کتاب گریزان

کتاب گریزان نوشتهٔ الیف شافاک و ترجمهٔ صابر حسینی است. نشر نیماژ این کتاب را منتشر کرده است؛ کتابی حاوی یادداشت‌های نویسنده است که آن‌ها را در روزنامه‌هایی همچون «خبر‌تورک» منتشر کرده است.

درباره کتاب گریزان

کتاب گریزان در سال ۲۰۱۱ در ترکیه منتشر شد. این اثر برخلاف آثار دیگر الیف شافاک، در گروه رمان‌ها قرار نمی‌گیرد. این کتاب شامل یادداشت‌های پیرامون موضوعاتی مثل هویت زن، ادبیات، رابطه‌ٔ میان زن و مرد، دغدغه‌های شخصی نویسنده است. شافاک در این کتاب سعی کرده بی‌پرده با خواننده روبه‌رو شود و فارغ از فضای رمان، با او راجع به مسائل روز، زن و هویتش و موضوعات اجتماعی سخن بگوید. بسیاری از منتقدین کتاب «گریزان» را صریح‌ترین و بی‌پرده‌ترین کتاب شافاک می‌دانند. او در این اثر بیان می‌کند که حس نقصانی که انسان‌ها نتوانسته‌‌اند کاملش کنند، یک خستگی و پژمردگی پایان‌ناپذیر را همچون کیسه‌ٔ آردی روی دوش هر فرد می‌گذارد. این کتاب شامل ۶۲ یادداشت است که عنوان برخی از آن‌ها عبارت‌اند از «نوشته‌ای که با حروف ارغوانی نوشته شده بود»، «آن‌هایی که تابستان به دنیا می‌آیند و در پاییز زندگی می‌کنند»، «نویسنده‌هایی که نویسنده‌ها را دوست ندارند»، «چه کسی با لیلا خانم ازدواج خواهد کرد؟»، «استادان آرامِ حکایت‌های پرتنش»، «آن‌هایی که از راحتی ناراحت هستند»، «چه بر سر ما دارد می‌آید؟»، «دوست داشتن یک مرد خودخواه»، «مولوی‌خوانی در آرژانتین»، «یک زن عاقل چطور لباس می‌پوشد؟»، «کمی سعدی، کمی سانتاگ»، «ادبیات رفوزه شد» و «ترانهٔ کسانی که نمی‌خواهند قطب‌بندی شوند».

در یک تقسیم‌بندی می‌توان ادبیات را به ۲ گونهٔ داستانی و غیرداستانی تقسیم کرد. ناداستان (nonfiction) معمولاً به مجموعه نوشته‌هایی که باید جزو ادبیات غیرداستانی قرار بگیرند، اطلاق می‌شود. در این گونه، نویسنده با نیت خیر، برای توسعهٔ حقیقت، تشریح وقایع، معرفی اشخاص، یا ارائهٔ اطلاعات و به دلایلی دیگر شروع به نوشتن می‌کند. در مقابل، در نوشته‌های غیرواقعیت‌محور (داستان)، خالق اثر صریحاً یا تلویحاً از واقعیت سر باز می‌زند و این گونه به‌عنوان ادبیات داستانی (غیرواقعیت‌محور) طبقه‌بندی می‌شود. هدف ادبیات غیرداستانی تعلیم عامهٔ مردم است (البته نه به‌معنای آموزش کلاسیک و کاملاً علمی و تخصصی که عاری از ملاحظات زیباشناختی است)؛ همچنین تغییر و اصلاح نگرش، رشد افکار، ترغیب، یا بیان تجارب و واقعیات از طریق مکاشفهٔ «مبتنی بر واقعیت» از هدف‌های دیگر ناداستان‌نویسی هستند. ژانر ادبیات غیرداستانی به مضمون‌های بی‌شماری می‌پردازد و فرم‌های گوناگونی دارد. انواع ادبی غیرداستانی می‌توانند شامل این‌ها باشند: جستارها، زندگی‌نامه‌ها، کتاب‌های تاریخی، کتاب‌های علمی - آموزشی، گزارش‌های ویژه، یادداشت‌ها، گفت‌وگوها، یادداشت‌های روزانه، سفرنامه‌ها، نامه‌ها، سندها، خاطره‌ها، نقدهای ادبی.

خواندن کتاب گریزان را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به دوستداران ناداستان و آثار و یادداشت‌های الیف شافاک پیشنهاد می‌کنیم.

درباره الیف شافاک

الیف شافاک در اکتبر ۱۹۷۱ در شهر استراسبورگ فرانسه به دنیا آمد. او نویسنده و رمان‌نویس است. این نکته را نمی‌توان کتمان کرد که زندگی شخصی الیف شافاک و جداشدن پدر و مادرش خودآگاه یا ناخودآگاه روی رمان‌هایش و تفاوت‌های جنسیتی شخصیت‌های داستان‌هایش تأثیر گذاشته است. او تحصیلات دورهٔ راهنمایی را در شهر مادرید و تحصیلات دبیرستانش را در دبیرستان آتاترک آنکارا به پایان برد. در دانشگاه خاورمیانهٔ آنکارا، مدرک کارشناسی‌اش را در رشتهٔ روابط بین‌الملل گرفت و پس از آن در همان دانشگاه در رشتهٔ حقوق زنان کارشناسی‌ارشدش و در رشتهٔ علوم سیاسی دکترایش را گرفت. الیف شافاک در سال ۲۰۱۰ نشان شوالیهٔ ادبیات و هنر کشور فرانسه را از آنِ خود کرد. آثار این نویسنده به ۳۰ زبان ترجمه شده و از طرف ناشران معروفی مثل ویکینگ، پنگوئن، ریزولی و... به چاپ رسیده است.

با نوشتن اولین رمانش به نام «پنهان» (۱۹۹۸) توانست جایزه‌ٔ بزرگ مولانا را دریافت کند. در سال ۱۹۹۹ «آینه‌های شهر» و در سال ۲۰۰۰ رمان «مَحرم» را نوشت که موفق به دریافت جایزهٔ کانون نویسندگان ترکیه شد. به‌دنبال آن، دو کتاب «شپش‌پالاس» (۲۰۰۲) و «برزخ» (۲۰۰۴) را نوشت که جزو پرفروش‌ترین کتاب‌های آن سال‌ها محسوب می‌شدند. او در کتاب «جزر و مد» (۲۰۰۵) به جمع‌آوری گفتارهای خود دربارهٔ زن، موضوع هویت، تفاوت‌های فرهنگی و زبان و ادبیات پرداخت. کتاب «پدر و حرام‌زاده» در سال ۲۰۰۶ منتشر شد و به‌عنوان پرفروش‌ترین کتاب سال شناخته شد. در سال ۲۰۰۹ به نوشتن رمان «عشق» پرداخت که آن را نشر دوغان‌کتاب به چاپ رساند. کتاب عشق رکورد پرفروش‌ترین کتاب چاپ‌شده را در ترکیه به خود اختصاص داد. این کتاب توانست در مدتی کوتاه پرفروش‌ترین کتاب کشور شود. در ادامهٔ آن سال‌ها چند کتاب دیگر از این نویسنده به چاپ رسیده است. کتاب «گریزان» که مجموعه‌ای از یادداشت‌های شافاک است در سال ۲۰۱۱ منتشر شد. رمان «من و استادم» (۲۰۱۳) نمونه‌ای از زندگی چندفرهنگی این نویسنده‌ٔ چیره‌دست است. نویسنده با بهره‌گرفتن از زبانی که ترکیبی از روایت و گفت‌وگوست، شخصیت‌های تاریخی را در کنار دو شخصیت خیالی این رمان، «جهان» (پسری از دیار هند) و فیل او قرار می‌دهد. کتاب «شیر سیاه» (روایتی طنزآلود از بحران هویت که این روزها ممکن است برای هر زنی در آستانهٔ مادرشدن رخ دهد) نیز اثر همین نویسنده است.

بخشی از کتاب گریزان

«در موقعیت‌هایی که همه متأهل هستند و روابط زناشویی نهادینه شده است، شخص مجرد آدمی محسوب می‌شود که قاعدهٔ بازی را به هم می‌زند. به همین خاطر زوج‌های متأهل، داوطلبانه واسطه‌گری می‌کنند. بدون این که انتظار گرفتن حق‌الزحمه‌ای داشته باشند. بدون هیچ توقعی. هر هفت روز هفته، هر روز بیست‌وچهار ساعت به اطرافیان‌شان خدمت‌رسانی می‌کنند. بعضی‌ها هم کار و زندگی‌شان را رها می‌کنند و در پی آشنا کردن دوستان مجرد خود می‌افتند. داشتن دوستان و آشنایان زیاد، باعث می‌شود که مردان و زنان مجرد بیشتری با هم آشنا شوند. درست به همین خاطر کسانی هستند که سعی می‌کنند با آدم‌هایی که به‌سختی با کسی دوست می‌شوند، صمیمی شوند. اگر کسی حائز شرایط باشد، زود به دوست مجرد خبر می‌دهند. «با کسی آشنا شده‌ایم، فوق‌العاده است؛ حتماً باید آشنا شوی...» مجرد بی‌چاره جواب می‌دهد: «بروید پی کارتان، من نمی‌توانم با کسی آشنا شوم. ضمناً من از زندگی‌ام راضی هستم.» و سعی می‌کند با این جواب از موقعیت مجردی‌اش دفاع کند. موفق نمی‌شود. میزانسن‌هایی آماده می‌شود. غذاهایی تهیه می‌شود. با هزار زحمت قرارهای زورکی و تصنعی گذاشته می‌شود. کافی است که اعتبار زندگی زناشویی زیر سوال نرود. کافی است که کسی آن سوی دیوارها نماند... این یک بازی است. همه می‌دانند بازی است. با این همه با اشتیاق مشغول بازی می‌شوند. در این جمع‌ها مجردها با دقت و وسواس از بقیه جدا و شکار می‌شوند. بیماری مخصوص دوران کودکی باید سپری شود. از آبله‌مرغان تنها رد کم‌رنگی باقی می‌ماند.»