کتاب فارسی عمومی

کتاب فارسی عمومی؛ برگزیده‌ی متون فارسی و آیین نگارش را حسن ذوالفقاری نوشته است. این کتاب یکی از منابع دروس عمومی دانشگاه به حساب می‌آید و معمولاً مورد استفاده‌ی استادان و دانشجویان قرار می‌گیرد. نشر چشمه کتاب فارسی عمومی را هر ساله برای مشتاقان ادبیات فارسی تجدید چاپ می‌کند. در واقع دامنه‌ی مخاطبان این کتاب تنها به دانشگاهیان محدود نمی‌شود. هر کسی که به ادبیات و شعر فارسی علاقه دارد و نیز می‌خواهد آیین نگارش فارسی را بشناسد، از مطالعه‌ی این کتاب لذت خواهد برد. فارغ از اینکه دانشجو هستید یا خیر، مطالعه‌ی کتاب فارسی عمومی با بیانی ساده و به‌دور از اطناب کتاب‌های مشابه شما را به دنیای شیرین ادبیات فارسی می‌برد. همچنین از این لحاظ می‌تواند تأثیر مثبتی بر اطلاعات عمومی شما درباره‌ی زبان مادری‌تان بگذارد. اگر به این زمینه علاقه دارید، می‌توانید نسخه‌ی الکترونیکی کتاب را در طاقچه خریداری و دانلود کنید.

درباره کتاب فارسی عمومی

ممکن است بعد از دوران تحصیل بخواهید ادبیات فارسی را مرور کنید یا در جایگاه استاد دانشگاه به‌دنبال منبعی مناسب و مختصر برای ارائه‌ی تدریس به دانشجویان خود باشید. در هر دو حالت کتابی ساده و روان را ترجیح می‌دهید. بسیاری از کتاب‌های موجود در زمینه‌ی زبان و ادبیات فارسی توضیحات مفصلی دارند و معمولاً پژوهشگران از این کتاب‌ها برای پژوهش و تحقیق استفاده می‌کنند.

حسن ذوالفقاری با بهره‌مندی از این شناخت درباره‌ی وضعیت کتاب‌های مرتبط با زبان و ادبیات فارسی، کتاب فارسی عمومی را به رشته‌ی تحریر درآورد. او در این کتاب هر یک از سبک‌های ادبی حماسی، غنایی، تعلیمی، داستانی، عرفانی، معاصر، انتقادی، حسب‌حال، ترجمه، توصیفی، جهان و عامیانه را در سیزده فصل بررسی کرده است.

او در این مسیر از روش‌های آموزشی مثل مقایسه‌ی هر سبک با یکدیگر و توضیح نقاط افتراق و اشتراک استفاده می‌کند و هر بخش را همراه با نمونه‌های کاربردی شرح می‌دهد. علاوه بر این موارد، در فصل چهاردهم دستور نگارش زبان فارسی را توضیح داده است. حسن ذوالفقاری برای آموزش آیین نگارش زبان فارسی به‌دور از خشکی و سختگیری‌های رایج تلاش کرده است از روش‌های ساده و روشن آموزشی استفاده کند. شما بعد از مطالعه‌ی این فصل هنگام استفاده از علائم نگارشی نقطه‌ویرگول و ویرگول دیگر تردید نمی‌کنید و متن‌های خود را عاری از غلط املایی می‌نویسید.

نویسنده تحولات کتاب‌های درسی ادبیات فارسی را در دبیرستان در نظر گرفته است. از طرف دیگر متوجه نیاز ایجاد تغییر بنیادین در شیوه‌ی نگارش کتاب‌های آموزشی و پژوهشی درباره‌ی زبان و ادبیات فارسی است و با توجه به این موارد، اقدام به نگارش کتاب فارسی عمومی کرده است.

همان‌طو که پیش‌تر هم اشاره کردیم، کتاب از چهارده فصل تشکیل شده است. از فصل یکم تا فصل سیزدهم انواع سبک‌های ادبی مثل ادبیات حماسی، غنایی، تعلیمی، نمایشی، داستانی، عرفانی و… بررسی می‌شود. فصل چهاردهم قواعد نگارشی و ویرایشی زبان فارسی را مثل استفاده از علائم نگارشی، شکل صحیح املای کلمات، استفاده از نیم‌فاصله، انواع مختلف کلمات و… توضیح داده است.

در مجموع کتاب فارسی عمومی ذوالفقاری جبران کاستی‌ها و خلأهای موجود را دنبال کرده است. همان‌طور که از نامش پیداست، متناسب با نیاز عموم نوشته شده است و نوآوری را در مسیر آموزش ادبیات فارسی و دستور زبان و نگارش دنبال می‌کند.

چرا باید کتاب فارسی عمومی را بخوانیم؟

دنیای شعر و ادبیات فارسی دنیایی شیرین و بی‌انتها دارد. اجزای این دنیا به یکدیگر بی‌ارتباط نیستند و بسیاری از عناصر هر زمانه به زمانه‌ی دیگر راه یافته است. علی‌رغم این رابطه‌ی نزدیک و به‌هم‌پیوسته، هر سبک ادبی در هر دوره‌ تفاوت‌های قابل توجهی را در خود جای داده است.

در این شرایط اگر دانشجوی تخصصی رشته‌ی ادبیات فارسی نیستید، اما می‌خواهید در این زمینه مطالعه‌ی آزاد داشته باشید، به مطالعه‌ی کتابی نیاز دارید که به‌خوبی تفاوت‌ها و شباهت‌های هر دوره را توضیح داده باشد؛ از طرف دیگر، با نگاهی نوآورانه دانشجویان را نسبت به شناخت زبان و ادبیات فارسی ترغیب کند. کتاب فارسی عمومی همه‌ی این ویژگی‌ها را به ارمغان آورده است. هر سبک ادبی را جداگانه و ضمن مقایسه با سایر سبک‌ها بررسی می‌کند و مطابق با تحول کتب درسی در دبیرستان، نگارشی نوآورانه را برای آموزش در پیش گرفته است. در واقع شما با مطالعه‌‌ی این کتاب می‌توانید تفاوت‌ها و شباهت‌های هر سبک ادبی را بشناسید و به سبب نثر روان و بیان ساده به‌راحتی در ذهن بسپارید.

خواندن کتاب فارسی عمومی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

دانشجویان مخاطب شماره‌ی یک این کتاب به شمار می‌آیند. بسیاری از استادان دروس عمومی این کتاب را به‌عنوان منبع آموزش خود در طول ترم به دانشجویان معرفی می‌کنند. دانشجویان در این مدت با نثر روان و ساده‌ی کتاب همراه می‌شوند و برای مطالعه‌ی امتحان چالش کمی دارند.

پژوهشگران ادبیات فارسی را می‌توانیم به‌عنوان مخاطب شماره‌ی دو این کتاب معرفی کنیم. نویسنده هر دوره‌ی ادبی را در فصلی جداگانه به تفصیل توضیح داده است و اطلاعاتی موثق را به همراه مثال‌های متعدد در اختیار افراد قرار می‌دهد.

معلمان و دبیران دوره‌ی دبیرستان در مدارس نیز می‌توانند از این کتاب استفاده کنند. در واقع اگر بخواهند دانش‌آموزان را بیشتر از اطلاعات کتاب درسی‌شان با ادبیات فارسی آشنا کنند، کتاب فارسی عمومی به آنان کمک می‌کند.

در نهایت، اگر سالیان زیادی از دوران دانشجویی و دانش‌آموزی شما می‌گذرد و همچنان شیفته‌ی ادبیات فارسی هستید، کتاب فارسی عمومی نوشته‌ی حسن ذوالفقاری را مطالعه کنید. این کتاب، ساده، روان و به‌دور از اطناب‌های برخی کتاب‌های موجود سبک‌های ادبی را توضیح می‌دهد، از نمونه‌های متعدد استفاده می‌کند و تلاش دارد تا با مقایسه‌ی اجزای هر سبک ادبی ذهن خواننده را به دنیای ادبیات فارسی نزدیک‌تر کند.

درباره‌ی حسن ذوالفقاری؛ نویسنده کتاب

حسن ذوالفقاری در سال ۱۳۴۵ در دامغان به دنیا آمد. او بعد از گذراندن مقطع کارشناسی در رشته‌ی زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه بین‌المللی امام خمینی قزوین، مقاطع کارشناسی‌ارشد و دکترای خود را در پژوهشگاه علوم انسانی و دانشگاه تهران گذراند. بعد از آن به تدریس مشغول شد و هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت‌مدرس شد.

وی همواره دغدغه‌ی اعتلای زبان فارسی و آموزش این زبان را دنبال می‌کرده است. در این زمینه، بیش از ۴۰ عنوان آموزشی و ۱۵۰ مقاله‌ی علمی تألیف کرده است. از جمله آثار او می‌توانیم به فرهنگ‌نامه‌ی متون داستان فارسی، جامع‌التمثیل، بحر طویل عامیانه و بحر طویل‌سُرایان اشاره کنیم.

بخش‌هایی از کتاب فارسی عمومی

«در اواسط عصر مشروطه کوشش میرزادهٔ عشقی در «سه تابلو مریم» و نمایش‌نامهٔ «کفن سیاه» از اوّلین اقداماتی به شمار می‌رود که شعر فارسی را به حدود تجربه‌های بیان نمایشی نزدیک کرده است و پس از او کوشش‌های نیما یوشیج (چه در «افسانه» و چه در «مرغ آمین») قدم‌هایی است در این راه. شاید توفیق‌آمیزترین کوشش‌ها در راه گونه‌ای از شعر نمایشی، کوشش‌های م. امید باشد در شعرهایی از نوع: «کتیبه»، «شهر سنگستان»، «مرد و مرکب» ـکه بیش‌ترین صبغه را از خصایص شعر نمایشی دارد ـ نوعی از ادب منظوم ما ـ که از عصر صفویه سابقه دارد و تعزیه خوانده می‌شود ـ گونه‌ای دیگر از شعر نمایشی است.

اصولا هنر نمایش در ایران ـ در قیاس با یونان و ملل اروپا ـ بسیار ابتدایی و اندک مایه است. شعر نمایشی نیز همین حالت را دارد. جای هر گونه تجربه‌ای در این راه، هم‌چنان خالی است.»

*

«۲ ـ داستان کوتاه (نوول) در اروپا تا آخر قرون وسطی نوول به قصّه‌ها و حکایت‌های کوتاهی گفته می‌شد که بیشتر جنبهٔ شوخی و مطایبه داشت. داستان کوتاه به شکل و الگوی امروزی در قرن نوزدهم ظهور کرد. اوّلین بار ادگار آلن‌پو در سال ۱۸۴۲ اصول انتقادی و فنّی خاصّی را ارائه داد و بواندر ماتیوز (۱۹۲۹ ـ ۱۸۵۲) اصطلاح داستان کوتاه را پیش‌نهاد کرد. آلن‌پو و گوگول پدران داستان کوتاه به مفهوم امروزی آن هستند. جز این دو از نوآوران داستان کوتاه می‌توان به گی‌دومو پاسان، چخوف، جیمز جویس، کافکا، اُ. هنری و همینگ‌وی اشاره کرد.

داستان کوتاه معمولاً دارای یک واقعهٔ مرکزی یا واقعهٔ ضمنی است که حوادث و وقایع دیگر برای تکمیل و مستدل جلوه دادن آن واقعه آورده می‌شود. داستان کوتاه را معمولاً در ظرف نیم ساعت می‌توان خواند. داستان کوتاه برشی از یک زندگی است. از نمونه‌های ایرانی داستان کوتاه می‌توان به داش آکل هدایت، گیله‌مرد بزرگ علوی و گل‌دسته‌ها و فلک از جلال آل‌احمد اشاره کرد.

در مقابل داستان کوتاه، داستان بلند یا رمان کوتاه وجود دارد. در واقع داستان بلند وصلتی است میان داستان کوتاه و رمان که در آن ویژگی‌های داستان کوتاه با خصلت‌های رمان در هم می‌آمیزد. در داستان بلند نویسنده می‌کوشد که داستان کوتاه را از فشردگی و اختصار ذاتی خود بیرون آورد و از امکانات رمان در زمینهٔ گسترش شخصیت‌ها و درون‌مایه و موضوع نیز بهره بگیرد. مدیر مدرسهٔ آل احمد، بوف کور هدایت، شازده احتجاب گل‌شیری از نمونه‌های داستان بلند فارسی است.

۳ ـ رمان مهم‌ترین و معروف‌ترین شکل تبلور یافتهٔ ادبی روزگار ماست که با «دُن‌کیشوت» اثر سروانتس اسپانیایی (۱۶۱۶ ـ ۱۵۴۷) تولّد یافت.

رمان روایت منثور داستانی است که نشان‌دهندهٔ تصویر زندگی واقعی، مخصوصاً تصویر بحران‌های عاطفی در پهنهٔ زندگی مردان و زنان است.

رمان‌ها انواعی دارند چون پیکار سگ (شرح زندگی مردم تهی‌دست) گوتیک (رمان آمیخته به سحر و جادو) تاریخی، رسالتی (که در آن از مسائل سیاسی، اقتصادی، مذهبی و... سخن می‌رود)، روان‌شناختی، جریان سیال ذهن، خیالی و وهمی (مثل رمان‌های علمی، نمادین) و... از رمان‌های معروف غیرایرانی به جنگ و صلح، بینوایان، غرور و تعصّب، سرخ و سیاه، ژان کریستف و از رمان‌های ایرانی به کلیدر، سووشون، چشم‌هایش، شوهر آهوخانم و... می‌توان اشاره کرد.

سمک عیار یکی از قدیمی‌ترین نمونه‌های داستان‌پردازی و ادبیات فارسی است. مؤلف آن فرامرزبن خدادادبن عبداللله‌الکاتب الارّجانی (قرن ششم) است. مطالب کتاب یکی از داستان‌های عامیانهٔ فارسی است و بیشتر وقایع در چین و ماچین می‌گذرد و غالب قهرمانان آن نام‌های اصیل ایرانی دارند. قهرمان نام‌آور داستان ــ که در شجاعت و تدبیر و نیرنگ سرآمد همهٔ قهرمانان است ــ «سمک» نام دارد و نام راوی داستان «صدقه» است. سمک عیار در خدمت خورشیدشاه است و خورشیدشاه با شاه ماچین در جنگ. سمک پنهانی به شهر دشمن رفته است تا چند پهلوان را ــ که اسیر و زندانی شده‌اند ــ آزاد کند.

سرخ کافر پهلوان قوی هیکلی است که از جانب شاه ماچین به نگهبانی شهر مأمور است و چند کس را ــ به تهمت این‌که از یاران سمک عیارند ــ گرفته و در بند کرده است.»