کتاب نواندیشان ایرانی

کتاب نواندیشان ایرانی نوشتهٔ سیدعلی محمودی است. نشر نی این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی حاوی نقد اندیشه‌های چالش‌برانگیز و تأثیرگذار در ایران معاصر.

درباره کتاب نواندیشان ایرانی

کتاب نواندیشان ایرانی، کتاب برتر حوزهٔ اندیشه‌ٔ سیاسی در جشنوارهٔ «مهرنامه» و در میان ۷۰ کتاب برگزیده از کتاب‌های سال ۱۳۹۴ به انتخاب داوران و مشاوران علمی مهرنامه و نیز اثر برگزیده در گروه «علوم انسانی و اجتماعی»ِ کتاب سال دانشگاه آزاد اسلامی (ابن سینا) در سال ۱۳۹۶ بوده است. این اثر برابر است با پژوهشی در زندگی، زمانه، اندیشه و کنشگری شماری از چهره‌های بزرگ ایران معاصر. سیدعلی محمودی در کتاب حاضر، به اینکه این شخصیت‌ها چه گفتند، چه نوشتند و چه کردند که هم نام‌آور شدند، هم آوازهٔ آنان به فراسوی مرزهای ایران رسید و هم بر مردم و میهن خود تأثیر گذاردند، پرداخته است. این شخصیت‌ها همگی از دنیا رفته‌اند، اما تأثیرگذاری‌های مثبت و یا منفی آن‌ها در ایران و بر سرزمین‌های دیگر تداوم یافته است؛ ازاین‌رو خوانش دوبارهٔ دورهٔ زندگی، اندیشه و کنشگری آن‌ها صرفاً به این دلیل صورت نمی‌گیرد که به گذشته تعلق دارند؛ بلکه به‌دلیل استمرار تأثیرگذاری‌های متفاوت آنان است. نویسنده معتقد است که بازخوانی اندیشه‌ها همراه با نقد و ارزیابی کارنامهٔ صاحبان اندیشه‌ها، پیوندی وثیق با احوال ایرانیان در روزگار کنونی دارد. این نویسنده و پژوهشگر ایرانی، کتاب حاضر را در ۹ فصل به رشتهٔ تحریر درآورده است.

سید علی محمودی در پیشگفتار کتاب نواندیشان ایرانی توضیح داده است که فصل نخست بر پایهٔ چهار ویژگی که عبارت‌اند از ایران‌دوستی و آوازهٔ فراملی و نوگرایی و تأثیرگذاری، به جست‌وجو و تبیین ویژگی‌های مشترک هشت چهرهٔ موردبحث پرداخته است. فصل دوم درمورد اندیشه‌های «سید عبدالرحمن کواکبی» است و فصل سوم درمورد آرای «محمدحسین نائینی» و چالش دموکراسی. در فصل چهارم، شخصیت و اندیشه‌ها و عملکردهای «محمدعلی فروغی» تشریح و ارزیابی شده و در فصل پنجم، «تفسیر المیزان» به قلم «سید محمدحسین طباطبایی» بررسی شده است. فصل ششم، اندیشهٔ «مهدی بازرگان» و فصل هفتم آرای «مرتضی مطهری» را تبیین و تشریح کرده است. فصل هشتم شما را با اندیشهٔ «جلال آل‌احمد» و فصل نهم با آرای «علی شریعتی» آشنا می‌کند.

خواندن کتاب نواندیشان ایرانی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران مطالعه درمورد نواندیشان ایران معاصر پیشنهاد می‌کنیم.

درباره سیدعلی محمودی

سیدعلی محمودی در سال ۱۳۳۲ به دنیا آمد. او نویسنده، پژوهشگر و مدرس در حوزهٔ علوم و فلسفهٔ سیاسی است. درجۀ دکتری خود را در رشتۀ علوم سیاسی (گرایش اندیشۀ سیاسی) در سال ۱۳۸۱ از پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی دریافت کرد. دورهٔ کارشناسی‌ارشد را در رشتۀ فلسفهٔ سیاسی در دانشگاه یورک در انگلستان و در سال ۱۳۶۷ گذراند. دورهٔ کارشناسی رشتهٔ علوم تربیتی را در سال ۱۳۵۸ در دانشگاه اصفهان به پایان رساند. او در سال ۱۳۷۶ دوره‌ای آموزشی را در موضوع‌های «برقراری صلح و دیپلماسی پیشگیرانه» در دانشگاه ملل متحد (Unitar) و آکادمی بین‌المللی صلح (International Peace Academy) در اتریش گذراند و دارای دانشنامۀ علمی از این دو نهاد بین‌المللی شد. این نویسندهٔ ایرانی به‌عنوان عضو هیئت‌علمی در دانشکدۀ روابط بین‌الملل، به تدریس درس‌های فلسفۀ سیاسی، علوم سیاسی و روش‌شناسی اشتغال داشته است. گسترۀ اصلی پژوهش‌های او فلسفۀ سیاسی، فلسفۀ اخلاق و دین است. برخی از کتاب‌های منتشرشدۀ او عبارت است از «نظریۀ آزادی در فلسفۀ سیاسی هابز و لاک»، «عدالت و آزادی»، «فلسفۀ سیاسی کانت»، «نواندیشان ایرانی»، «درخشش‌های دموکراسی»، «کانت به روایت ایرانی» و «خرد سیاسی». دو رساله از سیدعلی محمودی با عنوان‌های «نظریه الحریه فی الفلسفه السیاسیه من منظار هوبز و لوک» و «فلسفه کانت السیاسیه، الفکر السیاسی فی حلقی الفلسفه النظریه و فلسفه الاخلاق» به زبان عربی در بیروت انتشار یافته است.

بخشی از کتاب نواندیشان ایرانی

«۱. در نگاه بازرگان، هدف پیامبران، آزادکردن انسان‌ها و راهبری بشر به‌سوی ایمان، تقوا و عمل صالح بوده است. علم و دین در کنار یکدیگر قرار دارند. جامعه نیازمند دین است، اما نباید از دین استفاده ابزاری شود. در میان رشته‌های دین‌شناسی، فقه رشته‌ای مهم و ضروری است، اما می‌باید رشد آن متناسب با سایر رشته‌های دینی باشد و عرصه را بر اعتقادات، اخلاق و دیگر جنبه‌های دین‌شناسی تنگ نکند. خدا و آخرت، هدف برانگیختن پیامبران است. این برداشت به‌معنی توصیه دین‌داران به ریاضت و رهبانیت و نفی تدبیر امور دنیا و مبارزه در راه آزادی، عدالت، استقلال و پیشرفت نیست. هدف دستورات و احکام دین، مانند وضو، غسل، قیام به قسط و عدل، تأمین نیازهای دنیایی انسان‌ها نیست؛ بلکه راه‌بردن انسان به‌سوی خدا، کمال معنوی و سعادت در روز بازپسین است؛ هرچند عمل به دستورات دین، آثار و نتایج مفید خود را در این جهان نیز آشکار می‌سازد.

۲. اشتغال بازرگان به مقوله سیاست، به‌خاطر اهمیت تأثیرگذاری آن در کنار دیانت بر سرنوشت جامعه است. دخالت و تأثیر سیاست در زندگی دین‌داران، واقعیتی انکارناپذیر است؛ حتی اگر دین‌داران از حکومت و سیاست اِعراض کنند، حکومت و سیاست به سراغ آنان خواهد آمد. با گسترش دامنه نفوذ قدرت سیاسی در روزگار ما، در هیئت برآمدن حکومت‌های تمامیت‌طلب و اقتدارگرا، اختیار، آزادی و دین در معرض خطر قرار می‌گیرد. با نظر به این واقعیت که دین حتی در حکومت‌های غیردموکراتیک در اداره جامعه نقش دارد، بی‌طرفی و تماشاگری منفعلانه دین‌داران در برابر سیاست و حکومت، پذیرفتنی نیست. بازرگان در گفتارها و نوشتارهای خود، نواندیشی آزادی‌خواه و مسلمانی دموکراسی‌طلب است. او به ما گوشزد می‌کند که از یک‌سو اسلام با دموکراسی مخالف نیست؛ از سوی دیگر، نمی‌توان دموکراسی را با ستمگری و فسادانگیزی غربیان ملازم دانست. نه دموکراسی برابر با آزادی مطلق است و نه اثبات حقایق از طریق انتخابات و رأی‌گیری فراهم می‌آید. رویکرد بازرگان به آزادی و دموکراسی از سطح شعارهای سیاسی فراتر می‌رود و به‌مثابه الگوی مطلوب تأسیس نظام سیاسی نمایان می‌شود؛ الگویی که حاکمیت را از آن مردم می‌داند و حاکمان آن، همگی برگزیدگان ملت‌اند.

۳. بازرگان در تبیین نسبت میان دین و سیاست، از نگرش تاریخی در کنار بحث مفهومی با رهیافت دینی، مدد می‌جوید. از آن‌جا که شرایط فرهنگی و اجتماعی کشورهای شرقی همانند مغرب‌زمین نیست، دین و سیاست در شرق از یکدیگر تفکیک‌ناپذیراند. در احکام دینی و در سیره امامان معصوم (ع)، دین و سیاست، همسو و هم‌آوا هستند. باریک‌اندیشی بازرگان در باب رابطه میان دین و سیاست در ترسیم «مرز یک‌طرفه» دین و سیاست نمایان می‌شود. دین در سیاست دخالت می‌ورزد تا هدف و جهت آن را تعیین کند، اما سیاست نباید به مرزهای دین دست‌اندازی کند و بر آن فرمان براند. در برابر، دین در عین راهبری سیاست در راستای هدف و اصول، وارد جزئیات امر سیاسی نمی‌شود و تعیین روش و چگونگی مدیریت سیاسی را به خرد بشری می‌سپارد. بنابراین، سیاست هرچند نیازمند جهت‌یابی و هدف‌داری دین است، اما در ساختار، روش و مدیریت، مقوله‌ای عرفی و بشری است.»

فهرست مطالب کتاب نواندیشان ایرانی

پیشگفتار

فصل ۱: درآمدی بر اندیشه‌ها، کنشگری‌ها و تأثیرگذاری‌های نواندیشان ایرانی

فصل ۲:  استبداد و دموکراسی در اندیشه‌های عبدالرحمن کواکبی

فصل ۳: نظریهٔ «حکومت مقیده» محمدحسین نائینی و چالش درازآهنگ دموکراسی

فصل ۴: محمدعلی فروغی، سیاستمداری در تراز جهانی

فصل ۵: «دوْر هرمنوتیکی» در تفسیر المیزان؛ دربارهٔ روش تفسیری سیدمحمدحسین طباطبایی در تفسیر قرآن

فصل ۶: نسبتِ میان دین و سیاست در اندیشهٔ مهدی بازرگان

فصل ۷: مرتضی مطهری در کشاکش میان ماهیت انسان و آزادی

فصل ۸: نقدی بر کارنامهٔ فکری جلال آل‌احمد

فصل ۹: علی شریعتی، فلسفهٔ اخلاق و دموکراسی

منابع