کتاب خانه

کتاب الکترونیکی «خانه» نوشتهٔ نغمه ثمینی در نشر نی چاپ شده است. این نمایشنامه از مجموعهٔ دور تا دور دنیا نشر نی است که بهترین نمایشنامه‌های ایران و جهان را گرد آورده است.

درباره کتاب خانه

خانه؛ نمایشنامه برای سه اتاق و یک پشت‌بام عنوان نمایشنامه‌ای است که نخستین‌بار در خرداد و تیر ماه سال ۱۳۸۸ نمایشی براساس آن با عوامل زیر در تئاتر شهر به صحنه آمد: کارگردان: کیومرث مرادی طراح صحنه: پیام فروتن طراح لباس: نرمین نظمی موسیقی: آنکیدو دارش بازیگران: پیام دهکردی، هدایت هاشمی، نازگل نادریان، نگار عابدی، مهدی سلطانی، ستاره پسیانی، محسن رستگار.

این نمایشنامه اثری است با عمق اجتماعی و مفاهیم چندلایه که به دلیل به‌کارگیری شیوه‌های هنری خاصی همچون تمثیل و تکنیک سیال ذهن، در زمره‌ٔ آثار رئالیسم جادویی قرار می‌گیرد. داستان این نمایشنامه حول شخصیت هامون شکل می‌گیرد که در مسیری قهرمانانه تلاش می‌کند اعضای پراکنده و از هم‌ گریزان خانواده را در خانه‌ای که فروریخته و پر از بحران است، دوباره گردهم آورد. ثمینی در این نمایشنامه با‌تکیه‌بر الگوی سفر قهرمان جوزف کمبل، به تجزیه و تحلیل پیچیدگی‌های شخصیت هامون و چالش‌های او پرداخته است؛ الگویی که با مراحل سه‌پرده‌ای و ساختاری هفده‌مرحله‌ای‌، به تبیین سفر قهرمان و تغییرات اساسی شخصیت‌ها در طول داستان کمک می‌کند.

نمایشنامهٔ خانه با هفت شخصیت اصلی، روایتگر روزمرگی‌ها، سوءتفاهم‌ها و گسست‌های یک خانواده است. اعضای خانواده شامل آزاد (پدر)، رویا (مادر)، هامون (پسر بزرگ)، ماهان (پسر میانی)، پرنیان (دختر کوچک) و یک زوج با عناوین زن و مرد هستند که در خانه‌ای رو به فروپاشی زندگی می‌کنند. این خانه، تنها یک فضای زندگی نیست، بلکه خود همچون کاراکتری زنده به تصویر کشیده شده است که بر زندگی و ارتباطات اعضای خانواده تأثیر عمیقی دارد؛ خانه‌ای که به‌تدریج فرسوده و کوچک‌تر می‌شود، نمادی از زوال قدرت و شکوهی است که زمانی داشته و حالا در مواجهه با نسل جدید و جریان زمان، در حال مرگ است.

ثمینی با بهره‌گیری از رئالیسم جادویی و تمثیل، فضایی ملموس و آشنا را به تصویر می‌کشد که بسیاری از مخاطبان می‌توانند با آن ارتباط برقرار کنند. این خانواده نمایانگر چالش‌های روزمره‌ٔ بسیاری از خانواده‌های ایرانی است. ثمینی در این اثر با دقت به ظرایف ارتباطات انسانی و بحران‌های درونی این خانواده می‌پردازد. خانه به همین سبب اثری است که به مخاطب اجازه می‌دهد تا از دریچه‌ای جدید به پیچیدگی‌های روابط انسانی و خانواده‌های ایرانی بنگرد. نمایشنامه‌ٔ خانه در فضاهای محدود اما پرمعنای سه اتاق و یک پشت‌بام رخ می‌دهد: اتاق خواب، آشپزخانه، حمام و پشت‌بام که هرکدام بازتابی از مسائل درونی و تنش‌های روانی شخصیت‌ها هستند.

نمایشنامه متنی است که برای اجرا بر روی صحنه و یا هر مکان دیگری نوشته می‌شود. هر چند این قالب ادبی شباهت‌هایی به فیلم‌نامه، رمان و داستان دارد، شکل و فرم و رسانه‌ای جداگانه و مستقل محسوب می‌شود. نخستین نمایشنامه‌های موجود از دوران باستان و یونان باقی مانده‌اند. نمایشنامه‌ها در ساختارها و شکل‌های گوناگون نوشته می‌شوند، اما وجه اشتراک همهٔ آن‌ها ارائهٔ نقشهٔ راهی به کارگردان و بازیگران برای اجرا است. بعضی از نمایشنامه‌ها تنها برای خواندن نوشته می‌شوند؛ این دسته از متن‌های نمایشی را کلوزِت (Closet) نامیده‌اند. از مشهورترین نمایشنامه‌نویس‌های غیرایرانی می‌توان به «آیسخولوس»، «سوفوکل»، «اوریپید» (یونان باستان)، «شکسپیر»، «هارولد پینتر» (انگلستان)، «مولیر» (فرانسه)، «هنریک ایبسن» (نروژ)، «آگوست استریندبرگ» (سوئد)، «برتولت برشت» (آلمان)، «ساموئل بکت» (ایرلند) و «یوجین اونیل» (آمریکا) اشاره کرد. نام برخی از نمایشنامه‌نویس‌های ایرانی نیز «بهرام بیضائی»، «عباس نعلبندیان»، «اکبر رادی»، «غلامحسین ساعدی»، «بهمن فُرسی»، «محسن یلفانی»، «نغمه ثمینی»، «محمد رضایی راد»، «علیرضا نادری»، «محمد یعقوبی»، «محمد رحمانیان» و «محمد چرمشیر» بوده است.

کتاب خانه را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب به دوستداران هنر تئاتر و مطالعهٔ نمایشنامه‌ها پیشنهاد می‌شود.

درباره نغمه ثمینی

نغمه ثمینی در سال ۱۳۵۲ به دنیا آمده است. او نمایشنامه‌نویس، فیلم‌نامه‌نویس، مدرس دانشگاه و پژوهشگری ایرانی است. نغمه ثمینی دانش‌آموختهٔ کارشناسی ادبیات‌نمایشی، کارشناسی‌ارشد سینما و دکتری پژوهش هنر (اسطوره و درام) از دانشگاه‌های تهران (پردیس هنرهای زیبا) و تربیت مدرس است. نمایشنامه‌های او در ایران و کشورهای دیگری از جمله هندوستان، انگلستان، آمریکا و فرانسه روی صحنه رفته است. او از سال ۱۳۸۲ در مقام فیلم‌نامه‌نویس نیز مشغول به کار شد. از فیلم‌نامه‌های او که برخی به‌صورت مشترک نوشته شده می‌توان به «خون‌بازی»، «حیران»، «یک جرعه خون تازه»، «سه زن» و مجموعه سریال «شهرزاد» اشاره کرد. او در هشتمین دورهٔ انتخاب آثار برتر ادبیات نمایشی و برای نگارش نمایشنامهٔ «خانه» به‌عنوان بهترین نمایشنامه‌نویس انتخاب شد. دیگر نمایشنامه‌ها و کتاب‌های او عبارتند از «اسب‌های آسمان خاکستر می‌بارند»، «دیو جغرافی و دست‌های دکتر زمل وایس»، «شکلک»، «خواب در فنجان خالی»، «چهار دقیقه و همان چهار دقیقه»، «افسون معبد سوخته»، «زبان تمشک‌های وحشی»، «بچه»، «اینجا کجاست؟» «سه جلسه تراپی»، «هیولاخوانی»، «نگاهمان می‌کنند»، «بر اساس دوشس ملفی» (نویسندگی مشترک با محمد رضایی‌راد)، «به گزارش زنان تروا» (نویسندگی مشترک با محمد رضایی‌راد) و کتاب نظری «تماشاخانهٔ اساطیر»، سفرنامهٔ «من سندبادم تو مسافر» و کتاب نظری «جنگ‌ها و بدن‌ها».

بخشی از کتاب خانه

«آزاد و رؤیا و ماهان و پرنیان :هامون!... اون جایی، هامون؟... هامون!

نور. ماکت مسقف خانه‌ای با تمام جزئیاتش بر زمین. رؤیا و آزاد و پرنیان و ماهان گرداگردش جمع شده‌اند. آن‌ها همه همراه با یکدیگر هامون را صدا می‌کنند و می‌کوشند از پنجره‌های کوچک خانه داخل را نگاه کنند. هامون

جایی دورتر از آن‌ها با صورتی به‌طرز غیرطبیعی سفید و تنی نحیف، نشسته است و جست‌وجوی دیگران را نگاه می‌کند. دیگران او را، این‌جا نشسته بیرون خانه، نمی‌بینند.

آزاد و رؤیا و پرنیان و ماهان هامون!... کجایی؟... هامون!

هامون: (به ما) این‌جا خونه ماست. یا بهتره بگم خونه ما بود قبل از این‌که این‌قدری بشه. ما این‌جا زندگی می‌کردیم؛ زیر سقف کوتاهش، لابه‌لای دیوارای طبله کرده‌ش، پشت پنجره‌های دوده گرفته‌ش...

حالا اونا واستادن بالای سر خونه و دارن من رو صدا می‌زنن. هیچ کدوم‌شون نمی‌خوان ببینن که خونه کوچیک شده. می‌بینن، اما نمی‌خوان بهش فکر کنن. نمی‌خوان ازش حرف بزنن. نمی‌خوان به روی همدیگه بیارن. پذیرفتنش البته آسون نیست. شاید بعدا وقتی یه کمی آروم‌تر شدن بتونن باورش کنن. اما حالا نه. حالا فقط دارن دنبال من می‌گردن.

آزاد و ماهان و پرنیان و رؤیا :هامون... صدای ما رو می‌شنوی؟

اون‌جایی هنوز؟ هامون؟

همه خسته دست از صدا کردن می‌کشند.»