کتاب آندروماک

کتاب آندروماک با عنوان انگلیسی Andromache نوشتهٔ «اوریپید» و ترجمهٔ «غلامرضا شهبازی» به‌وسیلهٔ نشر بیدگل در سال ۱۴۰۳ منتشر شده است. این نمایشنامه از تراژدی‌های برجستهٔ یونان باستان به شمار می‌آید و داستانی از پساسقوط تروا و سرنوشت تلخ «آندروماک»، بیوهٔ «هکتور» را روایت می‌کند. متن نمایشی حاضر به بررسی روابط خانوادگی، قدرت، حسادت و سرنوشت پرداخته است. این نمایشنامه یکی از پیشروترین تراژدی‌ها با محوریت آسیب‌دیدگان جنگ است. نسخهٔ الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب آندروماک اثر اوریپید

نمایشنامهٔ «آندروماک» دوره‌ای از تاریخ یونان باستان را روایت می‌کند. پس از جنگ تروا و سقوط این شهر، بازماندگان تروایی با سرنوشت‌های تلخ و پیچیده‌ای روبه‌رو می‌شوند. «اوریپید»، نمایشنامه‌نویس نامدار یونانی در این اثر به سرگذشت «آندروماک»، بیوهٔ «هکتور» و بردهٔ «نئوپتولموس» می‌پردازد و فضای اجتماعی و خانوادگی یونان را به تصویر می‌کشد. این نمایشنامه در بستر اسطوره‌ها و باورهای یونانی شکل گرفته و شخصیت‌هایی همچون «هرمیون»، «منلائوس»، «پلئاس» و «اورستس» را درگیر کشمکش‌هایی عمیق و چندلایه می‌کند. متن نمایشی حاضر نه‌تنها به مسائل خانوادگی و حسادت‌های زنانه می‌پردازد، بلکه به نقش خدایان، سرنوشت و قدرت در زندگی انسان‌ها توجه دارد.

کتاب «آندروماک» از جمله آثاری است که با وجود ساختار کلاسیک، دغدغه‌های انسانی و اجتماعی را به‌گونه‌ای مطرح می‌کند که همچنان برای مخاطب معاصر قابل لمس است. کتاب حاضر از روی نسخهٔ منتشرشده در سال ۲۰۱۲ میلادی به پارسی برگردانده شده است؛ نسخه‌ای که ترجمهٔ «جورج تئودوریدیس» (George Theodoridis) بوده است. «غلامرضا شهبازی» برای ترجمهٔ این متن نمایشی از منابع دیگری هم بهره برده است. این نمایشنامه بیش از ده شخصیت دارد؛ برای نمونه می‌توان به «اورِسْتِس»، «کنیز تروایی»، «مِنِلائوس»، «مولوسوس» و «آندروماک» اشاره کرد.

«آندروماک» همچنین نام نمایشنامه‌ای از نمایشنامه‌نویس فرانسوی قرن ۱۷ میلادی، «ژان راسین» (Jean Baptiste Racine) است. راسین این نمایشنامه را با الهام از همین تراژدی اورپید به رشتهٔ تحریر درآورد. این اثر جزو فهرست برترین نمایشنامه‌های گاردین (Guardian) بوده است.

خلاصه کتاب آندروماک

هشدار: این پاراگراف بخش‌هایی از داستان را فاش می‌کند!

نمایشنامهٔ حاضر با «آندروماک» آغاز می‌شود که پس از سقوط تروا، به بردگی «نئوپتولموس» درآمده و اکنون در فتی، سرزمین یونانیان زندگی می‌کند. او مادر «مولوسوس» است و با وجود همهٔ رنج‌ها، امیدش به بقای پسرش است. نئوپتولموس با «هرمیون»، دختر «منلائوس» و «هلن» ازدواج کرده، اما این ازدواج بی‌فرزند مانده و هرمیون آندروماک را متهم می‌کند که با جادو او را نازا کرده است. در غیاب نئوپتولموس، منلائوس از اسپارت می‌آید تا به دخترش کمک کند و نقشه‌ای برای نابودی آندروماک و پسرش می‌کشد. آندروماک برای نجات جان خود و فرزندش به معبد تتیس پناه می‌برد، اما تهدیدها ادامه می‌یابد. در این میان، «پلئاس» که پدربزرگ نئوپتولموس است، وارد می‌شود و با سخنان تند و دفاع از آندروماک، او و پسرش را از مرگ نجات می‌دهد. پس از این بحران، هرمیون دچار پشیمانی و ترس از انتقام شوهرش می‌شود. «اورستس»، پسرعمویش او را از خانه می‌برد. در بخش پایانی، خبر قتل نئوپتولموس در معبد آپولو به‌دست اورستس و همدستانش می‌رسد و پلئاس در سوگ نوه‌اش فرو می‌رود. در نهایت، «تتیس»، الههٔ دریا ظاهر می‌شود و سرنوشت آیندهٔ آندروماک و مولوسوس را رقم می‌زند و به پلئاس وعدهٔ جاودانگی می‌دهد. نمایشنامه با تأکید بر نقش سرنوشت، رنج و دخالت خدایان در زندگی انسان‌ها به پایان می‌رسد.

چرا باید کتاب آندروماک را خواند؟

این نمایشنامه با پرداختن به سرگذشت زنان و بازماندگان جنگ، تصویری از رنج، مقاومت و پیچیدگی روابط انسانی ارائه می‌دهد. «آندروماک» نه‌تنها به اسطوره‌ها و تاریخ یونان باستان می‌پردازد، بلکه دغدغه‌هایی همچون حسادت، قدرت، وفاداری و نقش سرنوشت را در بستر یک ملودرام خانوادگی و اجتماعی بررسی می‌کند. اثر اوریپید فرصتی برای آشنایی با ساختار تراژدی یونانی و درک لایه‌های روانی شخصیت‌ها فراهم می‌آورد و مخاطب را با پرسش‌هایی دربارهٔ عدالت، اختیار و تقدیر روبه‌رو می‌سازد.

خواندن کتاب آندروماک را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای علاقه‌مندان به ادبیات کلاسیک، نمایشنامه‌نویسی، اسطوره‌شناسی و تاریخ یونان باستان مناسب است؛ همچنین برای کسانی که به تحلیل روابط خانوادگی، نقش زنان در جامعه و تأثیر سرنوشت بر زندگی انسان‌ها علاقه دارند.

درباره اوریپید

اوریپید، این شاعر و نمایشنامه‌نویس بزرگ یونانی در حدود سال‌های ۴۸۰ تا ۴۸۵ پیش از میلاد در خانواده‌ای مرفه و اصیل در آتن به دنیا آمد. او زیر نظر اندیشمندان بزرگی همچون «آناکساگوراس» و «پرودیکوس» به تحصیل پرداخت. گرچه به فلسفه دلبستگی داشت، راه خود را در عرصهٔ شعر و تئاتر جست‌وجو کرد. به‌گفتهٔ «ویل دورانت»، اوریپید نخستین کسی بود که در یونان برای خود کتابخانه‌ای گسترده گرد آورد. در ۲۵سالگی وارد دنیای نمایشنامه‌نویسی شد و طی پنج دهه، حضوری مستمر در صحنهٔ رقابت با بزرگان تراژدی مانند سوفوکلس و آخائیوس داشت؛ عصری که بعدها به‌عنوان دوران طلایی تراژدی یونان شناخته شد. سرانجام در سال ۴۰۷ پیش از میلاد در مقدونیه چشم از جهان فروبست. با مرگ او شکوه عصر طلایی تراژدی رو به افول نهاد. اوریپید را شورشیِ عرصهٔ درام می‌دانند؛ نویسنده‌ای که در آتن بسیاری از قواعد سنتی نمایشنامه‌نویسی را شکست و نام خود را به‌عنوان هنرمندی انقلابی برجا گذاشت. درحالی‌که «آیسخولوس» یا «اِشیل» با نگاهی مذهبی به تراژدی می‌پرداخت و «سوفوکلس» یا «سوفوکل» جنبه‌های روان‌شناختی را وارد آثارش می‌کرد، اوریپیدْ بی‌پروا مفاهیم الهیاتی و مسائل اجتماعی به‌ویژه جایگاه زنان را به چالش می‌کشید؛ ویژگی‌هایی که همچنان توجه پژوهشگران علوم اجتماعی را به خود جلب می‌کند. آثاری همچون «آندروماک»، «مده‌آ»، «فرزندان هراکلس»، «هراکلس»، «زنان فریادخواه»، «اورستس»، «سیکلوپس»، «زنان فنیقی»، «زنان تروا» و «الکترا» از برجسته‌ترین تراژدی‌های اوریپید هستند که هنوز در زمرهٔ درخشان‌ترین نمونه‌های درام یونانی به شمار می‌آیند.

درباره غلامرضا شهبازی

غلامرضا شهبازی، مترجم و نویسندهٔ ایرانی و زادهٔ سال ۱۳۵۲ در نهاوند است. او دانش‌آموختهٔ رشتهٔ ادبیات نمایشی در مقطع کارشناسی و سینما در مقطع کارشناسی‌ارشد از دانشگاه هنر است؛ همچنین تحصیلات خود را در مقطع دکتری در رشتهٔ تاریخ هنر همان دانشگاه ادامه داد. او علاوه‌بر تدریس در دانشگاه‌های هنر و سورهٔ تهران، در حوزه‌های تئاتر و سینما به‌عنوان بازیگر و کارگردان فعال بوده است. از ترجمه‌های مهم او می‌توان به مجموعه‌های «تک‌گویی‌های کلاسیک برای مردان» و «تک‌گویی‌های کلاسیک برای زنان»، کتاب «تئاتر و تماشاگر» (با همکاری جمعی از نویسندگان)، چندین نمایشنامه از اوریپید، نمایشنامهٔ «ماکیاوللی: هنر رعب و وحشت» اثر «رابرت کوهن»، «طنین صدای یک انسان» نوشتهٔ «دیوید هنری هوانگ» و کتاب نظری «راهنمای عملی تئاتر ماسک» اشاره کرد.

نظر افراد یا مجله‌های مشهور درباره این کتاب چیست؟

- نانسی سُروکین رابینوویتز (Nancy Sorkin Rabinowitz) از مجلۀ American Journal of Philology معتقد است ساختار به‌ظاهر ناهمگون نمایشنامهٔ «آندروماک» در خدمت هدف روشن و جذاب آن است .

- کِدریک ویتمن (Cedric H. Whitman) گفته است که اوریپید با کاهش عظمت قهرمانان کلاسیک، شخصیت‌هایی کاملاً انسانی و آسیب‌پذیر آفریده؛ از جمله شخصیت‌ها و شرایطی که پس از جنگ، آثار ویرانی و ناتوانی را نشان می‌دهند.

- ویلیام آلن (William Allan) از دانشگاه آکسفورد معتقد است ساختار پراکنده و گسستهٔ نمایشنامهٔ «آندروماک» به‌شکل هدفمندی، ایجاد تعلیق و تنش کرده است.

چه نسخه‌های دیگری از این کتاب در ایران منتشر شده است؟

نمایشنامهٔ «آندروماک» در سال ۱۳۹۲ با ترجمهٔ «مهناز خطیبی» توسط انتشارات افراز منتشر شده است.

بخشی از کتاب آندروماک

«هرمیون شتابان به‌طرف اورستس می‌رود، به پایش می‌افتد و دست‌هایش را دور زانوهای اورستس حلقه می‌کند.

هرمیون: اورستس!

تو در اینجا پیدا شدی همچون یکی لنگرگاه امن که بر ملاحی گرفتار طوفان نمایان می‌شود!

ای پسر آگاممنون، بگذار به پایت بیفتم و به لابه از تو بخواهم که یاری‌ام کنی!

به این زن که نگران سرنوشتش هستی دست یاری بده.

بگذار دست‌هایم حلقه‌گُلِ فریادخواهی باشد گرد زانوانت!

اورستس: این دیگر چیست؟

چشمانم مرا می‌فریبند یا این به‌راستی دختر منلائوس، بانوی این خانه است؟

هرمیون: آری، آری، اورستس، همین است، این منم، تنها دختر هلن. هلن که دختر تیندارئوس بود. من تنها فرزندی بودم که در تالارهای منلائوس پا بدین جهان نهادم. تو نباید در این شک کنی!

اورستس: آه، ای فوبوس‌آپولو! ای شفابخش! ما را از دام بلا برهان!

چه شده، هرمیون؟ چه کس تو را می‌آزارد، خدایان یا آدمیزادگان؟

هرمیون: تا اندازه‌ای خودم. تا اندازه‌ای شویم. تا اندازه‌ای خدایان.

اورستس، به هرجا می‌نگرم تباهی‌ام را می‌بینم!

اورستس: اما چه شده، هرمیون؟ چه پیش آمده که یکی زن هنوز بی‌فرزند است؟ مگر آنکه گرهی کور در زناشویی باشد!

هرمیون: آری، خودش است، اورستس! بی‌درنگ به پاسخ رسیدی!

اورستس: او به زنی دیگر رو کرده است؟

هرمیون: آری. آندروماک. همسر هکتور. یکی اسیر تروایی.

اورستس: بَدْ کاری‌ست این، هرمیون، که مردی دو زن داشته باشد.

هرمیون: درست می‌گویی اورستس، از این رو با آن جنگیدم.»