امانوئل لویناس

«امانوئل لویناس» (Emmanuel Levinas)، این متفکر فرانسوی لیتوانیایی‌تبار و ملقب به «فیلسوف دیگری» در سال ۱۹۰۶ میلادی در لیتوانی به دنیا آمد. در ۱۹۲۳ وارد دانشگاه استراسبورگ در پاریس شد. در ۱۹۲۷ در رشتهٔ فلسفه لیسانس گرفت و در سال ۱۹۲۹ اولین اثرش را منتشر کرد؛ مقاله‌ای در مرور جلد اول ایده‌های «هوسرل» در یک نشریه. او رسالهٔ دکترای خود را با عنوان «نظریهٔ شهود در پدیدارشناسی هوسرل» تکمیل و از آن دفاع کرد و در ۴ آوریل ۱۹۳۰ به‌خاطر این رساله جایزه‌ای از انستیتوی فلسفه دریافت کرد. رسالهٔ لویناس در همین سال منتشر شد؛ کتابی که ژان‌ پل سارتر را با پدیدارشناسی آشنا کرد. این سرآغاز مکتوبات لویناس است. «امانوئل لویناس» مدال نقرهٔ مرکز ملی پژوهش‌های علمی فرانسه (CNRS) را دریافت کرده است. این جایزه به پاس دستاوردهای علمی برجستهٔ او در حوزهٔ فلسفه به او اهدا شد. جایزهٔ بالزان (Balzan Prize) در سال ۱۹۸۹ میلادی به‌دلیل سهم مهم او در توسعهٔ فلسفهٔ اخلاقی و پدیدارشناسی به او تعلق گرفت و جایزهٔ هانری برگسون از آکادمی علوم اخلاقی و سیاسی فرانسه به‌دلیل تأثیر عمیق اندیشه‌های او بر فلسفهٔ معاصر و بازتعریف جایگاه دیگری در اندیشهٔ اخلاقی به او داده شد؛ همچنین یک دکتری افتخاری از دانشگاه فرایبورگ در ژنو و دانشگاه کاتولیک لوون به پاس نقش برجسته‌اش در فلسفه و اخلاق به ا. اهدا شده است. لویناس در سال ۱۹۹۵ میلادی درگذشت.

نخستین متنی که از لویناس به پارسی منتشر شد، مصاحبه‌ای با «رامین جهانبگلو» بود که در سال ۱۳۷۳ در مجلهٔ «کیان» به چاپ رسید. جهانبگلو در مقدمهٔ این مصاحبه تلاش کرد توضیحاتی دربارهٔ اصول فلسفی لویناس ارائه دهد، اما این توضیحات چندان عمیق و دقیق نبود. در دههٔ ۱۳۸۰ توجه بیشتری به ترجمه و شرح آثار لویناس جلب شد. تا سال ۱۴۰۳ تنها کتاب به قلم لویناس که به پارسی ترجمه شده، «زمان و دیگری» است که «مریم حیاط‌شاهی» آن را از آلمانی به پارسی برگردانده است. امانوئل لویناس بیش از هر متفکری به بررسی مفاهیم غیریت، دیگری و رابطهٔ اخلاقی پرداخته است. او ابتدا تحت‌تأثیر هوسرل و هایدگر بود، اما به‌تدریج از آن‌ها فاصله گرفت و فلسفهٔ خاص خود را پایه‌گذاری کرد که بر تقدم اخلاق بر هستی‌شناسی تأکید دارد. دو اثر برجستهٔ او «تمامیت و نامتناهی» (۱۹۶۱) و «ماسوای هستی» یا «فراسوی وجود» (۱۹۷۴) اندیشه‌های او را دربارهٔ مسئولیت اخلاقی در برابر دیگری توضیح می‌دهد؛ همچنین او به مضامین دینی و یهودیت توجه داشت و الهاماتی از آن‌ها در فلسفه‌اش یافت می‌شود. آثار او به‌ویژه از طریق نقد ژاک دریدا در «خشونت و متافیزیک» مورد توجه بیشتری قرار گرفت و بر فلسفهٔ اخلاق، پدیدارشناسی و الهیات تأثیر عمیقی گذاشت. امانوئل لویناس یکی از چهره‌های برجستهٔ فلسفهٔ قرن بیستم بوده است. کتاب «زمان و دیگری» یکی دیگر از مکتوبات او است. فلسفهٔ اصلی لویناس در همین کتاب شکل گرفته است.