کتاب فلسفه زبان

کتاب فلسفه زبان نوشتهٔ ویلیام لایکن و ترجمهٔ مهدی اخوان و مهدی رزاقی است. انتشارات علمی و فرهنگی این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی حاوی درس‌نامه‌ای است برای معرفی آرا و مسائل مهم و برجسته در فلسفۀ زبان معاصر.

درباره کتاب فلسفه زبان

کتاب فلسفه زبان دربردارندهٔ زبان درس‌نامه‌ای برای معرفی آرا و مسائل مهم و برجسته در فلسفۀ زبان معاصر است. این کتاب یکی از آثار مجموعه‌ای است با عنوان کلی «مدخل‌های معاصر راتلج در باب فلسفه» به سرویراستاری «پل موزر» (‌ Paul Moser) از دانشگاه لویالای شیکاگو. ویرایش اول این کتاب، در سال ۲۰۰۰ توسط انتشارات راتلج و هشت سال بعد، در سال ۲۰۰۸ پس‌از اصلاح و افزودن حدود ۵۰ منبع منتشر شد. این کتاب در چهار بخش و ۱۴ فصل نگاشته شده و هر فصل با مروری اجمالی بر مباحث آن فصل آغاز می‌شود و سپس مباحث مربوط مطرح می‌شوند.  فلسفۀ زبان از ابتدای سدۀ بیستم گسترش یافته است، اما در دهۀ ۱۹۶۰ بود که موضوعات آن با جدیت بسیار بروز و ظهور کرد. یکی از تحولات اساسی چهل سال گذشته، توجه فیلسوفان زبان است به دستور یا نحو صوری، به طریقی که زبان‌شناسان نظری آن را شرح و بسط می‌دهند. از حدود سال ۱۹۸۰، برخی فلاسفۀ زبان به فلسفۀ ذهن روی آوردند و برخی درگیر مباحث مابعدالطبیعی در باب نسبت یا عدم تعلق میان زبان و واقعیت شدند. چنین گرایش‌هایی فیلسوفان بسیاری را مجذوب کرد و برخی کتاب‌هایی درسی خوب در این حوزه بر یکی از این زمینه‌ها یا هر دو زمینه متمرکز شده‌اند.

خواندن کتاب فلسفه زبان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران فسلفهٔ معاصر و علاقه‌مندان به زبان‌شناسی پیشنهاد می‌کنیم.

بخشی از کتاب فلسفه زبان

«بنا بر شعار مشهور پوزیتیویست‌ها، تفاوت باید موجب تفاوت شود. به عبارت دقیق‌تر اگر بنا شد اصلاً بخشی از زبان معنادار باشد، در آن صورت باید در اندیشه و عمل ما نوعی تفاوت ایجاد کند. پوزیتیویست‌ها در باب این‌که این تفاوت، چه نوع تفاوتی باید باشد رأی خاصی داشتند. آن بخشی از زبان باید به‌خصوص در جریان تجربۀ آینده اهمیت داشته باشد. اگر کسی چیزی شبیه جمله اظهار کند، اما به نحوی قابل فهم و کشف ندانیم چگونه صدق آن جمله در آینده تأثیر می‌گذارد، در آن صورت به چه معنا می‌توانید بگویید این جمله برایتان معنادار است؟

پوزیتیویست‌ها این استفهام انکاری را به عنوان چالش مطرح کرده‌اند. فرض کنید خطوطی که ظاهراً مهمل‌اند روی تخته‌سیاه بکشم و ادعا کنم که این خطوطِ مهمل در زبان کسی، جمله‌ای معنادار است. از من خواهید پرسید اگر این خطوط صادق یا کاذب باشد چه اتفاقی رخ می‌دهد؟ من می‌گویم: "هیچ؛ جهان پیش می‌رود، درست همان‌طور که در غیر این صورت (که جمله بیان نشده بود) چه جمله صادق باشد چه کاذب، پیش می‌رفت." در آن صورت به این حرف که می‌گویم این خطوطِ ظاهراً مهمل واقعاً معنایی دارند بسیار شک می‌کنید. به بیانی ساده‌تر، اگر می‌شنوید که کسی به زبانی بیگانه چیزی می‌گوید، فرض شما آن است که قطعاً سخن او معنایی دارد، اما نمی‌دانید چه معنایی دارد؛ چرا که نمی‌دانید چه چیزی صدق و کذب آن را نشان می‌دهد.

پوزیتیویست‌ها، دل‌نگرانِ ویژگی مبنایی معناداری هستند، زیرا به گمان آن‌ها بسیار از مطالبی که در آثار فلاسفۀ بزرگ گذشته در زمرۀ اظهارات معنادار قلمداد می‌شده، در واقع حتی هیچ معنایی نداشته‌اند، چه رسد به این‌که صادق باشند. لذا اصل تحقیق مورد نظر آن‌ها به همان میزان که معیاری برای معناداری بوده، به همان اندازه علیه بی‌معنایی نیز کاربرد داشت: جمله معنادار دانسته می‌شود اگر و تنها اگر برای فردی که می‌خواهد صدق آن جمله را نشان دهد، مجموعه‌ای از تجربه‌های ممکن وجود داشته باشد؛ این مجموعه (تجربه‌ها) را شرط تحقیق این جمله بنامید. (جمله، شرط ابطال هم دارد، یعنی مجموعه تجربه‌های ممکنی که می‌توانند نشان دهند جمله کاذب است. اگر در مقام آزمودن جملۀ مورد نظر، فرد نتواند چنین مجموعه تجربه‌هایی را پیش نهد، جمله در آزمون رد می‌شود و معلوم می‌شود که بی‌معناست، هرچند ساخت دستوری آن درست باشد. مثال‌های کلاسیکی که علی‌الادعا در این آزمون رد شده‌اند عبارت‌اند از: "اندازۀ هر چیزی (از جمله تمام مترها و سایر وسایل اندازه‌گیری) دوبرابر شده است." خلق ساعت یازدهم: کل جهان مادی به همراه تمامی محفوظات و خاطرات روشن و آشکار، فقط پنج دقیقه است که به وجود آمده است (نه در زمان مثلاً چند میلیارد سال پیش)". شکاکیت شیطان فریبکارِ شرور و قدرتمند: "ما علی الدوام به نحوی نظام‌مند از سوی شیطانی شرور و قدرتمند از طریق تزریق تجربه‌های راست‌نمای واقعاً غلط، فریب می‌خوریم".»