کتاب یونسکو و تئاترش

کتاب یونسکو و تئاترش نوشتهٔ احمد کامیابی مسک (دکتر دتا) است. نشر قطره این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی حاوی شرحی بر تئاتر «اوژن یونسکو» با مقدمهٔ اوژن یونسکو و گفت‌وگویی با او.

درباره کتاب یونسکو و تئاترش

بسیاری بر این عقیده هستند که احمد کامیابی‌ مسک در کتاب یونسکو و تئاترش تئاتر یونسکو را آنچنان ساده و قابل درک توضیح داده که می‌تواند برای تمامی کسانی که در جست‌وجوی فهم و شناخت این تئاتر، که نیمهٔ دوم سدهٔ بیستم را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار داده، هستند، راهنمای کاملی باشد. اثر کامیابی‌مسک، پژوهشی علمی که می‌تواند برای متخصصان و همهٔ افرادی که به انتقال آثار و اندیشه‌ها در سراسر جهان می‌پردازند، جالب باشد.

خواندن کتاب یونسکو و تئاترش را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران ادبیات نمایشی و علاقه‌مندان به پژوهش‌های هنری پیشنهاد می‌کنیم.

درباره احمد کامیابی مسک

احمد کامیابی مسک ملقب به «دکتر دتا» در ۵ اردیبهشت ۱۳۲۲ به دنیا آمد. او نویسنده، مترجم و استاد دانشکدهٔ هنرهای زیبا در دانشگاه تهران و حوزهٔ کاری او هنرهای نمایشی یا رشتهٔ تئاتر بوده است. در ۱۸سالگی آموزگار آموزش‌وپرورش در ایستگاه راه‌آهن بکران میان شاهرود و سبزوار شد. به‌سبب کم‌سالی و برخلاف میل باطنی با خدمت ۷ سال در شهرستان از خدمت سربازی معاف شد. از ۱۸سالگی در دبیرستان‌های شاهرود در سیکل دوم تدریس کرد؛ درحالی‌که شاگردانش از او مسن‌تر بودند. همزمان با تدریس، نمایشنامه نوشت و برای دانش‌آموزان دبیرستان اجرا کرد. در سال ۱۳۵۰ دورهٔ عالی پیش‌آهنگی را با رسالهٔ «دربارهٔ تعلیم‌وتربیت جوانان» و با دریافت گواهینامه از انگلستان طی کرد. برنامه‌های پیش‌آهنگی و کوهنوردی برای بچه‌ها ترتیب و در همان زمان به تحصیلاتش ادامه داد. تا دو سال دیپلم طبیعی گرفت. در سال ۱۳۴۶ وارد دانشکدهٔ ادبیات مشهد شد و این هم برخلاف میلش بود؛ چون می‌خواست بازیگر و هنرمند شود، اما چون از دوران کودکی در ده به بازی و کارگردانی شبیه و تعزیه می‌پرداخت به تئاتر هم علاقه‌مند بود و در مشهد همزمان تحصیل در دانشکده، در کلاسی که از طرف وزارت فرهنگ و هنر تشکیل شده بود، شرکت کرد. روی تئاتر پژوهش کرد و نخستین رسالهٔ لیسانس خود را در تئاتر سارتر گذراند؛ سپس در فوق‌لیسانس رشتهٔ ادبیات فرانسه در دانشگاه تهران پذیرفته شد. آنجا هم نمایشنامه‌های سارتر و کامو و داستان‌های آنتوان دو سنت اگزوپری را پژوهید. نمایشنامهٔ «در جست‌وجوی دوست» را بر اساس داستان مشهور شازده‌کوچولو در سال دوم دانشگاه برای اجرا تنظیم و ترجمه کرد که بعدها در پاریس در دانشگاه سوربون و در سالن شمارهٔ یک سازمان فرهنگی یونسکو روی صحنه برد.

سبب علاقهٔ کامیابی‌مسک به سنت اگزوپری، این بود که او نقاشی و جغرافیا و خلبانی را دوست داشت و این هر سه آرزو را برآورده کرد. در ۱۸سالگی دو نمایشگاه از نقاشی‌هایش ترتیب داد و در سال ۱۳۴۸ موفق به گرفتن گواهینامهٔ خلبانی گلایدر شد و همچنین استادی مدل‌سازی هواپیما. او دو گواهینامهٔ کوهنوردی گرفت و چکاد توچال را فتح کرد. در سال ۱۳۵۱ برای ادامهٔ تحصیل به فرانسه رفت. در سال نخست دو دیپلم گرفت و یک فوق‌لیسانس دیگر در ادبیات مدرن. نام رساله‌اش «تحول فردسان‌های آفریدهٔ سارتر در سه نمایشنامهٔ دست‌های آلوده، گوشه‌نشینان آلتونا و شیطان و خدای خوب» بود. در این رساله، روشی جدید در تجزیه‌وتحلیل به کار برد که مورد تحسین استادان فرانسوی، دانشجویان و محققان قرار گرفت. در سال‌های تحصیل در دانشگاه «مون پلیه» با دپارتمان‌های زبان و ادبیات اسپانیایی و فرانسه همکاری کرد و چند نمایشنامه به زبان اسپانیایی در دانشگاه به صحنه برد. برای دکترا ثبت‌نام کرد و موضوع رساله‌اش با کارهای پیشین بی‌ارتباط بود؛ «کرگدن‌های اوژن یونسکو». او بیش از سه سال روی این رساله کار کرد.

در سال ۱۳۵۶ قبل از اینکه به ایران برگردد، بلافاصله برای دکترای دولتی که بالاترین مدرک دانشگاهی جهان است نام‌نویسی کرد و موضوع این رساله «مسئلهٔ انتظار و چگونگی اجرای آن در نمایشنامه‌های یونسکو و بکت در سراسر جهان و ارتباط فرهنگی بین شرق و غرب» بود رساله‌ای که موردتأیید ساموئل بکت و اوژن یونسکو در زمان حیاتشان و بیشتر دانشگاهیان و منتقدان تئاتر در سراسر جهان بود. هدف او این بود که ثابت کند اوژن یونسکو در انتخاب «کرگدن»، همچون نماد و سمبل نازی‌ها اشتباه کرده است. یونسکو به درستیِ این مسئله اعتراف کرد. کامیابی برای فهم نمایشنامه‌های یونسکو به کشورهای مختلف سفر کرد. یونسکو ده روز پس از دریافت رسالهٔ کامیابی‌مسک، مفصل‌ترین مقدمه‌ای را که تا پایان عمرش نوشته بود، بر آن نگاشت و برایش فرستاد. در سال ۱۳۹۸ تماشاخانه‌ای به نام او در بیرجند افتتاح شد. کامیابی در پژوهش‌هایش با تعداد زیادی از همکارانش در سراسر جهان تبادل نظر کرده است. از اساتید ایرانی کامیابی می‌توان به علی شریعتی، جواد حدیدی، ابراهیم شکورزاده و غلامرضا ذات‌علیان اشاره کرد. در میان شاگردان او در ایران و فرانسه بسیاری از هنرمندان و معلمان را می‌شود نام برد؛ سیدعلی صالحی، عطاالله کوپال و مصطفی مختاباد. 

بخشی از کتاب یونسکو و تئاترش

«یونسکو در یادداشتها و علیه یادداشتها می‌نویسد: "با کشف روشی جدید و با زبانی جوان شده است که می‌توان مرزهای واقعیت شناخته شده را وسعت بخشید." یونسکو بعد از متلاشی کردن زبان، سعی کرده است آنرا درست کند و بجا بکار گیرد. در آثار یونسکو زبان بعنوان وسیلهٔ ارتباط بین موجودات از بین می‌رود. زبان برای خودش موضوع و تجلی واقعی غریزی و طبیعی نمایشنامه‌نویس می‌شود. البته زبان همیشه برای برقراری گفتگو بین فردسانها بکار می‌رود زیرا گفتار در تئاتر پیش از هرچیز اسلحهٔ مبارزه و وسیلهٔ ایجاد پیچیدگی و اختلاف است. فقط در نمایشنامه‌های یونسکو این مرحله اغلب سپری شده و زبان، دیگر جز برای توانایی تجسم بخشیدنش بکار نمی‌رود. زبان بخاطر محتوای خوش‌آهنگ و طنین‌دارش از ارزش خاص خودش برخوردار است. یونسکو، با در نظر گرفتن گفتار بعنوان مادّهٔ ناب آهنگین و با خالی کردن مداوم این ماده از مفاهیمی که حمل آنها را بر عهده‌اش گذاشته‌اند، آنرا بحد بی‌معنایی تنزل می‌دهد. او در نمایشنامهٔ درس، از زبان استاد فرضیه‌ای البته سخره‌آمیز دربارهٔ گفتار، به ما پیشنهاد می‌کند: "اگر شما چندین صدا را با سرعتی شتاب‌انگیز از دهان خارج کنید، این صداها بطور خودکار یکدیگر را خواهند قاپید و به این ترتیب تشکیل سیلابها، واژه‌ها و اجباراً جملات را خواهند داد یعنی مجموعهٔ صداهایی که از هرگونه معنایی تهی خواهند بود..." زبان، مثل نور، سر و صدا و دکور به نوبهٔ خودش یکی از عوامل ساختمان صحنه‌ای می‌شود و وحدتش را به دنیای تخیلی، که نویسنده می‌خواهد بسازد، می‌دهد. نمایشنامه‌نویس به کمک واژه‌ها، موج تخیلات خلاقه‌اش را آزاد می‌کند و به کمک واژه‌هاست که تماشاگر می‌تواند براحتی در تخیل و رؤیا فرو رود. به این ترتیب است که گفتار، روشی برای حضور تخیل در صحنه می‌شود و همانطور که می‌دانیم در نمایشنامهٔ صندلیها جنبهٔ ملموس به نامرئی می‌دهد.»