کتاب نهادها و اندیشه‌های سیاسی در ایران و اسلام

«نهادها و اندیشه‌های سیاسی در ایران و اسلام» درس‌گفتارهای دکتر حمید عنایت(۱۳۶۱-۱۳۱۱) استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران است. دکتر صادق زیباکلام(-۱۳۲۷)، نیز کار تصحیح این کتاب و نگاشتن مقدمه‌ای بر آن را بر عهده داشته است. در بخشی از مقدمه کتاب که پیرامون رویکرد و درونمایه این کتاب است می‌خوانیم: این کتاب درحقیقت جزوه درسی مرحوم عنایت برای تدریس درس «اندیشه‌های سیاسی در ایران و اسلام» است. این جزوه بررسی سازمان‌های اجتماعی و سیاسی ایران باستان است؛ اینکه حکومت چگونه تشکیل می‌شده، سازمان آن چگونه بوده و حدود اختیارات و وظایف آن چگونه تعیین می‌شده است. مباحث دیگر بخش نخست جزوه را مطالبی پیرامون آیین زرتشت، رابطه آن با قدرت سیاسی، جنبش‌های مزدک و مانی و بررسی آراء آنان تشکیل می‌دهد. بخش دیگر آن درخصوص روش تاریخ‌نگاری مسلمین است که شامل وجوه اشتراک مورخین مسلمان با مورخین پیش از اسلام و مقایسه روش‌های آنان با یکدیگر می‌باشد. عنایت بخصوص در این بخش می‌خواهد نشان دهد که مورخین ایرانی بعد از اسلام، چگونه تلاش می‌کرده‌اند که میان دو عنصر ایرانیت و اسلامیت پیوندزده و این دو را با یکدیگر تلفیق کنند. بخش دوم این کتاب درخصوص اندیشه سیاسی در اسلام است. در این بخش کیفیت کار به وضوح بالا رفته‌است، زیرا عنایت وارد حوزه‌ای شده‌است که تخصص اصلیش می‌باشد و بامهارت و در عین حال سبک سلیس و روانش به بررسی و معرفی آراء سیاسی در میان رگه‌ها و فرق مختلف اسلامی و اندیشمندان مسلمان می‌پردازد. بخش سوم جزوه درحقیقت ضمیمه مفصلی درخصوص برخی از اصطلاحات و طبقه‌بندی‌های اجتماعی ایران قبل از اسلام است. این ضمائم عمدتآ ترجمه بخش‌هایی از مقاله «گئوویدن گرن» درخصوص فئودالیسم ایرانی می‌باشد که آن مرحوم بعضآ مطالبی را خود بر آن افزوده است. متأسفانه این بخش کامل نیست. اما از آنجا که مطالب این قسمت بیشتر جنبه اطلاعات فنی و آشنایی با اصطلاحات را دارد، چندان لطمه‌ای به اصل جزوه وارد نمی‌سازد.