کتاب قدرت خواندن؛ از سقراط تا توییتر

کتاب قدرت خواندن؛ از سقراط تا توییتر نوشته فرانک فوردی است که با ترجمه محمد معماریان منتشر شده است. مطالعه آگاهی بشر را دگرگون کرده و دنیا را تغییر داده است. فارغ از نقش آن در مقام یک رسانهٔ قدرتمند ارتباطی و منبع لذت، دریچه‌ای به‌سوی دانش دربارهٔ تقریباً همهٔ چیزهای مهم باز کرده است. این کتاب اهمیت مطالعه را بررسی می‌کند.

درباره کتاب قدرت خواندن؛ از سقراط تا توییتر

فرانک فوردی، جامعه‌شناس مشهور مجارستانی، در این کتاب روایتی تاریخی از خواندن و مخاطرات آن در هر دورۀ تاریخی ارائه می‌دهد. او می‌گوید که کلمات مکتوب، از خاستگاه‌های قدیم خود تا کنون، هم بیانگر و هم تهدیدی علیه هنجارهای اخلاقی بوده‌اند و امروز، که هواداران سواد مکرراً برای زوال عادت کتاب‌خوانی سوگواری می‌کنند، عجیب به نظر می‌رسد که در گذشته‌ای نه‌چندان دور دربارۀ مخاطرات مطالعۀ بی‌ملاحظه هشدار می‌دادند.

دلواپسی‌های امروزی هم پیرامون اثر مضر فناوری دیجیتال و اینترنت بر سواد و افراد کتاب‌خوان نابجاست. زیرا پرورش هویت فردی، از طریق مطالعه، امکان‌های بی‌شماری برای رشد فردی فراهم می‌سازد. بنابراین چالش فراروی جامعۀ امروز فرهنگی و سیاسی است، نه فناورانه. به نظر او، «خوانندۀ بصیری که قادر به قضاوت مستقل است» باید ایدئال فرهنگی امروز نیز باشد.

این کتاب توضیح می‌دهد نگرانی‌های امروزی پیرامون اثر مضر فناوری دیجیتال و اینترنت بر سواد و افراد کتاب‌خوان نابجاست. پرورش هویت فردی، از طریق مطالعه، امکان‌های بی‌شماری برای رشد فردی فراهم می‌سازد، و چالش فراروی جامعهٔ امروزْ فرهنگی و سیاسی است، نه فناورانه.

خواندن کتاب قدرت خواندن؛ از سقراط تا توییتر را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام پژوهشگران علوم انسانی پیشنهاد می‌کنیم

بخشی از کتاب قدرت خواندن؛ از سقراط تا توییتر

سقراط معتقد بود جست‌وجوی حقیقت چنان طاقت‌فرساست که چنین وظیفه‌ای را فقط به معدودی از شهروندان آتن می‌توان سپرد؛ همین نکته یکی از دلایل کراهتش از متن مکتوب بود. او اصرار داشت معرفت «چیزی نیست که مثل سایر علوم بتوان در قالب کلمات درآورد»؛ فقط «پس از مراودهٔ طولانی میان آموزگار و شاگرد در جست‌وجوی موضوع» است که معرفت حقیقی به روح راه می‌یابد. (۴) گویا افلاطون، بیش از آنکه دلواپس متن مکتوب باشد، نگران انتشار آن میان تودهٔ مخاطبان بود:

اگر گمان می‌کردم که می‌شود این‌ها را به قالب کلمات مکتوبی درآورد که برای انبوه مردم مفید باشند، کاری شرافتمندانه‌تر از این در عمرم نمی‌یافتم... که بر ماهیت چیزها پرتو بیفکنم تا همگان ببینند. اما گمان نمی‌کنم «تفحص»، عنوانی که بدین مطالب داده می‌شود، هیچ سودی به حال مردم داشته باشد، الّا معدودی از آن‌ها، یعنی کسانی که با اندکی راهنمایی می‌توانند خودشان حقیقت را کشف کنند. و مابقی برخی دچار حقارتی بی‌بنیاد و ناشایست می‌شوند، و برخی مبتلا به غروری مبالغه‌آمیز و ابلهانه، انگار که چیزی عظیم آموخته‌اند. 

در فرهنگ عمومی دمکراتیک امروزی که آگاهانه سعی در فراگیرشدن دارد، میل سقراط به محدودسازی آزادی مردم در خواندن محتوای دلخواهشان در شرایط دلخواهشان تکفیر می‌شود. اما حتی در قرن بیست‌ویکم نیز عامهٔ مردم را به گونه‌ای جلوه می‌دهند که انگار قربانیان بی‌دفاعی هستند در برابر دست‌کاری رسانه‌ای روزنامه‌ای زرد یا فنون تبلیغاتی. در عصر اینترنت، چنین دغدغه‌هایی چند برابر شده‌اند.

سرچشمهٔ گم‌گشتگی اخلاقی

فیلسوف یونان باستان روی نکتهٔ مهمی دست گذاشت. همین که کلمات مکتوب اجازه یابند «همه‌جا سرک بکشند»، تغییری بازگشت‌ناپذیر در دنیا پدید می‌آید.

مطالعه مردم را قادر می‌سازد به دیدگاه‌ها و ایده‌های متفاوت دربارهٔ مخمصه‌شان دست یابند، و مروج نگرشی می‌شود که خوانندگان را تشویق می‌کند دنیا را به‌طرز جدیدی ببینند. از طریق مطالعه است که آگاهیِ معطوف به تغییر پدید می‌آید و میل به نوشدن امکان می‌یابد. عمل مطالعه همواره قابلیت براندازی پیش‌فرض‌ها را دارد. همچنین وعده می‌دهد که به تجربهٔ بشری معنا دهد. اما چون متن مکتوب طالب نقد است، معنایی که از مطالعه حاصل می‌شود اغلب گذراست. تاریخ مطالعه نشان می‌دهد که خواندن، بیش از آنکه پاسخ به دست دهد، پرسش برمی‌انگیزد.