کتاب فرهنگ اصطلاحات فلسفه سیاسی

کتاب فرهنگ اصطلاحات فلسفه سیاسی نوشتهٔ جان پایک و ترجمهٔ محمدعلی تقوی و محمدجواد رنجکش است و نشر مرکز آن را منتشر کرده است.

درباره کتاب فرهنگ اصطلاحات فلسفه سیاسی

فلسفهٔ سیاسی در شمار آن دسته از حوزه‌های فلسفه است که یک پا در نظریه و پایی دیگر در عمل حیات اجتماعی دارد. بخش اعظم این رشته ممکن است فنی و پیچیده باشد، چنان‌که زندگی در اجتماع هم پیچیده و فنی است. واضح است که فهم اصول جامعه و شیوهٔ عمل آن نمی‌تواند موضوع آسانی تلقی شود و فلسفه، با در نظر گرفتن مجموعه‌ای از توضیحات ممکن برای پدیده‌های سیاسی، کار را دشوارتر می‌کند. در این زمینه، پرسش‌های نظری از قبیل این‌که چه کسی حق حکومت دارد، دموکراسی چیست و عدالت چگونه می‌تواند مبنای حکومت قرار گیرد، به عنوان بخش لاینفک مباحثات سیاسی مطرح می‌شوند. ما ممکن است تصور کنیم که می‌دانیم چگونه به این سؤالات پاسخ دهیم، اما این تصور عمدتاً از آنجا ناشی می‌شود که ما در یک چارچوب مشخص سیاسی عمل کرده و به سایر نظریات و نقطه‌نظرها توجه کافی نمی‌کنیم. ما پیش از آن که ماهیت امری را در سیاست دریابیم، لازم است زمینه‌هایی را بشناسیم که آرای سیاسی در بستر آن عمل می‌کنند و توجه کنیم که این آرا، بسته به برداشت ایدئولوژیک افراد، به شیوه‌های متفاوتی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در کتاب فرهنگ اصطلاحات فلسفه سیاسی، جان پایک مجموعه‌ای از مفاهیم فوق‌العاده مهم در فلسفهٔ سیاسی را مورد بررسی قرار داده است. هدف از بیان این مفاهیم آن است که خوانندگان با مجموعه‌ای از مسائل و مفاهیم اساسی این رشته آشنا شوند.

این کتاب راهنمای جامع و موثقی برای یکی از مهم‌ترین شاخه‌های فلسفه است که در بسیاری از دانشگاه‌ها تدریس می‌شود. این اثر هم موضوعی است و هم تاریخی؛ مثلاً هم به هابز اشاره دارد و هم به نظریهٔ قرارداد اجتماعی. 

خواندن کتاب فرهنگ اصطلاحات فلسفه سیاسی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

کتاب در وهلهٔ نخست برای دانشجویان دورهٔ کارشناسی علوم سیاسی به رشتهٔ تحریر درآمده و امید آن است که هم برای کسانی که در ابتدای راه‌اند و هم برای مقاطع بالاتر مفید باشد. هدف کتاب ارائهٔ یک منبع معتبر در کنار سایر متون رشتهٔ فلسفه برای دانشجویان علوم انسانی بوده است. کتاب فرهنگ اصطلاحات فلسفهٔ سیاسی به گونه‌ای طراحی شده که هم برای دروس تاریخ اندیشهٔ سیاسی در غرب از افلاطون تا به امروز، هم برای دروسی که نه به صورت تاریخی بلکه به صورت موضوعی عرضه می‌شوند و هم برای دروس فلسفهٔ سیاسی معاصر مناسب باشد.

درباره جان پایک

جان پایک استادیار ارشد رشتهٔ فلسفه در دانشگاه اُپن انگلستان و نویسندهٔ کتاب‌های از ارسطو تا مارکس: ارسطوگرایی در هستی‌شناسی اجتماعی مارکسیستی و مطالعهٔ فلسفهٔ سیاسی است که اثر اخیر را با همکاری دِرِک متراورس و نایجل واربرتون نگاشته است. او همچنین ویراستار کتاب منتخب مباحثی در فلسفهٔ سیاسی معاصر است.

بخشی از کتاب فرهنگ اصطلاحات فلسفه سیاسی

«آزادی مثبت positive liberty

برداشتی از آزادی است که معمولاً (و البته گاه به‌گونه‌ای گمراه‌کننده) در برابر آزادی منفی [یا سلبی] قرار می‌گیرد. این مقایسه پس از انتشار مقالهٔ مشهور برلین تحت عنوان «دو مفهوم»‌ باب شد. آزادی منفی «آزادی از» (liberty from) و آزادی مثبت «آزادی برای» (liberty to) خوانده می‌شود. اما با مطرح شدن انتقادات مک‌کالوم، این مقایسه از نقطه‌نظر تحلیلی قانع‌کننده به نظر نمی‌رسد. آزادی مثبت دست‌کم دو تعبیر را که از نظر مفهومی از یکدیگر جدا هستند در بر می‌گیرد: نخست، آزادی به معنای خودمختاری (یعنی توانایی من برای حکمرانی بر خودم) و دیگری، داشتن منابعی که مرا قادر به بهره‌برداری از فرصت‌های موجود می‌کنند.

همان‌گونه که برلین به‌درستی اشاره می‌کند، در تاریخ اندیشهٔ سیاسی، آزادی مثبت مورد سوءاستفادهٔ توتالیترها واقع شده است. در آزادی به معنای خودمختاری می‌توان کوششی را در نفس عالی برای کنترل نفسِ دانی مشاهده کرد. اگر من گرفتار تمنّیات یا غرایز پست باشم و نتوانم آنها را مهار کنم، شاید نتوان گفت که کاملاً آزادم. چرخش به سمت توتالیتاریانیسم وقتی صورت می‌گیرد که نفس عالی نه در درون خود فرد بلکه در دولت تجسم یافته باشد. در این وضعیت، دولت به‌طرز نفرت‌انگیزی با جا زدن خود به عنوان نفس عالی می‌کوشد اعمال نفس دانی (یعنی شهروندان) را هدایت کند و این کار را زیر لوای تمهید آزادی مثبت برای آنان انجام می‌دهد. بدین ترتیب به نظر می‌رسد که آزادی مثبت با اجبار همراه شود، چنان که به زبان روسو افراد را باید «مجبور ساخت تا آزاد باشند».

با این همه نکته‌ای در گونه‌های مختلف آزادی مثبت وجود دارد که معمولاً شخصیت‌های جمهوری‌خواه مطرح می‌کنند و آن این که مشارکت سیاسی پیش‌شرط آزادی و خودمختاری است.

نگاه کنید به برلین، آیزایا؛ جمهوری‌خواهی مدنی؛ آزادی منفی»