کتاب تغییر جهان به چه معناست؟

کتاب تغییر جهان به چه معناست؟ نوشتهٔ آلن بدیو و ترجمهٔ کوروش انصاری است و نشر ویراست آن را منتشر کرده است. این کتاب متن ۱۴ سمینار آلن بدیو از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۲ است. موضوع اصلی این سمینارها تغییر جهان است. مهم‌ترین نکته‌ای که در کتاب تغییر جهان به چه معناست؟ مطرح می‌شود و در ساحت اندیشه عرضه می‌گردد، این است که عینیت‌یافتن جهان دیگری جز آنچه وجود دارد ممکن است.

درباره کتاب تغییر جهان به چه معناست؟

برای آنکه متن سمینارهای آلن بدیو را بخوانیم باید اول بدانیم منظور بدیو از تغییر جهان چیست؟ تعبیر «تغییر جهان» دو قرن گذشته را بسیار تحت‌تأثیر قرار داده و مسحور کرده است. اگر اولی (قرن نوزدهم) بیشتر اعلام کرده است که این تغییر در تداوم پیشرفت انجام می‌پذیرد، رویکرد دومی (قرن بیستم که امروزه به‌عنوان قرن نفرین‌شده به ما معرفی می‌شود)، تحت سلطه اشتیاق خشونت‌آمیز نوین به‌عنوان امر واقعی بالفعل، به سمت و سوی گسست، نوآوری رادیکال، آوانگاردها، ساخت دولت‌هایی که مسئول تجسم هرچه سریع‌تر این ایده بودند که بر اساس آن، جهان جدید هم ممکن و هم ضروری است، روی آورد.

در کشورهای غربی، ثروتمند اما بحران‌زده، دمکراتیک اما خورده‌شده به‌وسیله ویروس هویت و ترس از پلیس وحشی و بربر، تعبیر تغییر جهان جایگاهی دوگانه را اتخاذ می‌کند. ازیک‌طرف تا آنجا که اراده انقلابی را تعریف کرده است، نام منسوخ و تاریخ گذشته یک آرمانشهر جنایتکارانه است؛ اما از سوی دیگر، به ما آموخته‌اند که جهان هر لحظه با چنان سرعت خارق‌العاده ای در حال تغییر است که ما همیشه پشت این تغییر هستیم و اصلاحاتِ بی‌وقفه باید سوژه‌ها را انعطاف‌پذیر ساخته و خم کند تا بدان‌ها رضایت داد.

بنابراین نمی‌توان نتیجه دیگری حاصل کرد، جز آنکه در این ظرف، تغییر یک فعل مبهم است. اگر واقعاً در هر لحظه همه‌چیز تغییر کند، از جمله بازیگران، شاهدان و قربانیان این تغییر، هیچ‌چیز نمی‌تواند تأییدکننده تغییر باشد. اصل اینرسی (لَختی) که در برابر تغییر سرعت یا تغییر جهت حرکت مقاومت می‌کند به ما می‌آموزد که در غیاب هیچ مرجع ثابتی، حرکت قابل‌اثبات نیست. آشفتگی معاصر به‌خوبی می‌تواند تنها قانون جهان همان – خود باشد و تازگی‌های همیشگی اثر ساده ماندگاری بی‌حرکت این قانون. این همان دالی است که می‌توانیم در باب توسعه متزلزل و تب‌آلود اقتصاد سرمایه‌داری مشکوک باشیم. از سوی دیگر، اگر یک معیار ثابت و یک نامتغیر نسبی وجود داشته باشد که با آن بتوان تغییر را به‌عنوان تغییر واقعی اندازه‌گیری کرد، این نامتغیر در چه وضعیتی است؟ و چگونه می‌توان مطمئن بود که جایگاه آن می‌تواند به نوعی خارج از تغییری باشد که گواهی می‌دهد واقعاً وجود دارد؟ ما باید به‌طور کامل به مسئله امر واقعی تغییر، فراتر از تناقض زیر بپردازیم:

یا گسست کامل و همچنین ایجاد انسان نوین که با آن مطابقت دارد و در نتیجه فاقد شاهدی درون‌مایه و درون ماندگار است و یا تداوم یک نوآوری بی‌وقفه که دارای دلیلی جز منسوخ‌شدن سریع آنچه قبلاً در آنجا تولیدشده، نیست.

برای هر عامل تغییر باید شاهد احتمالی عمل او وجود داشته باشد؛ تغییرناپذیری که اجازه می‌دهد بگوییم تغییر برای یک سوژه امری واقعی است که مستلزم آن است که این سوژه هم اصل حرکت باشد و هم به‌اندازه کافی بی‌حرکت باشد تا بتواند واقعیت و مقصد خود را تأیید کند.

بنابراین، مشکل در مکان ذهنی است که از آن می‌توان در یک دیالکتیک ظریف ماندگاری و نقل‌مکان، تصور کرد که تغییر جهت‌دار چیست.

خواندن کتاب تغییر جهان به چه معناست؟ را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به پژوهشگران حوزهٔ فلسفه و دوستداران نوشته‌های بدیو پیشنهاد می‌کنیم.

درباره آلن بدیو

آلن بدیو متولد ۱۷ ژانویه ۱۹۳۷، فیلسوف معاصر و چپ‌گرای فرانسوی، نمایشنامه‌نویس، رمان‌نویس، فعال سیاسی و استاد افتخاری بازنشسته از دانشسرای عالی پاریس است. وی از اعضای حلقه لویی آلتوسر بوده و به‌عنوان فعال سیاسی در مبارزات دانشجویی - کارگری مه ۶۸ و آزادی الجزایر شرکت داشت. از کتاب‌های او می‌توان بودن ‌ و رخداد، فرضیه کمونیسم، زخم ما چندان تازه نیست، در ستایش ریاضیات، در ستایش تئاتر، سارکوزی چگونه نامی است؟ و... نام برد. به باور بدیو رویدادها در چهار قلمروی اصلی تجربه بشری می‌توانند رخ دهند: عشق، علم، هنر و سیاست. اندیشه‌های بدیو ترکیبی است از فلسفه، ریاضیات، تئاتر و شعر. او که پسر یکی از مبارزان چپ‌گرای معروف فرانسوی است در تمام طول عمر خود کمونیست باقی‌مانده است و به‌نظرش پایان‌‌دادن به مالکیتِ خصوصی و دولتْ لازمه هر کار سیاسی است. 

آلن بدیو در Ecole Normale Supérieure فلسفه خواند و در سال ۱۹۶۰ از دانشگاه فارغ‌التحصیل شد. در ENS بود که با آلتوسر، کانگویلهم و لاکان دست‌وپنجه نرم کرد. او همچنین شروع به مبارزه علیه جنگ در الجزایر کرد. پس از مه ۱۹۶۸ به استادی فلسفه در دانشگاه پاریس هشتم منصوب گردید و با قاطعیت وارد ماجراجویی‌های مبارزاتی خودش شد که تا دهه ۱۹۸۰ او را به خود مشغول کرد. در اوایل، آلن بدیو بیشتر به سمت نویسندگی دراماتیک روی آورد (از جمله نمایشنامه شال قرمز). او در سال ۱۹۸۸ یک آموزه و جمع‌بندی فلسفی به نام «بودن و رویداد» منتشر کرد که در سال ۲۰۰۶ با مجموعه «منطق‌های جهان‌ها» تکمیل گردید. آثار او فراوان و متنوع است، شامل رمان‌ها، نمایشنامه‌ها، کتاب‌های فلسفی (جمهوری افلاطون در ۲۰۱۲) و سیاسی. آلن بدیو یک چهره کلیدی در چشم‌انداز روشنفکری فرانسه است و همچنین از شهرت بین‌المللی برخوردار است.

بخشی از کتاب تغییر جهان به چه معناست؟

«باید بدانید که از ساعت ده صبح امروز کارگرانی که فاقد کارت هویت هستند و غیرقانونی محسوب می‌شوند، موزه مهاجرت را اشغال کرده‌اند! در طول زندگی، ممکن است این اتفاق رخ دهد که گام‌های ما به‌طور روزمره با آن‌چنان نوری که راهمان را روشن می‌سازد به جلو حرکت کند. این ماه اکتبر بدون آنکه خودم بخواهم، به شما اطمینان می‌دهم که برای من ثمره‌ای شگفت‌انگیز دربردارد. ترکیبی ساده از شرایط: سه کتاب، سه روز و یک نمایش.

از سه کتابی که قرار است منتشر شود، اولین، به پنج درس در باب '' قضیه واگنر '' - ریشارد واگنر- اختصاص داده‌شده است که توسط نشر ''ما، Nous'' انتشاریافته و نشانگر هجوم من به دیالکتیک بین فلسفه و موسیقی است. دومین کتاب، متناهی و نامتناهی، کتاب کوچکی برای کودکان در مجموعه "همایش‌های کوچک" از چاپ'' بایارد، Bayard'' است، نگارش کنفرانسی است که در چارچوب '' چرخه همایش‌های فلسفه برای کودکان '' ارائه‌شده است و تئاتر''مونتروی'' از این پس سازماندهی می‌کند و سومین کتاب، سینما که توسط انتشارات'' نُوا، Nova'' منتشر شده است. این کتاب پروژه من نیست، بلکه پروژه "آنتوان دو بَیک'' است، وی تمام متونی را که من برای پنجاه سال در سینما نوشته‌ام ـ از اولین مورد که مربوط به سال ۱۹۵۸ تا به امروز می‌باشد ـ را جمع‌آوری نموده است.

- پنج درس در باب قضیه واگنر، یک کتاب فلسفی است، نه موسیقی‌شناسی یا نقد موسیقی، بلکه کتابی است که به ساختار فلسفی ''قضیه'' واگنر می‌پردازد. به‌یاد داشته باشید ''قضیه واگنر '' عنوانی از ''فردریش نیچه'' است؛ اما چرا واگنر، این موسیقیدان و این خالق تئاتر غنایی به یک مسئله فلسفی تبدیل‌شده است؟ این موضوعی کاملاً منحصربه‌فرد است. از نقد نیچه تا نقد ''تئودورآدورنو'' در آلمان و سپس در فرانسه، به‌وسیله ''فیلیپ لاکو- لابرت'' - یک دوست بعد طینت، مخالف اصلی، سخت و قابل‌توجه – اراده‌ای عجیب به گنجاندن واگنر در بحث فلسفی بی‌وقفه ادامه داشته است. این اولین نکته‌ای است که سعی می‌کنم در این کتاب بیان نمایم. سپس پرسش هنر بزرگ مطرح می‌شود. واگنر به‌خاطر هنر به‌عنوان یک کل معنایی و نه به‌عنوان تجربه و کارازمایی مکانی موردنقد قرار می‌گیرد. این شکوائیه کمی شبیه گلایه‌ای است که درون تاریخ فلسفه علیه ''ویلهلم فریدریش هگل'' مطرح‌شده است. ازاین‌رو لاکو- لابرت این متد را بین آن دو برقرار می‌سازد: هگل آخرین متافیزیسین پیش از افول یا ساختارشکنی متافیزیک بوده است و واگنر آخرین حامی هنر بزرگ، قبل از نابودی آن، به نفع آزمون‌ها و نوآوری آوانگاردها – پیشگامان - بوده است. واگنر به‌تنهایی، بدون تبار، وارثان یا مریدان واقعی، با نفوذ قابل‌توجه، یک فرد خارق‌العاده می‌باشد که آینده او هنوز مورد تصمیم و قضاوت قرار نگرفته و ثابت نشده است. این دقیقاً با به‌روزرسانی مداوم جدل‌ها گشوده خواهد ماند.»