کتاب قانون، قانون‌گذاری و آزادی (جلد ۱: قواعد و نظم)

«قانون، قانون‌گذاری و آزادی» مجموعه‌ای سه جلدی به قلم فریدریش فون هایک(۱۹۹۲-۱۸۹۹)، اقتصاددان اتریشی انگلیسی برنده جایزه نوبل اقتصاد با تأکید بر موضوع عدالت و اقتصاد سیاسی است. عنوان فرعی این کتاب، گزارشی جدید از اصول آزادیخواهانه عدالت و اقتصاد سیاسی است. جلد نخست این مجموعه به موضوع « قواعد و نظم» می‌پردازد. از نظر هایک بخش بزرگی از دستاوردهای تمدن بشری در نتیجه شکل‌گرفتن برخی نظم‌های خودجوش در روابط میان انسان‌ها امکان‌پذیر شده است. زبان، قواعد حقوقی و بازار رقابتی ازجملۀ اساسی‌ترین این‌گونه نظم‌ها هستند که شالودۀ اصلی همۀ پیشرفت‌های تمدن را فراهم آورده‌اند. به عقیدۀ وی آزادی مهم‌ترین دستاورد تمدن مدرن و درعین حال شرط لازم برای دوام و بقای آن است. از نظر وی آزادی در جوامع مدرن در سایۀ شکل‌گرفتن مالکیت فردی و گسترش مبادلات آزادانه میان انسان‌ها یعنی نظم بازار امکان‌پذیر شده است. آزادی و نظم بازار دو روی یک سکه‌اند و یکی بدون دیگری قابل تصور نیست. در بریده‌ای از جلد نخست کتاب می‌خوانیم: «در فصل اول کتاب سعی می‌کنم نشان دهم که بعضی دیدگاه‌های بسیار شایع علمی یا سیاسی تابع تصور خاصی از شکل‌گیری نهادهای اجتماعی هستند که من آن را «خردگرایی صنع‌گرایانه‌» می‌نامم؛ طبق این تصور همۀ نهادهای اجتماعی محصول طراحی عامدانه هستند، و باید این‌طور باشند. نادرستی این سنت روشنفکری را هم در عرصۀ واقعیت‌های تجربی و هم در نتیجه‌گیری‌های هنجاری می‌توان نشان داد، زیرا نهادهای موجود همگی محصول طراحی عامدانه نیستند و نیز نمی‌توان نظم اجتماعی را به طور کامل تابع یک طرح ارادی کرد بدون آن‌که از این رهگذر میزان استفاده از دانش در دسترس‌ شدیداً محدود شود. این دیدگاه نادرست در ارتباط نزدیک با تصور غلط دیگری است که طبق آن ذهن انسان به عنوان موجودی بیرون از نظام طبیعت و جامعه فرض می‌شود، و نه به عنوان محصول همان فرایند تحولی که نهادهای جامعه از آن ناشی شده‌اند.»