کتاب ناوگان جنگی ساسانیان

کتاب ناوگان جنگی ساسانیان با عنوان اصلی Военный флот Сасанидов Владимир А. Дмитриев نوشتهٔ «ولادیمیر الکسی‌یویچ دمیتری‌یف» و ترجمهٔ «محسن شجاعی»، اثری پژوهشی در حوزهٔ تاریخ نظامی ایران است که نشر مرکز آن را در سال ۱۴۰۳ منتشر کرده است. این کتاب به بررسی وجود یا عدم وجود ناوگان جنگی در دوران ساسانیان پرداخته و با تکیه بر منابع دست‌اول، شواهد باستان‌شناسی و پژوهش‌های جدید، تلاش کرده تصویری روشن از توان دریایی این امپراتوری ارائه دهد. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب ناوگان جنگی ساسانیان اثر ولادیمیر الکسی یویچ دمیتری یف

کتاب «ناوگان جنگی ساسانیان» (افسانه یا واقعیت؟) ناداستانی پژوهشی است که به یکی از پرسش‌های کمتربررسی‌شده در تاریخ ایران پرداخته است؛ اینکه آیا ساسانیان ناوگان جنگی واقعی داشته‌اند یا این موضوع بیشتر افسانه است؟ نویسنده، «ولادیمیر الکسی‌یویچ دمیتری‌یف» (Vladimir Alexandrovich Dmitriev) با رویکردی تحلیلی و بر پایهٔ منابع تاریخی، اسناد باستان‌شناسی و پژوهش‌های معاصر، این موضوع را واکاوی کرده است. ساختار کتاب حاضر به‌گونه‌ای است که ابتدا به روایت‌های تاریخی و منابع مکتوب دربارهٔ حضور نظامی ایران در دریاها می‌پردازد و سپس با بررسی شواهد فنی و جغرافیایی، تلاش می‌کند ابعاد مختلف این ناوگان را روشن کند. این کتاب در دو فصل اصلی تنظیم شده است؛ فصل نخست به بررسی نقش ناوگان ساسانی در جنگ‌ها و عملیات‌های نظامی می‌پردازد و فصل دوم به تحلیل ویژگی‌های فنی کشتی‌ها و تفاوت‌های منطقه‌ای در کشتی‌سازی اختصاص دارد. این اثر برای علاقه‌مندان به تاریخ نظامی، ایران‌شناسی و مطالعات تمدنی، تصویری تازه از توان دریایی ساسانیان و جایگاه آن در تحولات منطقه‌ای ارائه می‌دهد. این اثر نخستین‌بار در سال ۲۰۱۹ میلادی منتشر شده است.

خلاصه کتاب ناوگان جنگی ساسانیان

کتاب با طرح این پرسش آغاز می‌شود که آیا ساسانیان واقعاً ناوگان جنگی داشته‌اند یا این موضوع بیشتر برآمده از افسانه‌ها و برداشت‌های بعدی است. نویسنده با بررسی منابع تاریخی ازجمله متون ایرانی، عربی، رومی و چینی تلاش می‌کند شواهدی دربارهٔ حضور نظامی ایران در دریاها به‌ویژه در دوران ساسانیان گردآوری کند. در بخش نخست، کتاب به نمونه‌هایی از عملیات‌های نظامی دریایی ساسانیان می‌پردازد؛ ازجمله جنگ اردشیر یکم با هفتواد، لشکرکشی شاپور دوم به عربستان و یمن و تلاش‌های خسرو انوشیروان برای گسترش نفوذ دریایی ایران. در این روایت‌ها نقش کشتی‌ها بیشتر به‌عنوان وسیله‌ای برای جابه‌جایی سپاهیان و تجهیزات نظامی مطرح است تا شرکت مستقیم در نبردهای دریایی. نویسنده با استناد به منابع مختلف نشان می‌دهد که ساسانیان در برخی مقاطع تاریخی ناوگان‌هایی برای عملیات نظامی در خلیج فارس، دریای سرخ و حتی مدیترانه داشته‌اند، اما این ناوگان‌ها اغلب موقت و وابسته به شرایط جنگی بوده‌اند. در بخش دوم، کتاب به تحلیل ویژگی‌های فنی کشتی‌های ساسانی می‌پردازد و تفاوت‌های ساختاری میان کشتی‌های مورد استفاده در اقیانوس هند و دریای مدیترانه را بررسی می‌کند. نویسنده تأکید کرده است که کشتی‌های ساسانی عمدتاً برای حمل‌ونقل نیرو و تجهیزات ساخته شده بودند و کمتر به‌عنوان کشتی‌های جنگی تخصصی عمل می‌کردند؛ همچنین شواهدی از استفاده از کشتی‌های غیرنظامی برای مقاصد نظامی ارائه شده است. در نهایت، کتاب نتیجه می‌گیرد که هرچند ساسانیان ناوگان‌هایی برای عملیات نظامی دریایی داشته‌اند، این ناوگان‌ها از نظر سازماندهی و قدرت با ناوگان‌های بزرگ رومی یا بیزانسی قابل مقایسه نبوده‌اند و نقش اصلی در تاریخ نظامی ساسانیان همچنان بر عهدهٔ سپاه خشکی‌رو باقی مانده است.

چرا باید کتاب ناوگان جنگی ساسانیان را بخوانیم؟

این کتاب با رویکردی مستند و تحلیلی به یکی از موضوعات کمتربررسی‌شده در تاریخ ایران می‌پردازد و تصویری متفاوت از توان دریایی ساسانیان ارائه می‌دهد. خواندن این اثر فرصتی است برای آشنایی با جزئیات کمترشناخته‌شدهٔ تاریخ نظامی ایران، بررسی منابع متنوع تاریخی و آگاهی از چگونگی شکل‌گیری افسانه‌ها و واقعیت‌ها در روایت‌های تاریخی؛ همچنین این کتاب نشان می‌دهد که چگونه پژوهش‌های جدید می‌توانند دیدگاه‌های سنتی را به چالش بکشند و پرسش‌های تازه‌ای دربارهٔ گذشته مطرح کنند.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

مطالعهٔ این کتاب برای علاقه‌مندان به تاریخ نظامی، پژوهشگران ایران‌شناسی، دانشجویان رشته‌های تاریخ و تمدن و کسانی که به بررسی نقش ایران در تحولات منطقه‌ای و دریایی علاقه دارند، مناسب است؛ همچنین برای افرادی که به‌دنبال شناخت دقیق‌تر از ساختار نظامی و دریانوردی در دوران ساسانی هستند.

درباره ولادیمیر الکسی یویچ دمیتری یف

«ولادیمیر الکسی‌یویچ دمیتری‌یف» (Vladimir Alexandrovich Dmitriev) زادهٔ ۲۵ اوت ۱۹۵۳ در مسکو، بازرگان روسی و رئیس پیشین ونش‌اکونوم‌بانک بود که از ۲۷ مهٔ ۲۰۰۴ تا ۲۶ فوریهٔ ۲۰۱۶ این سمت را بر عهده داشت. او از سال ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۰ ریاست فدراسیون تنیس اروپا را بر عهده داشت و از سال ۲۰۰۴ عضو وابستهٔ آکادمی علوم طبیعی روسیه شد. «دمیتری‌یف» در سال ۱۹۷۵ از مؤسسهٔ مالی مسکو فارغ‌التحصیل شد و در سال ۲۰۰۷ درجهٔ دکترای اقتصاد خود را از «مؤسسهٔ اقتصاد جهانی و روابط بین‌الملل» دریافت کرد. فعالیت حرفه‌ای‌اش از سال ۱۹۷۵ به‌عنوان مهندس در کمیتهٔ دولتی روابط اقتصادی خارجی شورای وزیران شوروی آغاز شد؛ سپس در وزارت امور خارجه، مؤسسهٔ اقتصاد جهانی و روابط بین‌الملل و سفارت روسیه در سوئد فعالیت کرد. پس از آن در وزارت دارایی روسیه سمت‌های کلیدی همچون معاون رئیس ادارهٔ ارزی و معاون رئیس ادارهٔ وام‌های خارجی و بدهی‌های خارجی را بر عهده گرفت. در سال ۱۹۹۷ به‌عنوان معاون اول رئیس بانک فعالیت‌های اقتصادی خارجی شوروی منصوب شد و در سال ۲۰۰۲ به سمت معاون رئیس و رئیس هیئت‌مدیرهٔ ونش‌تورگ‌بانک (VTB) رسید. در ۲۷ مهٔ ۲۰۰۴ با فرمان ولادیمیر پوتین به ریاست ونش‌اکونوم‌بانک (VEB) منصوب شد؛ همچنین در سال‌های بعد سمت‌هایی چون نایب‌رئیس اتاق بازرگانی و صنایع روسیه (۲۰۱۶)، رئیس هیئت‌مدیرهٔ یونایتد ایرکرفت کورپوریشن، رئیس شورای انجمن بین‌بانکی سازمان همکاری شانگهای و مدیریت بخش مشارکت‌های عمومی - خصوصی در دانشگاه مالی وابسته به دولت روسیه را بر عهده داشت. کتاب «ناوگان جنگی ساسانیان» اثر او است.

این کتاب یا نویسنده چه جوایز و افتخاراتی کسب کرده است؟

«ولادیمیر الکسی‌یویچ دمیتری‌یف» در طول دوران فعالیتش جوایز و نشان‌های متعددی دریافت کرد؛ ازجمله نشان الکساندر نِوسکی (۲۰۱۲)، نشان لیاقت برای میهن درجهٔ چهارم (۲۰۰۸)، نشان افتخار (۲۰۰۳)، مدال نشان لیاقت برای میهن درجهٔ دوم (۱۹۹۹)، نشان دوستی، نشان سرگیوس رادونژ درجهٔ دوم، نشان شهزادهٔ مقدس دانیل مسکو درجهٔ دوم، نشان پرچم جمهوری صربسکا با تاج زرین و نشان لیاقت جمهوری ایتالیا.

بخشی از کتاب ناوگان جنگی ساسانیان

«رویدادهایی که در بخشِ ذکرشده توصیف شدند، بنا بر قرائن، مربوط به سال ۶۱۷ هستند (گری‌یرسون، ۱۹۵۰، ص. ۸۲؛ فاس، ۱۹۷۵، ص. ۷۲۴؛ مارتین‌دِیل، ۱۹۹۲، ص. ۱۳۷) و پاره‌ای از پژوهشگران آنها را همچون کوشش (ظاهراً موفقیت‌آمیز) ایرانیان برای پیاده شدن در قبرس و تسخیر این جزیره به شمار می‌آورند (فاس، ۱۹۷۵، ص. ۷۲۴). دلیل اصلی برای این قضاوت، تحلیل نام سردار یادشده در این رساله (اَسپَگوری) به عنوان یک نام ایرانی است (فاس، ۱۹۷۵، ص. ۷۲۴؛ یوستی، ۱۸۹۵، ص. ۴۶) که بر آن اساس نتیجه‌گیری می‌شود سپاهیانی که به سرداری او به قبرس رسیدند، ایرانی بوده‌اند. افزون بر اینها، تصرّف قبرس از نگاه صرفاً نظامی نیز بسیار منطقی می‌نمود: تسخیر این جزیره به ساسانیان امکان می‌داد تا بر راه‌های دریایی که کُنستانتینوپل را به استان‌های شرقی امپراتوری می‌پیوست، مسلّط شوند. این اقدام همچنین می‌توانست گامی مهم در تسخیر نهایی مصر به دست ایرانیان باشد که در آن زمان نبردهایی در آن جریان داشت. و سرانجام، لشکرکشی دریایی ایرانیان به قبرس به این دلیل نیز می‌توانست انجام پذیرفته باشد که تا اندکی پیش از آن شهروَراز، سردار ساسانی، آنتیوخیا [انطاکیه] و دیگر شهرهای بندری مدیترانهٔ شرقی را به تصرّف درآورده بود. این بدان معنا است که ایرانیان به‌حتم ناوگانی در اختیار داشته‌اند. اما تردید مارتین‌دِیل، نویسندهٔ جلد سومِ تیره‌شناسی اواخر امپراتوری روم، در این مورد چندان مستدل نیست (مارتین‌دِیل، ۱۹۹۲، ص. ۱۳۷).»