کتاب پژوهش های منطقی (جلد اول)

کتاب پژوهش های منطقی (جلد اول) نوشتهٔ ادموند هوسرل و ترجمهٔ طالب جابری است. نشر نی این کتاب را روانهٔ بازار کرده است. این اثر حاوی پیشگفتارهایی بر منطق محض است.

درباره کتاب پژوهش های منطقی (جلد اول)

کتاب پژوهش های منطقی (جلد اول) بخش مقدماتیِ پژوهش‌های منطقی را تشکیل داده است؛ مجموعه‌ای که می‌خواهد راه را برای برداشت و پرداختی نو از منطق هموار کند. این پیش‌گفتارها می‌کوشند نشان دهند که پایه‌گذاریِ منحصراً روان‌شناختیِ منطق که زمانهٔ ما ارزشی چنین فراوان به آن داده است، بر خلطِ سطوحی ذاتاً گوناگون از مسائل و بر پیش‌فرض‌هایی اصولاً غلط دربارهٔ ویژگی و هدف‌های دو علم (روان‌شناسی تجربی و منطق محض) مبتنی است. پژوهش‌های منطقی از نظر ادموند هوسرل، نظریهٔ شناخت یا شناخت‌شناسی است. پرسش از ذات منطق، به‌صورت بنیادی، مطابق با پرسش مهم شناخت‌شناسی (یعنی معنای ابژکتیویته) است. این نظریه برای ادموند هوسرل همان منطق محض است که از آنجا که باید به بررسی صورت شناخت به‌خودی‌خود بپردازد، می‌توان آن را «نظریهٔ نظریه‌ها» دانست. منطق محض از این نظر، در مقابل علوم دیگری قرار گرفته است که از نظر ادموند هوسرل، تکنولوژی یا آموزهٔ هنر هستند؛ چراکه هر علمی تنها به حوزهٔ ابژکتیو خود علاقه دارد و به بررسی آن حوزه می‌پردازد. علم از این دیدگاه، تنها به بررسی «محصولات آگاهانهٔ خود» می‌پردازد و درگیر فهمی تک‌ساحتی است؛ حتی ریاضیات نیز در شکل خام و در جهت طبیعی - عینی خود، هیچ وجه‌مشترکی با شناخت‌شناسی و نظریه‌پردازی ندارد و همچون علوم دیگر تکنولوژی اندیشه است.

خواندن کتاب پژوهش های منطقی (جلد اول) را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران مطالعه درمورد روان‌شناسی و فلسفه و منطق پیشنهاد می‌کنیم.

درباره ادموند هوسرل

ادموند هوسرل (Edmund Husserl) در ۸ آوریل ۱۸۵۹ به دنیا آمد. او فیلسوف بزرگ آلمانی و برجسته‌ترین چهرهٔ سنت پدیدارشناسی و بنیان‌گذار آن است. این فیلسوف در دانشگاه‌های گوتینگن و فرایبورگ در سمت استاد فلسفه تدریس کرد و کوشید مانند برتراند راسل، برای فلسفه یک مبنای ریاضی پیدا کند. برای این منظور از منطق «فرانتس برانتانو» کمک گرفت. در سال ۱۸۷۸ به برلین رفت و در سخنرانی‌های «کارل وایراشتراس» و «لئوپولد کرونکر» شرکت کرد. در سال ۱۸۸۲ رسالهٔ دکتری خود را در ریاضیات محض و تحت‌عنوان «مقدمه‌ای بر نظریهٔ محاسبهٔ متغیرها» زیر نظر لئوپولد کرونکر به پایان رساند. در طول سال‌های ۱۸۸۴ تا ۱۸۸۶ در وین در کلاس‌های درس فرانتس برنتانو شرکت کرد. در سال ۱۸۹۱ نخستین کتاب خود به نام «فلسفهٔ حساب: پژوهش‌های روان‌شناختی و منطقی» را که به برنتانو تقدیم کرده بود، به چاپ رساند. در طول سال‌های ۱۸۹۰ تا ۱۹۰۰ با «گوتلوب فرگه» آشنا شد که انتقادات او از دیدگاه‌های هوسرل در فلسفهٔ حساب در تغییر توجه هوسرل، منجر به چاپ پژوهش‌های منطقی در سال ۱۹۰۰ تا ۱۹۰۱ شد. هوسرل در سال ۱۹۱۶ به دانشگاه فرایبورگ رفت و در آنجا صاحب کرسی فلسفه و جایگزین «هانریش ریکرت» شد. «ادیت اشتاین» و مارتین هایدگر در خلال این سال‌ها به‌عنوان دستیار با او کار کردند. کتاب «تأملات دکارتی: مقدمه‌ای بر پدیدارشناسی» بر اساس سخنرانی هوسرل در دانشگاه سوربن پاریس و در تالار دکارت، با عنوان «درآمدی بر پدیدارشناسی استعلایی» در ۲۳ و ۲۵ فوریهٔ سال ۱۹۲۹ نوشته شده است. ادموند هوسرل در ۲۷ آوریل ۱۹۳۸ در فرایبورگ درگذشت. کتاب «پژوهش‌های منطقی» یکی دیگر از آثار مکتوب او است.

بخشی از کتاب پژوهش های منطقی (جلد اول)

«دیدگاهِ اقتصادِ فکر، به‌ویژه هنگامی که در سپهرِ علم به‌کار رود، می‌تواند نتایجی مهم به‌دست دهد، می‌تواند نوری روشن‌گر بر بنیادهای انسان‌شناختیِ روش‌های گوناگونِ پژوهش بیفکند. در واقع فقط از رهگذرِ توجه به ویژگی‌های تقویمِ روانیِ ماست که می‌توان از بسیاری از روش‌های پربارِ [متعلق به] پیشرفته‌ترین علوم فهمی رضایت‌بخش پیدا کرد. ماخ در این‌باره سخنی درخشان دارد: «کسی که به ریاضیات می‌پردازد بدونِ آن‌که در این مسیر به شناختِ روشن دست یابد، اغلب باید این احساسِ ناخوشایند را داشته باشد که گویی کاغذ و قلم در عقلانیت از خودِ او پیشی می‌گیرند.»

در این رابطه باید برخی نکات را در نظر داشته باشیم. اگر توجه کنیم که قوای عقلانیِ انسان چه محدود است و دقت کنیم که چه تنگ است سپهری که ترکیباتِ پیچیدهٔ مفاهیمِ انتزاعیْ درونِ آن هنوز به‌طورِ کامل قابلِ فهم‌اند، و چه طاقت‌فرساست فهمِ صِرفِ ترکیباتی از این نوع هنگامی که به‌شیوه‌ای درست محقق می‌شوند؛ به‌علاوه، اگر تأمل کنیم که ما چگونه به‌شیوه‌ای مشابه در فهمِ حقیقیِ معنایِ ترکیباتی از گزاره‌ها محدودیت داریم که پیچیدگیِ آن‌ها صرفاً در حدِ متوسط است و به‌خصوص در تحققِ واقعی و بینشمندِ استنتاج‌هایی که پیچیدگیِ آن‌ها صرفاً در حدِ متوسط است؛ و سرانجام اگر تأمل کنیم که به‌طریقِ اولی چه کوچک است سپهری که در آن پژوهشِ فعال و بینشمند می‌تواند انجام شود، پژوهشی که همه‌جا به خودِ اندیشه‌ها بپردازد: آن‌گاه باید در شگفت شد که اساساً چگونه نظریه‌ها و علومِ عقلانیِ جامع‌تر می‌توانند پدید آیند. پس، به‌عنوانِ مثال، این مسئله‌ای جدی است که دانش‌های ریاضی چگونه ممکن‌اند، دانش‌هایی که در آن‌ها نه اندیشه‌هایی نسبتاً ساده بلکه عمارت‌هایی حقیقی از اندیشه‌ها و ترکیباتی از اندیشه‌ها با درهم‌تنیدگی‌های بسیار گوناگون با آزادیِ تمام در جریان‌اند و به‌واسطهٔ پژوهش‌هایی با پیچیدگیِ همواره رو به رشد ایجاد می‌شوند.

این از فن [یا هنر] و روش برمی‌آید. این‌ها بر کاستی‌های تقویمِ ذهنیِ ما پیروز می‌شوند و ما را قادر می‌سازند توسطِ فرایندهای نمادین و با صرف‌نظر کردن از شهودی بودن، فهمِ حقیقی و بداهت، نتایجی غیرمستقیم را مشتق کنیم که سراسر یقینی‌اند، زیرا به‌واسطهٔ بنیادگذاریِ کلیِ توانمندیِ روش یک‌بار برای همیشه تضمین شده‌اند. همهٔ فنونِ متعلق به این قلمرو (که معمولاً هنگامِ سخن گفتن از روش در معنایی دقیق موردِ نظرند) تمهیداتی هستند که جنبهٔ اقتصادِ فکر را لحاظ می‌کنند. این‌ها از حیثِ تاریخی و فردی از فرایندهایی طبیعی برمی‌آیند که تابعِ اقتصادِ فکرند، از این طریق که تأملاتِ عملی منطقیِ پژوهش‌گرْ فهم و بینشی از مزایای این‌ها به‌دست می‌دهد، این‌ها اکنون با آگاهیِ کامل تکمیل می‌شوند، فن‌ورزانه به‌هم پیوند می‌خورند، و بدین‌سان ماشین‌های فکریِ پیچیده‌تر و البته بسیار کارآمدتری نسبت به ماشین‌های فکریِ طبیعی ساخته می‌شوند. بنابراین، پیشگامانِ پژوهش از راه‌هایی بینشمند و با توجهِ پیوسته به ویژگی‌های خاصِ تقویمِ ذهنیِ ما، [۱۳۰] روش‌هایی ابداع و درستیِ کلی آن‌ها را یک‌بار برای همیشه اثبات می‌کنند. اگر این کار انجام شود، آن‌گاه در هر موردِ خاص بدونِ بینش و به‌اصطلاح به‌صورتِ مکانیکی از این روش‌ها پیروی خواهد شد، به‌گونه‌ای که درستیِ اُبژکتیوِ نتیجه تضمین‌شده است.»