کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ رویکردهای پدیدارشناسانه به اخلاق و تکنولوژی اطلاعات

 کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ رویکردهای پدیدارشناسانه به اخلاق و تکنولوژی اطلاعات نوشتهٔ لوکاس اینترونا و ترجمهٔ ابوالفضل توکلی شاندیز است. گروه انتشاراتی ققنوس این کتاب را منتشر کرده است؛ جلد ۷۶ از مجموعهٔ «دانشنامهٔ فلسفهٔ استنفورد».

درباره کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ رویکردهای پدیدارشناسانه به اخلاق و تکنولوژی اطلاعات

لوکاس اینترونا در کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ رویکردهای پدیدارشناسانه به اخلاق و تکنولوژی اطلاعات (Phenomenological Approaches to Ethics and Information Technology The Stanford Encyclopedia of Philosophy) بیان کرده است که ما انسان‌های معاصر، شیوهٔ بودن خود را از طریق درهم‌تنیدگی فراگیر با تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات ممکن ساخته‌ایم. واقعیت این است که مزایای اقتصادی، سازمانی و اجتماعی تکنولوژی اطلاعات برای بسیاری از افراد مشخص است، اما مناقشه بیشتر بر سر این است که تکنولوژی اطلاعات به چه شیوه‌ای در حال تغییر دادن یا متحول ساختن حوزهٔ اجتماعی، به‌ویژه حوزهٔ اخلاقی است.

دانشگاه استنفورد انتشار این دانشنامه را در سال ۱۹۹۵ میلادی آغاز کرد. پس از مدتی متن کامل مقالات را در اینترنت در دسترس علاقه‌مندان قرار داد. کسانی که در تدوین این دانشنامهٔ بزرگ نقش دارند، از استادان و مؤلفان به‌نام در حوزهٔ فلسفه هستند. این دانشنامه به سرپرستی دکتر «ادوارد ن. زالتا» صدها مدخل دارد و یکی از بهترین راه‌ها برای آشنایی مقدماتی با مباحث فلسفی است. «مسعود علیا» در سال ۱۳۹۲ با همکاری انتشارات ققنوس، تصمیم به ترجمهٔ بعضی از مدخل‌های این دانشنامه گرفت. او به‌همراه مترجمانی نام‌آشنا آخرین ویراست مقالات دانشنامهٔ فلسفهٔ استنفورد را با حفظ سبک و زبان به پارسی برگرداند. انتشارات ققنوس این مجموعه را با کسب اجازه از گردانندگان این دانشنامه (به‌ویژه دکتر زالتا) منتشر کرده است. عناوین بعضی از این جلدها عبارت است از «مفهوم شر»، «فلسفهٔ دین»، «عقل به روایت کانت»، «زیبایی‌شناسی فمینیستی»، «ژاک لکان»، «اخلاق ارسطو»، «باروخ اسپینوزا»، «فیشته» و «پدیدارشناسی».

خواندن کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ رویکردهای پدیدارشناسانه به اخلاق و تکنولوژی اطلاعات را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران حوزه‌های پدیدارشناسی و فلسفهٔ اخلاق و تکنولوژی پیشنهاد می‌کنیم.

درباره مسعود علیا

مسعود علیا در سال ۱۳۵۴ به دنیا آمده است. او مترجم و پژوهشگر ایرانی حوزهٔ فلسفه و نیز استادیار گروه فلسفهٔ هنر در «دانشگاه هنر تهران» است. کتاب «جنبش پدیدارشناسی» با ترجمهٔ او برندهٔ جایزه‌ٔ کتاب سال شد. او دورهٔ کارشناسی زبان و ادبیات فارسی را در دانشگاه تهران و دورهٔ کارشناسی‌ارشد فلسفه را در دانشگاه شهید بهشتی گذراند. از میان موضوعاتی که مسعود علیا برای پژوهش‌های خود به‌سراغ آن‌ها رفته است می‌توان به گستره راز و تقلیل آن به مسئله در فلسفهٔ گابریل مارسل و نیز موضوع اصالت تجربه و دگرگونی در منابع مابعدالطبیعه در فلسفه گابریل مارسل اشاره کرد. او در تیرماه ۱۳۸۷ دورهٔ دکتری فلسفه را با نگارش رساله‌ای تحت‌عنوان «شرط امکان اخلاق در اندیشه‌ٔ لویناس» به راهنمایی عبدالکریم رشیدیان در «مؤسسه حکمت و فلسفه» به پایان برد. بخشی از ترجمه‌های مسعود علیا عبارتند از «هنر به‌منزلهٔ تجربه» نوشتهٔ جان دیویی، «وضع بشر» نوشتهٔ هانا آرنت، «آشنایی با هگل» نوشتهٔ پل استراترن، «الفبای فلسفه» نوشتهٔ نایجل واربرتون، «اگزیستانسیالیسم و اخلاق» نوشتهٔ مری وارنوک، «هرمنوتیک فلسفی و نظریه ادبی» نوشتهٔ جوئل واینسهایمر، «مسیح و اساطیر» نوشتهٔ رودلف کارل بولتمان و «دیباچه‌ای بر فلسفهٔ قرون وسطی» نوشتهٔ فردریک چارلز کاپلستون. بخشی از تألیفات مسعود علیا عبارتند از «فرهنگ توصیفی فلسفهٔ اخلاق»، «کشف دیگری همراه با لویناس»، «عطار»، «سهروردی»، «فرزانگان خاک». او دبیری مجموعهٔ «دانشنامه فلسفه استنفورد» (از گروه انتشاراتی ققنوس) در ایران را بر عهده داشته است.

بخشی از کتاب دانشنامه فلسفه استنفورد؛ رویکردهای پدیدارشناسانه به اخلاق و تکنولوژی اطلاعات

«لویناس (Levinas ۱۹۹۱, ۱۹۹۶) چنین ادعایی را از این هم فراتر می‌برد. او می‌گوید که نزدیکی ربطی به فاصله اجتماعی یا جغرافیایی ندارد. از نظر لویناس، نزدیکی اضطراری اخلاقی است که وجود خودمحور ما را ناآرام می‌کند. نزدیکی، چهره دیگری ــ یا مواجهه چهره به چهره همواره از پیش بوده ما با دیگری ــ است (یعنی با همه انسان‌های دیگر) که تلاش‌های جاری خود را برای «رام کردن» دیگری بی‌نهایت منفرد (یک اسم خاص) در قالب دسته‌هایی آشنا (نژاد، قومیت، جنسیت و غیره) برهم می‌زند. از نظر پدیدارشناس، هر گونه ارتباط الکترونیکی (یا هر گونه ارتباط دیگر) معنای خود را در افقِ مقدم نزدیکی خواهد یافت. اگر پیشاپیش دغدغه‌های مشترکی نداشته باشیم، میانجیگری الکترونیکی نزدیکی ایجاد نمی‌کند، گو این‌که به نظر می‌رسد فواصل جغرافیایی بین ما را در هم می‌شکند، گو این‌که، به عبارتی، جهان را «کوچک‌تر» می‌کند. این نویسندگان می‌گویند که درک ما از اجتماع و رابطه متقابل اخلاقی‌ای که این درک متضمن آن است حاصل درگیری و تعاملی پایدار و وضعیت‌مند است که در آن تعهدات و وظایف متقابل در نزدیکی افقِ پیشاپیش مشترکی از معنای جاری فراهم شده‌اند. سیلورستون (Silverstone ۲۰۰۲, ۲۰۰۳) به طریقی مشابه و با اتکا بر کار لویناس، در دفاع از اهمیت حفظ «فاصله مناسبی» استدلال می‌کند که نزدیکی و مسئولیت در آن حفظ می‌شوند. او مدعی است که در دنیای مدرن اینترنت و افزایش تحرک، غریبه «همسایه من» می‌شود: «و ما اکنون همگی همسایگان یکدیگریم». ما در این جهان رسانه‌ای و قرین وساطت، در زیر بار درخواست‌های شمار کثیری از دیگران که به طور فزاینده بر صفحه نمایش ما ظاهر می‌شوند غرق می‌شویم. چگونه باید پاسخ بدهیم؟ نمی‌توانیم اجازه بدهیم جهانِ از نو تقوم یافته از طریق رسانه‌های جدید، به صِرفِ تصاویر و پیکسل‌های صفحه نمایش تبدیل شود. باید متوجه باشیم «که من همان‌قدر در برابر غریبه، یا دیگری‌ای که از لحاظ فیزیکی یا متافیزیکی از من دور است، مسئولیت دارم که در برابر همسایه‌ام» (Silverstone ۲۰۰۳, ۴۸۰). بنابراین، به نظر سیلورستون، ابهام جهانِ «نزدیکی» و آن «فاصله» همزمان دیگری که رسانه‌های جدید تقوم می‌بخشند، شیوه کاملا متفاوتی از بودن با دیگران است و این شیوه نیازمند اخلاق تازه‌ای ناظر به «فاصله مناسب» است که در آن امکان مواجهه چهره به چهره با دیگری، همچون دیگری، در کلیک‌های ناپیدای ما از دست نمی‌رود. از این مثال‌ها روشن می‌شود که برای پدیدارشناسی، پرسش اخلاقی عمدتا پرسشی هستی‌شناسانه نیز هست، یعنی این‌که در حال تحقق بخشیدن به چه نوع جهانی یا چه طرز بودنی هستیم، در تقابل با آن نوع جهانی که برایش ارزش قائلیم و آن را مطلوب می‌دانیم؟ پدیدارشناسان استدلال می‌کنند که این انتخاب‌های بنیادین تنها در صورتی مشهود می‌شوند که به رسانه‌های جدید و تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات (و اخلاقی که متضمن آن‌اند) از منظری پدیدارشناختی روی آوریم.»