کتاب سم‌زدایی دیجیتال

کتاب سم زدایی دیجیتال نوشته دیمون زاهاریادس و ترجمه سیدعلی موسوی، راهنمای کامل برای غلبه بر اعتیاد به فناوری، ترویج ذهن‌آگاهی و لذت بردن از خلاقیت، نوآوری و تعادل بیشتر در زندگی است.

درباره کتاب سم زدایی دیجیتال

کتاب سم زدایی دیجیتال را یک نویسنده‌ی آمریکایی به نام دیمون زاهاریادس در سال ۲۰۲۲ منتشر کرد. زاهاریادس در این کتاب به سراغ فناوری و دیجیتالیسم روزمره رفته که همین امروز هم بخش عمده‌ی زندگی ما به آن بستگی دارد، بنابراین باید با نوعی هوشمندی و زیرکی به سراغ آنها برویم و استفاده‌ی بهینه‌ای از دنیای دیجیتال داشته باشیم. او در این کتاب به خوبی توضیح می‌دهد که چرا و چگونه اعتیاد به اینترنت شکل می‌گیرد و چگونه می‌توان از آن خلاصی پیدا کرد. این کتاب را سید علی موسوی به فارسی ترجمه و نشر نسل روشن آن را منتشر کرده است.

کتاب سم‌زدایی دیجیتال یک کتاب خودپروری است که به موضوع وابستگی بیش از حد به دنیای دیجیتال و فناوری الکترونیک می‌پردازد. دیمون زاهاریادس یک وبلاگ‌نویس و محقق آمریکایی است که با ریزبینی به دنیای اطرافش و افرادی که در طول روز می‌بیند، دقت می‌کند. طولی نکشید که موضوع اعتیاد داشتن به اینترنت و گوشی همراه در افراد نظرش را جلب کرد و متوجه شد که این بحرانی است که در اغلب کشورهای پیشرفته و در حال توسعه وجود دارد و بحران‌ها و خسارات‌های ناشی از آن کاملا در آینده‌ای نزدیک محسوس خواهد بود. به همین علت تصمیم گرفت برای مدتی روی این موضوع کار کند تا متوجه شود نظر علم درمورد وابستگی افراد به اینترنت چیست.

دیمون زاهاریادس در جریان پژوهش‌هایش متوجه شد اعتیاد به دنیای دیجیتال یک مبحث میان‌رشته‌ای است و به همین علت به سراغ متخصصین علوم مختلف رفت و از دیدگاه علوم و رشته‌های مختلف به موضوع نگاه کرد تا با یک دید همه‌جانبه به یک راه‌حل دقیق و کاربردی دست پیدا کند.

بعد از آنکه دیمون زاهاریادس در مرحله‌ی پژوهش به جمع‌بندی مطلوبی رسید، مصمم شد تا دستاوردش را به شکل یک کتاب در اختیار دیگران قرار دهد. بنابراین او در اولین کتاب خود دست روی اعتیاد به اینترنت گذاشت و این نوع از اعتیاد را هم درست مثل اعتیاد به مواد مخدر یا قمار قرار داد؛ چرا که مغز انسان طوری طراحی شده تا با درگیر شدن در فعالیت‌ها پاداش دریافت کند! در انواع مختلف اعتیادها پاداشی که دریافت می‌شود برای فرد آسیب‌هایی را به همراه دارد، اما مغز همچنان آنها را پاداش و مثبت تلقی می‌کند.

او با مثالی جالب از شباهت کارکرد مغز در هر دو اعتیاد (اعتیاد به قمار و دنیای دیجیتال) می‌گوید که فرد معتاد به قمار با بردن یک دلار رضایت پیدا نمی‌کند، مغز او تنها وقتی پاداش را دریافت می‌کند که فرد خطر و ریسک قمار روی صد دلار را به جان بخرد! جالب اینجا است که هر بار باید این احساس خطر بیشتر و بیشتر شود، تا احساس پاداش بار اول را پیدا کند.

درباره دیمون زاهاریادس

دیمون زاهاریادس نویسنده‌ی کتاب سم زدایی دیجیتال و مدیر سایت هنر پربازده بودن (The Art of Productivity) است. او نویسندگی را از تولید محتوا برای سایت شخصی‌اش شروع کرد و در این سایت مرتبا از دستاوردهای پربازده‌ بودن، نکات و ضروریات پربازده بودن می‌نوشت. مدتی طول کشید تا توانست مخاطبان خود را پیدا کند و دقیقا متوجه شود که نیاز آنها چیست تا به نیاز آنها پاسخ محتوایی مناسب بدهد. مطالعه، تحقیق و نوشتن در تمام این دوران عادت‌های جدانشدنی دیمون بودند تا اینکه او جسارت پیدا کرد تا پژوهش‌ها و یافته‌هایش را به شکل کتاب منتشر کند.

اگرچه حرفه و منبع درآمد دیمون زاهاریادس مبتنی بر بستر اینترنت و تکنولوژی است، اما درمورد جزئیات و زندگی شخصی او چیز گفتنی زیادی وجود ندارد. اینطور به نظر می‌رسد که زاهاریادس خود به گفته‌هایش درمورد استفاده‌ی هوشمندانه و غیرسمی از تکنولوژی و امکان‌های دنیای دیجیتال وفادار است.

کتاب‌های دیمون زاهاریادس از جمله همین کتاب سم زدایی دیجیتال اغلب در ارتباط با موضوعاتی مثل استراتژی‌هایی برای مدیریت زمان، پربازده بودن، تلاش هوشمندانه برای رسیدن به موفقیت، عزت نفس و سیستم ارزش‌گذاری در زندگی شخصی هستند.

یکی از کتاب‌های مشهور و پرفروش زاهاریادس هنر نه گفتن است که او با تکیه بر آموزه‌های روانشناسی با بیانی ساده و صمیمی به یکی از بزرگ‌ترین ترس‌های افراد می‌پردازد و با تمرین‌های خلاقانه و زیرکانه به مخاطب کمک می‌کند تا به راحتی به درخواست‌های بیجا یا ناممکن نه بگوید.

کتاب مهم و تاثیرگذار دیگری که از دیمون زاهاریادس در ایران منتشر شده، فرمول برنامه‌ریزی یا فرمولی برای به انجام رساندن کارها نام دارد. این کتاب قرار است که به برنامه‌های عقب‌افتاده و حجم کارهای به سرانجام نرسیده بپردازد. فرمول برنامه‌ریزی به مخاطب کمک می‌کند تا دست از سرزنش کردن خود به خاطر کارهای به سرانجام نرسیده بردارد و با اجرای مرحله به مرحله‌ی یک استراتژی برای برنامه‌ریزی به راحتی و با تمرکز بیشتر به اهداف روزانه‌ی خود دست پیدا کند.

زاهاریادس درمورد خلق شدن این کتاب می‌گوید که سال‌های زیادی خودش با بی‌برنامگی و از دست رفتن زمان مساله‌ داشته، اما بعد از کشف کردن قواعد و اصول برنامه‌ریزی توانسته به این نقص غلبه کند.

خواندن کتاب سم زدایی دیجیتال را به چه کسانی توصیه می‌کنیم؟‌

مخاطب‌های پروپاقرص کتاب‌های خودیاری و خودپروری قطعا از سم زدایی دیجیتال هم نکات مهم و کاربردی را یاد خواهند گرفت. از طرفی دیگر کسانی که خودشان دچار عوارض ناشی از گره خوردن به دنیای دیجیتال شده‌اند، می‌توانند از خواندن این کتاب مطالب موثری را یاد بگیرند که زندگی‌شان را متحول خواهد کرد.

نکته اینجا است که قرار نیست کسی بعد از خواندن این کتاب تکنولوژی و دنیای دیجیتال را ببوسد و کنار بگذارد، قرار است استراتژی‌هایی را بیاموزد که به او در زندگی بهتر به همراه تکنولوژی کمک کند.

گروه دیگری که از این کتاب لذت خواهند برد، کسانی هستند که از کتاب‌های دیگر نویسنده مثل هنر نه گفتن، زندگی خود را ۸۰/۲۰ کنید و فرمول برنامه‌ریزی نکات سودمندی را یاد گرفته‌اند.

معلم‌ها، دانش‌آموزان و والدین دسته‌ی دیگری هستند که از سم‌زدایی دیجیتال نکات خارق‌‌العاده‌ای را استخراج خواهند کرد که در صورت عمل کردن به آنها تاثیر غیرقابل‌انکارشان را با چشم خواهند دید.

کسانی که شغل‌شان با دنیای دیجیتال تعریف می‌شود (مثل بلاگرها، تولیدکنندگان محتوا، توسعه‌دهندگان فضای وب، برنامه‌نویس‌ها و...) هم می‌توانند مخاطب این کتاب باشند تا از نکات طلایی آن برای خلق زندگی سالم‌تر استفاده کنند.

بخشی از کتاب سم زدایی دیجیتال

تمامی اعتیادها از اعتیاد شدید به قمار و مواد مخدر گرفته تا وابستگی به بازی‌های کامپیوتری و فناوری، بر اساس یک نیروی محرکهٔ بنیادین بنا شده‌اند: مغز انتظار دارد با درگیر شدن در یک فعالیت بخصوص، پاداش دریافت کند. شاید این پاداش برای شخص معتاد محسوس نباشد. در واقع گاهی اوقات این فعالیت برخلاف قصد و غریزهٔ اصلی بوده و می‌تواند آسیب‌های احتمالی را وارد کند. اما مغز کماکان آن را به‌عنوان یک تجربهٔ مثبت قلمداد خواهد کرد.

به‌عنوان مثال قمار را در نظر بگیرید. اکثر افراد می‌دانند که معتاد به قمار خودش را به ادامهٔ قماربازی متقاعد می‌کند، چون گاهی اوقات در شرط‌هایش پیروز می‌شود. فردی که پشت میز قمار نشسته آنجا را رها نمی‌کند، چون گاهی اوقات از بانکدار می‌برد. خانمی که پشت میز تاس‌بازی می‌نشیند، یک بار می‌برد و دلش را به همان خوش می‌کند تا شاید در ادامهٔ کار باز هم برنده شود.

در واقعیت، اگرچه بردن مبلغی «بالا» عامل انگیزشی برای قمارباز است، اما پاداش اصلی وی این مبلغ نیست – حداقل سیستم پیچیدهٔ مغز وی چیز دیگری را طلب می‌کند. انگیزه و محرک اصلی که قمارباز را به ادامهٔ کارش تشویق می‌کند، ریسک موجود در این فعالیت است. بدین ترتیب اگر ۱ دلار در بازی برنده شود، چندان راضی نخواهد شد. اگر ۱۰۰ دلار را صرفاً روی یک دست بازی بگذارد، بسیار راضی‌تر خواهد بود.

متاسفانه در گذر زمان، معتادها نیاز به مقادیر و ارقام بزرگ‌تری دارند تا بتوانند همان سطح از رضایت را در درون خود به وجود بیاورند. قمارباز آسیب‌دیده‌ای که ابتدا شرط‌های ۵ دلاری می‌زند تا خودش را راضی کند، به‌تدریج به سمت ریسک‌های ۱۰۰ دلاری خواهد رفت – و حتی درصورتی‌که سرمایهٔ لازم برای پشتیبانی از این عادت روبه‌رشد را داشته باشد، سراغ مبالغ بیشتر هم خواهد رفت. هرقدر خطر بالاتر باشد، مغز دوپامین بیشتری ترشح خواهد کرد و حس رضایت حاصله نیز بیشتر خواهد شد.

بیایید همین امر را در چارچوب اعتیاد به فناوری در نظر بگیریم. در اینجا هم رویه همانند مسئلهٔ قماربازی است. شما راضی به انجام اقداماتی می‌شوید که مغزتان در ازای انجام آن‌ها انتظار پاداش دارد. محققین هنوز در مورد اینکه مغز چه چیزی را به‌عنوان انگیزه و پاداش فعالیت در نظر می‌گیرد، مطمئن نیستند. اما مطالعات نشان داده‌اند که اقدام به بررسی ایمیل‌ها، پیام‌ها و موارد منتشره در شبکه‌های اجتماعی، می‌تواند به‌اندازهٔ سرمایه‌گذاری مبالغ بزرگ در کازینو، موجب ترشح دوپامین شود.

دوپامین افراد را در قلاب خود اسیر می‌کند.

یک نگرانی دیگر در مورد اعتیاد به فناوری وجود دارد. محققین دریافته‌اند که معتادان به فناوری تمایل بیشتری به رفع عطش اعتیادشان دارند، زیرا گجت‌های موجود برای این کار همه‌جا وجود دارند. آن‌ها همیشه در دسترس هستند.

تقریباً تمامی افراد گوشی هوشمند دارند (پیو اینترنت گزارش کرده که ۶۸ درصد از بزرگ‌سالان آمریکا حداقل یک گوشی هوشمند دارند). تبلت‌دارها هم تا همین حدود رواج دارند: ۴۵ درصد از بزرگ‌سالان آمریکا حداقل یک عدد تبلت دارند. و البته لپ‌تاپ‌ها و کامپیوترهای رومیزی نیز همچون گردوخاک همه‌جا هستند. ابزارهای موردنیاز برای رفع عطش اعتیاد به فناوری همه‌گیر هستند. راه گریزی از آن‌ها نیست.

نتیجه؟ مقاومت در برابر اضطرار به بررسی ایمیل و پیام‌ها دشوار است. انگیزه‌ها برای بررسی شبکه‌های اجتماعی غیرقابل جلوگیری هستند. اضطرار برای بررسی پیام صوتی، مشاهدهٔ جدیدترین عناوین خبری و بازدید بلاگ‌ها و انجمن‌های گفتگوی محبوب بسیار شدید هستند.

این‌ها دلایلی برای توسعهٔ سریع و آسان اعتیاد به فناوری هستند. اولاً شما ابزارهای لازم را به‌صورت ۲۴ ساعته در اختیار خود دارید. ثانیاً هر بار که از آن‌ها استفاده می‌کنید، سیستم دریافت پاداش مغزتان تحریک خواهد شد. دوباره و دوباره و دوباره.

تحت این شرایط، وابستگی و اعتیاد عملاً به یک سرنوشت محتوم تبدیل خواهند شد.