کتاب اگزیستانسیالیسم غربی از دیدگاه دیگری

دین امید است. و این امید چیست؟ یأس است! و یأس چگونه امکان دارد؟ کسی که در چیزی به‌دنبال امید است، از چیزی دیگر ناامید و مایوس می‌شود و می‌بیند که چیزی جدید در راهی دیگر پیدا شده است پس به آن امید می‌بندد. بنابراین، امید و یأس چیز یکسانی است!

آرزو چیست؟ گرسنگی روح و روان آدمی است!

من تنها نیستم. بنابراین، آزاد نیستم!

ما محکوم به زندگی هستیم. هنگامی که بر این کره خاکی فرود آمدیم یا هبوط کردیم، بدون هیچ اطلاعی از فلسفه و هدف این زندگی، چه می‌توانیم انجام دهیم! هیچ نمی‌دانیم! و یگانه چیزی که می‌دانیم آن است که باید زندگی کرد و این حکم دائم است، اما آیا برای این زندگی طعم، رنگ و حتی لذتی موقتی در کار نیست؟ این زندگی بدون معنا و طعم است. اما برای این زندگی طعم و معنایی پیدا خواهیم کرد و علت آن هم بر می‌گردد به وجود دین، هنر و عشق! هنگامی که دین نباشد هیچ نقطه امیدی هم نخواهد بود. اگر فن و هنر نباشد معنایی خلق نمی‌شود. اگر عشق و محبت نباشد علاقه هم نخواهد بود و بدون آرزو نیز، معنا و علاقه زندگی میسر نخواهد شد. اما این دین چیست؟

اگزیستانسیالیسم به انسان قدرت عمل و اختیار را می‌نمایاند و به او سبویی می‌دهد تا درِ آن را بازکند و با ناشناخته‌ها روبه‌رو شود حتی اگر در پی آن ترس باشد و این دقیقا همان چیزی است که به انسان می‌فهماند که مسئول تمام اعمال خویش است. پس اگزیستانیسالیست بودن در جان آدمی عذاب، نگرانی، و یاس را بارور می‌سازد و به او ثروت گران‌بهایی می‌بخشد

آزادی حقی است برای اینکه بتوانی اشتباه بکنی و انسان آزاد کسی است که آزادی را هم برای خود و هم برای دیگران می‌خواهد. او فردی است که خطا می‌کند و حق اشتباه کردن را به دیگران هم می‌دهد.

همانا ایمان قاتلِ عقل است.

مذهب به عقل استناد نمی‌کند، برای اینکه دین و عقل به هیچ وجه با هم جمع نمی‌شود.

پس تو آزادی! و بیشتر مردم به این عبارت چنان نگاه می‌کنند، گویی که به آنها توهین یا به سوی‌شان سنگ پرتاب کرده‌ای. برای اینکه انسان از آزادی خویش، هنگامی که در آن مسئولیت باشد، می‌گریزد.

«ای کاش این جهان با آتش خورشید می‌سوخت، زیرا جهانی از دروغ گویان، منافقان، رجال دین و قضات است!»

اونامونو از کوچکی قفسی که در آن به دنیا آمد و از کوچکی نفس خود شکایت می‌کند و با تمام فلسفه خود فریاد می‌زند، من در برابر عدم و نیستی مقاومت می‌کنم.

هایدگر معتقد است که انسان در این جهان پرتاب شده است. او گم‌شده و بی‌هویت در این جهان سر می‌کند، و آفریده شده است تا بمیرد!

در ابتدای انقلاب روسیه، فیلسوف سرشناس اگزیستانسیالیستی بردیائف در باب فلسفه اگزیستانس در حال سخنرانی بود که یکی از دوستانش در گوشش گفت: «داری هذیان می‌گویی». بردیائف در جواب گفت: «چه هذیانی»؟ دوستش گفت: «تو در باب آزادی فرد و استقلال عقلی در برابر جماعت و استبداد حاکمان سخن می‌گویی، درحالی‌که سلطه و نظام با فرد و فردگرایی مشکل دارد و هر آن‌کس که ندای فرد سر بدهد، مجرم تلقی می‌کند». ـ «اما این فکر و اندیشه من است». ـ «اینجا برای کسی فکر معنا ندارد. من دوست تو هستم و به تو می‌گویم کشوری غیر از روسیه و سیبری را اختیار کن».

اگزیستانسیالیسم به فرد انسانی حق سؤال می‌دهد. انسان در نگاه این فلسفه این‌چنین تعریف شده است: او موجودی است که از خود برای خود مشکل درست می‌کند و بعد از آن به‌دنبال رفع آن خواهد بود.

با اینکه اگزیستانیسالیسم با مارکسیسم در نگاه به امور ماورایی و جوهری اشتراک دارند، اما در ادامه راه با هم به ستیز و جنگ روی خواهند آورد. این دو فلسفه به ماتریالیسم یا مادی‌گرایی اهمیت می‌دهند؛ یعنی اینکه اگزیستانیسالیسم از عمل و کنش انسانی و مارکسیسم از انسان تاریخی شروع می‌کند. مارکسیسم و اگزیستانسیالیسم سارتری هر دو الحادی هستند و دین را روساختی از وقایع اجتماعی می‌دانند.

فلسفه اگزیستانسیالیسم در اصل و قبل از همه چیز در پی معنای انسانیت است. انسانیتی که در عصر ضدانسانیت از بین رفته است. بنابراین، ما صندوق و فعلا کلید آن را داریم. در عصر کنونی هیچ ارزشی جز برای جمع و جماعت وجود ندارد. پس تمام ارزش‌ها کلی و جمع گرایانه‌اند، در حالی‌که اگزیستانسیالیسم به انسان قدرت عمل و اختیار را می‌نمایاند و به او سبویی می‌دهد تا بازش کند و با ناشناخته‌ها روبه‌رو شود، حتی اگر از پی آن ترس باشد، و این دقیقا همان چیزی است که به انسان می‌فهماند که مسئول همه افعال خویش است. پس اگزیستانسیالیست بودن در جان آدمی عذاب، نگرانی، و یاس را بارور می‌سازد و به او ثروت گران‌بهایی می‌بخشد. ثروتی ناگهانی که به شایسته‌ترین شکل ممکن آن را انفاق می‌کند. اگزیستانسیالیسم نظاره‌گر است، نظاره‌گر انسانی با طرحی از خویش در پیش رو و کتابی است که هر روز کلمه به کلمه و جمله به جمله بر آن افزوده می‌شود.

فلسفه اگزیستانسیالیسم دین نیست تا بعضی از مردم به آن ایمان بیاورند بلکه این فلسفه الحادی است و در اینجا ملحدان به الحاد خود تعصب دارند؛ آنها به کافر بودن خود ایمان دارند!

آزادی هیچ ربطی به فلسفه ندارد، بلکه موضوعی روان‌شناختی و وابسته به موضع و حالت ذهنی ما دارد، حالت ذهنی‌مان است که آزادی‌مان را تفهیم می‌کند.

فلسفه اگزیستانس نوعی طغیان علیه تمام پیش‌فرض‌های ساخته شده دوران کلاسیک و مدرن در باب انسان‌طبیعت و خدا است.

کسی هم که فکر نکند روزی فرا خواهد رسید که عقل خود را از دست می‌دهد. بنابراین، عقلی که قدرت سوال، تعجب و شک را نداشته باشد، عقل نیست. امکان دارد همه چیز به‌جز عقل باشد و نیز ممکن است مویرگ یا رگ مرده‌ای باشد که هیچ حسی و کارایی‌ای ندارد.