلالی که از نظر استنتاجی یا استقرایی قوی به شمار آیند برای همگان قابل‌اعتماد خواهند بود.»