کتاب راز سرمایه

کتاب راز سرمایه نوشتهٔ هرناندو دو سوتو و ترجمهٔ فریدون تفضلی توسط نشر نی منتشر شده است. نویسنده در این کتاب برخلاف اندیشه‌های مارکس و انگلس، احترام به مالکیت خصوصی را اساس کار می‌داند، اما نکتهٔ کلیدی او این نیست که باید از نظام حقوقی فعلی مالکیت دفاع کرد. بلکه او استدلال می‌کند که سرمایه‌داری برای تداوم رشد و مقابله با چالش‌هایی مانند تروریسم، نیازمند اصلاح نظام قانونی خود است، به گونه‌ای که اکثریت مردم حس کنند قانون از منافع آن‌ها محافظت می‌کند. این کتاب در تلاش است که بگوید چرا سرمایه‌داری در غرب موفق می‌شود و در جاهای دیگر شکست می‌خورد. نسخهٔ الکترونیکی این کتاب را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب راز سرمایه

راز سرمایه کتاب دوم هرناندو دو سوتو است که در سال ۲۰۰۰ منتشر شد و او را به یک شخصیت بین‌المللی تبدیل کرد. ایده‌ها و راهکارهای او مورد توجه رهبران بیش از ۲۰ کشور (از جمله پرو، السالوادور، مصر، و هائیتی) قرار گرفته و در برخی به اجرا درآمده است و حتی مورد تحسین افرادی چون بیل کلینتون قرار گرفته است. دو سوتو، که تحلیل‌گری ماهر و سخنرانی مجرب است، برخلاف مارکس و انگلس، بر احترام به حق مالکیت خصوصی افراد تأکید دارد. با این حال، او معتقد نیست که صرفاً باید از نظام حقوقی مالکیت فعلی دفاع کرد؛ بلکه باور دارد سرمایه‌داری تنها با اصلاح این نظام به گونه‌ای که اکثریت مردم احساس کنند قانون از آن‌ها حمایت می‌کند، می‌تواند به رشد خود ادامه داده و بر تهدیدهایی چون تروریسم غلبه کند. این امر، به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه و پساکمونیستی، نیازمند ایجاد نظام‌های حقوقی جدیدی است که فقرا و منابع ثروت عظیم آن‌ها را به طور قدرتمند وارد نظام رسمی کند.

هرناندو دو سوتو، اقتصاددان پرویی، با انتشار کتاب «راه دیگر» در سال ۱۹۸۶ به شهرت جهانی رسید. او در این کتاب به نقد موانع پیچیده اداری در کشورهای در حال توسعه پرداخت که باعث می‌شود افراد فقیر به جای فعالیت در اقتصاد رسمی، به بخش غیررسمی یا «فرا قانونی» روی بیاورند. دو سوتو معتقد است فقرا کارآفرینانی بالقوه هستند که به دلیل هزینه‌های بالای ورود به نظام رسمی و پیچیدگی قوانین، از مزایای آن محروم می‌مانند. او راهکار را در ساده‌سازی مقررات دولتی و تقویت حاکمیت قانون می‌بیند. در ادامه اندیشه‌هایش، دو سوتو بر مسئلهٔ «سرمایهٔ مرده» تمرکز می‌کند. او استدلال می‌کند که فقرای کشورهای درحال‌توسعه دارایی‌های قابل توجهی (مانند خانه و کسب‌وکارهای کوچک) دارند، اما چون این دارایی‌ها فاقد سند مالکیت رسمی هستند، نمی‌توان از آن‌ها به‌عنوان وثیقه برای دریافت وام یا گسترش فعالیت اقتصادی استفاده کرد. راه‌حل پیشنهادی او، ایجاد یک نظام مالکیت رسمی کارآمد و فراگیر است که با ثبت و شناسایی حقوق مالکیت فقرا، «سرمایه مرده» آن‌ها را به سرمایه فعال تبدیل کند. به باور او، این امر با کاهش هزینه‌های معاملاتی و تسهیل اعتبار، نقشی حیاتی در توسعه اقتصادی ایفا می‌کند، همان‌طور که در تاریخ کشورهای غربی مشاهده شده است. مثال چین نشان می‌دهد رشد سریع می‌تواند بدون نظام حقوق مالکیت خصوصی به سبک غربی (در ابتدا) رخ دهد، در حالی که روسیه با وجود اتخاذ ظاهری این نظام، امنیت سرمایه‌گذاری کمی داشت. این نشان می‌دهد اصلاحات باید با زمینهٔ اجتماعی و اقتصادی هر کشور سازگار باشد؛ نکته‌ای که خود دو سوتو نیز بر آن تأکید دارد و معتقد است قوانین باید ریشه در عرف و قراردادهای اجتماعی موجود داشته باشند. ایده‌های دو سوتو به طور خاص برای ایران مطرح است، زیرا این کشور همواره با مشکل عدم امنیت حقوق مالکیت دست‌وپنجه نرم کرده است. این ناامنی ریشه در ضعف نظام قضایی، عدم احترام به قانون، و غلبه قدرت سیاسی بر قدرت اقتصادی دارد (نمونه‌های تاریخی مانند تملک گسترده اراضی توسط حاکمان). حتی ایجاد نهادهای رسمی مانند دفاتر ثبت اسناد در دوره رضاشاه، لزوماً امنیت مالکیت را تضمین نکرد. پس از انقلاب اسلامی، ملی‌کردن‌ها، مصادره‌ها و تصرف گسترده زمین‌ها (به‌ویژه زمین‌های شهری و تبدیل آن‌ها به مناطق مسکونی فاقد سند رسمی) این ناامنی را تشدید کرد و وضعیتی شبیه به آنچه دو سوتو توصیف می‌کند، ایجاد نمود. تداوم این وضعیت، سرمایه‌گذاری بلندمدت را با ریسک مواجه کرده و بخش خصوصی را به سمت فعالیت‌های کوتاه‌مدت و سوداگرانه سوق می‌دهد. نیاز به رسمیت بخشیدن به مالکیت‌های غیررسمی موجود و ایجاد امنیت پایدار برای حقوق مالکیت، چالشی اساسی در ایران امروز است. ارزش اصلی کار دو سوتو در تغییر نگرش به فقراست. او آن‌ها را نه به‌عنوان یک مشکل، بلکه به‌عنوان بخشی از راه‌حل توسعه می‌بیند که با آزادسازی انرژی کارآفرینی و دارایی‌های قفل‌شده‌شان از طریق نظام مالکیت رسمی، می‌توانند نقش مهمی در تولید ثروت ایفا کنند.

چرا باید کتاب راز سرمایه را بخوانیم؟ 

خواندن کتاب راز سرمای» ضروری است زیرا دیدگاهی نوین و تحول‌آفرین دربارهٔ ریشه‌های فقر و توسعه ارائه می‌دهد؛ این کتاب با معرفی مفهوم کلیدی «سرمایهٔ مرده»، توضیح می‌دهد چگونه دارایی‌های عظیم فقرا در سراسر جهان به دلیل فقدان حقوق مالکیت رسمی، از چرخهٔ اقتصاد مولد خارج مانده‌اند. دو سوتو نقش حیاتی نهادهای قانونی کارآمد را در تبدیل این دارایی‌ها به «سرمایهٔ زنده» و قابل استفاده برجسته کرده و استدلال می‌کند که ایجاد چنین نظام‌هایی، همان‌گونه که در تاریخ توسعه غرب رخ داد، راهکاری اساسی برای آزادسازی پتانسیل اقتصادی اکثریت مردم و غلبه بر موانع توسعه در سطح جهانی است.

خواندن کتاب راز سرمایه را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟ 

سیاست‌گذاران و مقامات دولتی، اقتصاددانان و پژوهشگران توسعه، دانشجویان رشته‌های اقتصاد، حقوق، علوم سیاسی، جامعه‌شناسی و مطالعات توسعه و عموم علاقه‌مندان به مسائل اقتصادی و اجتماعی مخاطبان این کتاب هستند.

بخشی از کتاب راز سرمایه

«حباب بلورین برودِل از مالیات، نقشه و رایانه ساخته نشده است، بلکه از قوانین ساخته می‌شود. عاملی که اکثر مردم کشورهای در حال توسعه و کمونیستی سابق را از استفاده از مالکیت رسمی نوین برای ایجاد سرمایه باز می‌دارد، نظام بد قانونی و اداری است. در داخل حباب بلورین طبقات ممتاز قرار دارند که با استفاده از قانون تدوین شده که از غرب اقتباس گردیده از مالکیت برخوردار می‌باشند. خارج از حباب بلورین، جایی که اکثر مردم زندگی می‌کنند، مالکیت مورد استفاده و حمایت، تمامی انواع ترتیبات «خارج از قانون» می‌باشد که [این ترتیبات] قویاً در اجماع نظر غیررسمی که در سراسر مناطق وسیع پراکنده است، ریشه دارد. این نوع قراردادهای اجتماعی منطقه‌ای نشان‌دهنده درک جمعی از چگونگی به وجود آمدن مالکیت و ارتباط مالکان با یکدیگر می‌باشد. ایجاد یک قرارداد اجتماعی ملی برای مالکیت مستلزم درک فرایندهای روانشناختی و اجتماعی ــ مانند اعتقادات، امیال، هدف‌ها، رسوم و قواعد ــ است که در این قراردادهای اجتماعی قرار دارند و سپس استفاده از ابزاری است که قانون حرفه‌ای فراهم می‌آورد تا آنها در داخل یک قرارداد اجتماعی ملی رسمی ادغام شوند. این وضعیتی است که کشورهای غربی در گذشته‌ای نه چندان دور به آن رسیدند.

نکته مهم قابل تأمل این است که مالکیت، یک پدیده فیزیکی نیست که قابل عکسبرداری و نقشه‌برداری باشد. مالکیت کیفیت اساسی دارایی‌ها نیست، بلکه بیان قانونی یک اجماع نظر معنی‌دار اقتصادی در مورد دارایی‌هاست. قانون ابزاری است که سرمایه را تعیین و عینیت می‌بخشد. در غرب، قانون بیشتر با فراهم کردن فرایند یا قوانینی سر و کار دارد که به جامعه اجازه می‌دهند تا از دارایی‌ها ارزش اضافی بالقوه به‌دست آورند نه با نشان دادن حقیقت فیزیکی ساختمان‌ها یا املاک. مالکیت، خود دارایی‌ها نیست بلکه یک اجماع نظر بین مردم است مبنی بر اینکه چگونه آن دارایی‌ها باید نگهداری، استفاده و مبادله شوند. امروز چالش در اکثر کشورهای غیرغربی قرار دادن تمامی زمین‌ها و ساختمان‌های کشور در داخل یک نقشه نیست (که احتمالاً قبلاً انجام شده است) بلکه ادغام قراردادهای قانونی رسمی درون حباب بلورین با قراردادهای «خارج از قانون» بیرون آن است.»