کتاب تنها زیستی زنان سالمند ایرانی و پیامدها

کتاب تنهازیستی زنان سالمند ایرانی و پیامدها (با نگاهی به آینده ۱۴۳۰) اثری پژوهشی از میرطاهر موسوی و معصومه معارف‌وند است که نشر روزنه در سال ۱۴۰۳ آن را منتشر کرده است. این کتاب به بررسی وضعیت زنان سالمندِ تنها در ایران، دلایل افزایش این پدیده و پیامدهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و حقوقی آن می‌پردازد. نویسندگان باتکیه‌بر داده‌های آماری، مصاحبه‌های میدانی و تحلیل سیاست‌های جمعیتی، تصویری جامع از چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌ روی این گروه جمعیتی ارائه داده‌اند. نسخه‌ی الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب تنها زیستی زنان سالمند ایرانی و پیامدها

کتاب تنهازیستی زنان سالمند ایرانی و پیامدها اثری تحلیلی‌ـ‌اجتماعی است که با رویکردی آینده‌نگرانه، به موضوع زنان سالمندِ تنها در ایران می‌پردازد. این کتاب در هشت فصل تدوین شده و هر فصل به یکی از ابعاد مختلف این پدیده می‌پردازد؛ از شیوع تنهازیستی و دلایل آن تا پیامدهای جسمی، روانی، اقتصادی و اجتماعی. میرطاهر موسوی و معصومه معارف‌وند روندهای جمعیتی ایران را از دهه‌های گذشته تا افق ۱۴۳۰ بررسی کرده‌اند و با تحلیل داده‌های سرشماری، مصاحبه با ذی‌نفعان و مرور تجارب جهانی، تلاش کرده‌اند تصویری چندلایه از وضعیت زنان سالمندِ تنها ارائه دهند.

ساختار کتاب تنهازیستی زنان سالمند ایرانی و پیامدها به‌گونه‌ای است که ابتدا به توصیف وضعیت موجود می‌پردازد، سپس زمینه‌ها و دلایل را واکاوی می‌کند و در ادامه پیامدها و راهکارهای سیاستی را مطرح می‌سازد. میرطاهر موسوی و معصومه معارف‌وند در این اثر، علاوه‌بر تحلیل آماری، به روایت‌های شخصی و تجربه‌های زیسته‌ی زنان سالمند نیز توجه دارند و تلاش می‌کنند صدای این گروه کمتردیده‌شده را به گوش سیاست‌گذاران و جامعه برسانند.

خلاصه کتاب تنها زیستی زنان سالمند ایرانی و پیامدها

این کتاب با تمرکز بر زنان سالمندِ تنها در ایران، تصویری از روندهای جمعیتی و افزایش سالمندی در کشور ارائه می‌دهد. نویسندگان نشان داده‌اند که جمعیت زنان سالمندِ تنها در ایران رو به افزایش است و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۱۴۳۰ این جمعیت چند برابر شود. دلایل این پدیده متنوع‌اند: امید به زندگی بالاتر زنان نسبت‌به مردان، مهاجرت فرزندان، افزایش طلاق و تجرد قطعی، تغییر سبک زندگی و کاهش بعد خانوار و همچنین تابوهای فرهنگی درباره‌ی ازدواج مجدد زنان سالمند. کتاب به پیامدهای تنهازیستی زنان سالمند در ابعاد مختلف می‌پردازد؛ از منظر سلامت جسمی، زنان سالمندِ تنها با چالش‌هایی مانند بیماری‌های مزمن، محدودیت‌های حرکتی، دشواری در دسترسی به مراقبت و تغذیه‌ی مناسب روبه‌رو هستند. در حوزه‌ی سلامت روانی، احساس تنهایی، اضطراب، کاهش حمایت عاطفی و فشارهای ناشی از تغییر نقش‌های خانوادگی، از مشکلات رایج این گروه است. از نظر اقتصادی، بسیاری از زنان سالمندِ تنها با فقر، نبود درآمد پایدار و دشواری در تأمین هزینه‌های درمان و مراقبت مواجه‌اند. در بعد اجتماعی و حقوقی نیز نبود سیاست‌های حمایتی کافی و ضعف شبکه‌های حمایتی رسمی و غیررسمی آسیب‌پذیری این گروه را افزایش داده است.

کتاب همچنین به تفاوت‌های جنسیتی در تجربه‌ی سالمندی اشاره دارد و نشان می‌دهد که زنان سالمندِ تنها، به‌ویژه در مناطق روستایی و کم‌برخوردار، با مشکلات مضاعفی روبه‌رو هستند. در پایان، میرطاهر موسوی و معصومه معارف‌وند با ارائه‌ی توصیه‌های سیاستی، بر ضرورت توجه ویژه به این گروه در برنامه‌ریزی‌های اجتماعی و جمعیتی تأکید کرده‌اند.

چرا باید کتاب تنها زیستی زنان سالمند ایرانی و پیامدها را بخوانیم؟

این کتاب با اتکا به داده‌های آماری، پژوهش‌های میدانی و روایت‌های شخصی، تصویری واقعی و چندوجهی از وضعیت زنان سالمندِ تنها در ایران ارائه می‌دهد. مطالعه‌ی این اثر برای کسانی که دغدغه‌ی مسائل جمعیتی، سیاست‌گذاری اجتماعی و عدالت جنسیتی دارند، فرصتی است تا با ابعاد پنهان و کمتردیده‌شده‌ی سالمندی زنان آشنا شوند. کتاب نه‌تنها به تحلیل وضعیت موجود می‌پردازد، بلکه با نگاهی آینده‌نگر، پیامدهای افزایش جمعیت زنان سالمندِ تنها را بررسی می‌کند و راهکارهایی برای بهبود شرایط این گروه پیشنهاد می‌دهد. همچنین تجربه‌های زیسته و مصاحبه‌های کتابْ نگاه انسانی و ملموسی به سالمندی و تنهایی را به خواننده منتقل می‌کند.

خواندن این کتاب را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای پژوهشگران و دانشجویان حوزه‌های علوم اجتماعی، جمعیت‌شناسی، مطالعات زنان و رفاه اجتماعی مناسب است. همچنین به سیاست‌گذاران، فعالان حوزه‌ی سالمندی و خانواده و هر کس که دغدغه‌ی عدالت اجتماعی و حمایت از گروه‌های آسیب‌پذیر را دارد، توصیه می‌شود. کسانی که به‌دنبال شناخت عمیق‌تر چالش‌های سالمندی و تنهایی زنان در ایران هستند، مخاطب اصلی این کتاب به‌ شمار می‌آیند.

درباره میرطاهر موسوی

میرطاهر موسوی، جامعه‌شناس، فعال اجتماعی و نماینده‌ی اصلاح‌طلب مردم کرج در مجلس ششم بود. او در دوران جنگ ایران و عراق به‌عنوان فرماندار کرج، نقش مهمی در پشتیبانی از لشکر سیدالشهدا ایفا کرد. پس از پایان دوره‌ی نمایندگی، فعالیت‌های اجتماعی و خیریه‌ی خود را که از سال‌های پیش آغاز کرده بود، ادامه داد. از جمله اقدامات او می‌توان به همکاری در تأمین امکانات آسایشگاه کهریزک، ساخت مدارس و ایجاد مراکز درمانی اشاره کرد.

میرطاهر موسوی استاد جامعه‌شناسی در دانشگاه و از اعضای فعال انجمن جامعه‌شناسی ایران بود. او در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۸۸، مسئولیت معاونت هماهنگی در ستاد میرحسین موسوی را بر عهده داشت.

بخشی از کتاب تنها زیستی زنان سالمند ایرانی و پیامدها

«دوره سالمندی به شیوه یکسانی بر زنان و مردان تأثیر نمی‌گذارد. نظریه‌های فمینیستی بر این نکته تأکید می‌کنند که زنان فرایند سالمندی را به‌طور متفاوتی درک و تجربه می‌کنند. جنسیت می‌تواند بر سازمان‌دهی زندگی اجتماعی در طول زندگی فرد تأثیر داشته باشد. زنان سالمند شرایط متفاوتی را به دلیل جنسیت خود تجربه می‌کنند. آنها در مقایسه با مردان دسترسی‌های متفاوتی به منابع مالی، خدمات سلامت و مراقبت دارند و همین امر موجب می‌شود تجربه آنها در دوره سالمندی در زمینه‌های متعددی با مردان سالمند متفاوت باشد. زنان سالمند ممکن است در مورد نیازهای خود سکوت کنند و یا از مهارت‌های لازم برای بیان و پیگیری نیازهای خود برخوردار نباشند. در شرایطی که آنها به تنهایی زندگی می‌کنند، زنان سالمندِ تنها می‌توانند با آسیب‌پذیری و مشکلات متعددی روبه‌رو شوند. برای تصمیم‌گیری، طراحی و برنامه‌ریزی و تدوین خط‌مشی‌ها و سیاست‌های مبتنی بر شواهد در مورد این گروه در کشور لازم است تصویری دقیق‌تر از وضعیت آنها ارائه شود. بیشتر مطالعات در مورد زنان سالمندِ تنها در کشورهای توسعه‌یافته انجام شده است. تفاوت‌های نظام رفاهی ایران با سایر کشورها و همچنین تفاوت‌های فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی می‌تواند بر سازوکارهای حمایت از زنان سالمندِ تنها تأثیرگذار باشد. به‌عنوان‌مثال در کشورهای توسعه‌یافته، احتمال اینکه وقتی فرد به سالمندی می‌رسد، از سلامت کافی برخوردار باشد، همچنان در مشاغل منتخب خود حقوق بالایی کسب کند، به‌طور مکرر مدت‌زمان خدمت خود را طولانی کند و پس از بازنشستگی قادر به حفظ رفاه خانواده خود باشد، بیشتر است.»