کتاب چرا؟

کتاب چرا؟ نوشتهٔ مهری باقری است. نشر قطره این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی حاوی ۲۰۱ پرسش و پاسخ در زمینهٔ تاریخ زبان فارسی.

درباره کتاب چرا؟

مهری باقری در کتاب چرا؟ بر سه دورهٔ باستانی، میانه و جدیدِ تاریخ زبان فارسی متمرکز شده است. او در این کتاب بسیاری از دگرگونی‌ها و تحولات آوایی، معنایی و ساختاری فارسی و نیز بسیاری از نقاط مبهم و مجهول واژگانی، کاربردی و دستوری زبان فارسی جدید (دری) را بررسی کرده است. نویسنده پس از بررسی اسناد و مدارک زبان‌های فارسی باستان و فارسی میانه، بیان کرده است که شیوهٔ معمول در بررسی‌های تاریخی زبان فارسی و یا دستور تاریخیِ این زبان چنین بوده است که سیستم آوایی و دستگاه صرفی و نحویِ هر یک از صورت‌های باستانی یا میانه، جداگانه در مقطع تاریخی خود بررسی شده‌اند. انگیزهٔ مهری باقری در نگارش این کتاب پاسخ به پرسش‌هایی بود به شناخت زبان‌های فارسی باستان و فارسی میانه و ریشهٔ واژگان و چگونگی دگرگونی و تحول آن‌ها کمک می‌کند.

خواندن کتاب چرا؟ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران پژوهش‌های ادبی، دانشجویان زبان شناسی و علاقه‌مندان به تاریخ ادبیات پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب چرا؟

«در زمان ساسانیان گذشته از خطوط متعددی که هر یک برای منظور خاصی به کار می‌رفت، دو خطِ ویژهٔ مذهبی ابداع شد. نخست خطی که برای نوشتن اوستا به‌وسیلهٔ روحانیت زردشتی شکل گرفت و دو دیگر، خطی که «مانی» برای نگارش اصول، مواعظ، عقاید و آرای مانوی ابداع کرد و تا چندین سده پس از کشتار مانی و مانویان، به‌وسیلهٔ پیروان مانی در آسیای میانه برای نوشتن موضوعات مذهبی و ادبی و آموزش‌های مانوی به کار می‌رفت.

خوانشِ این هر دو خط آسان‌تر از دیگر خط‌های دورهٔ میانه است زیرا گذشته از نداشتن «هزوارش»، نویسه‌های آن‌ها جدا جدا نوشته می‌شود و مشکل چندصدایی یا چند خوانشیِ نویسه‌ها را نیز ندارد. شکل نویسه‌های هر دو خطِ اوستایی و مانوی به دیگر الفباهای خطوط دورهٔ میانه ماننده است و از راست به چپ نوشته می‌شود. با این که هر دو خط «هزوارش» ندارند و حروف آن‌ها تک‌خوانشی و جدا از هم نوشته می‌شوند، خط مانوی به دلیل نداشتن نویسه‌هایی برای برخی از واکه‌ها برای نشان دادن صورت ملفوظ زبان‌های ایرانی کامل و بسنده نیست. ولی خط اوستایی کامل‌ترین خط آوانگاری است که نه‌تنها نوع مصوت‌ها و میزان کشش و امتداد هر یک از آن‌ها را به‌خوبی می‌نمایاند، بلکه گونه‌های مختلف یک واج که به صورت‌های متفاوت تلفظ می‌شوند را نیز نشان می‌دهد. برای مثال چون نحوهٔ تولید و تلفظ واج «ن» در آغازِ واژه یا پس از واکه و یا به صورت خیشومی فرق می‌کند، چند نویسه برای این واجِ همخوان وضع شده که خوانش دقیق آن را مشخص می‌کند. همچنین است تلفظ واکهٔ «ā / آ» که در آغاز، پایان، خیشومی و همراه با طنین آن در گلو متفاوت است و برای هرکدام از این وضعیت‌ها نویسه‌ای جداگانه پرداخته شده است. ویژگی دیگر خط اوستایی این است که پس از نوشتن اوستا به این خط، به دلیل آسانیِ خوانش و مقابله با دشواری‌های خط پهلوی، برای نگارشِ نوشته‌های دیگرِ فارسی میانه نیز به کار گرفته شد. بدان دلیل که نخستین نوشتهٔ پهلوی که با خط اوستایی نگاشته شد، ترجمه و تفسیرهای اوستا به زبان و خط پهلوی بود که «زند» نام داشت، برگردانِ «زند» به خط اوستایی «پازند» نام گرفت و رفته رفته روش نوشتن کتاب‌های پهلوی به خط اوستایی بالا گرفت و «پازند نویسی» در سده‌های آغازین دورهٔ جدید رایج شد. چنان که بخش قابل توجهی از نوشته‌های موجود پهلوی و کتاب‌های مهمی ازجمله: گزارش گمان شکن، مینوی خرد و جاماسب نامه از زمرهٔ متون برجای ماندهٔ پازند است.»