کتاب تاملاتی بر فلسفه تاریخ

کتاب تاملاتی بر فلسفه تاریخ نوشتهٔ فیاض زاهد و ویراستهٔ سحر غفاری است. نشر ثالث این کتاب را منتشر کرده است.

درباره کتاب تاملاتی بر فلسفه تاریخ

کتاب تاملاتی بر فلسفه تاریخ حاصل سال‌ها دغدغهٔ تفکر و پیدا کردن راز اندیشهٔ انسان در کنار چگونگی فرجام تاریخ انسان است. این کتاب در شش فصل نگاشته شده است. این کتاب بیش‌تر پاسخگوی سؤالات و نیازهای دانشجویان فلسفه، تاریخ و علوم اجتماعی است، هرچند می‌تواند برای خوانندگان عادی هم شاید مفید باشد. فیاض زاهد در این اثر مطالعه‌ای کلی و جامع دربارهٔ متفکران و اندیشه‌های فلسفهٔ تاریخی و علم تاریخ محض ارائه کرده است. او سال‌ها در این حوزه به تدریس پرداخته و حوزهٔ تخصصی‌اش تاریخ است. عنوان فصل‌های کتاب حاضر عبارت است از «تاریخ»، «ماهیت ساختارهای تاریخی»، «ارتباط تاریخ با سایر علوم»، «فلسفهٔ تاریخ و مکاتب فکری»، «فلسفهٔ تاریخ و چشم‌اندازهای نوین» و «یووال نوح هراری چه می‌گوید؟».

خواندن کتاب تاملاتی بر فلسفه تاریخ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران دانشجویام حوزه‌های تاریخ، فلسفه و جامعه‌شناسی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب تاملاتی بر فلسفه تاریخ

«جورج ویلیام فردریش هگل در سال ۱۷۷۰ در شهر اشتوتگارت آلمان به دنیا آمد. او فرزند یک مأمور مالیاتی بود. وضعیت تحصیلی او در مدرسه و دانشگاه چندان برجسته نبود. جالب آن‌که در دانشگاه نه فلسفه بلکه الهیات خواند. بعدها در شهرهای برن و فرانکفورت به عنوان معلم سرخانه مشغول به کار شد و این امر به او فرصت فراوانی برای تمرکز بر دیدگاه‌هایش را داد. در سال ۱۸۰۶ اولین پست دانشگاهی خود در شهر ینا را به دست آورد. همان جایی که ناپلئون را زمانی که سوار بر اسب بود از نزدیک مشاهده کرد. در این باره نوشتاری در ستایش از ناپلئون به رشتهٔ تحریر درآورد و امپراتور را به مثابهٔ روح الهی تعبیر کرد. نظریه‌ای که اساس بنیان فکری او را شکل می‌دهد، ارادهٔ روح الهی برای تاریخ بشریت است. برای هگل، ناپلئون قهرمان خداگونهٔ زمانه خویش بود که در او تجلی یافته بود. پس از جنگ شغلش را از دست داد و مدتی در یک روزنامه کار ویراستاری انجام می‌داد. آن‌گاه به عنوان استاد دانشگاه برلین در فلسفه انتخاب شد. مبنای اصلی اندیشهٔ او عبارت از روح مطلق خداوند در الهام‌بخشی و نیرودهی به همهٔ بنیادهای هستی است. خدا در نظر او روح مطلق است، اما این نیروی بزرگ درصدد آن است که خود را تعریف کند و بشناسد. پس او بخشی از ذات خود است برای آن‌که بتواند در روح فردی و جمعی تجلی یابد. خدا در جهان ما حاضر و فعال است. او از طریق انسان‌ها حیات خویش را نشان می‌دهد و آگاهی ذاتی خود را از این مسیر عیان می‌سازد. او این تجلی بی‌نظیر را در ملت آلمان پیدا کرد و از آن با عنوان ملت آلمانی یاد کرد. ضمن آن‌که متعالی‌ترین و مترقی‌ترین دولت از نظر او دولت پروس بود. او تأثیر عمیقی بر اندیشمندان آلمانی گذاشت، اما باید اذعان نمود این افکار لزوماً در همهٔ موارد مثبت نبودند. در کنار این مسئله باید به زبان نگارشی هگل نیز اشاره کرد. این‌که او زبانی به نهایت غامض داشت، فهم آرای او را مشکل می‌نمود و هم امکان تفاسیر مختلف را فراهم می‌آورد. تعابیری چون روح آلمانی، اهمیت فرد، مرد بزرگ، رسالت تاریخی و تعابیر این چنینی، بیش‌ترین فرصت را برای هیتلر فراهم کرد تا به همهٔ آن‌ها صبغهٔ سیاسی بدهد و موجب سوءاستفاده‌های فراوانی گردد. در کنار این مسائل نباید از یاد برد که او بر گروه بسیار وسیعی از فیلسوفان جوان آلمانی تأثیر گذاشت. برخی در برابر اندیشه‌های او برخاستند و عده‌ای نیز در آن تغییراتی دادند. فیلسوفانی چون دیوید اشتراوس، مارکس اشتاینر، لودویگ فوئرباخ، کارل مارکس و فردریک انگلس از جمله معروف‌ترینشان بودند.

انقلاب فرانسه مهم‌ترین رویداد زندگی هگل بود، اما یگانه منبع و منشأ فلسفهٔ او به شمار نمی‌رود. سه جریان متفاوت صرف نظر از چگونگی تأثیرپذیری هگل از آن‌ها بر فکر وی مؤثر واقع شده‌اند و اندیشهٔ هگل نقطهٔ تلاقی این سه جریان است: فلسفهٔ کانت، رمانتیسم آلمانی، انقلاب کبیر فرانسه. با این همه فکر هگل منحصراً تحت تأثیر افسون تخیل رمانتیکی قرار نگرفت، زیرا تأثیرات حقیقی و اساساً ناشی از دو عامل بود: نخست، سلطهٔ فلسفهٔ کانت بر ذهن هگل جوان، دیگر سقوط رژیم گذشتهٔ فرانسه که اعلامیهٔ حقوق بشر و مفهوم شهروندی پیامد آن بود. کانت متفکری است که هگل هم به او نزدیک است و هم از او دور. کانت درست برخلاف متفکران رمانتیک، فیلسوفی است متعلق به عصر روشنگری و آنچه را هگل از این فلسفه قبل از هر چیز حفظ می‌کند جنبهٔ سقراطی آن است. نگرانی ویژه‌ای که در مورد انسان دارد، پرسشی که دربارهٔ مبانی آزادی بشر و امکان آزاد بودن وی طرح می‌کند (جهانبگلو، ۱۳۶۸، ۳۱).»