کتاب تاریخ بانکداری اسلامی در ایران

کتاب تاریخ بانکداری اسلامی در ایران نوشته میثم مهرپرور است. کتاب تاریخ بانکداری اسلامی در ایران روایت چهار دهه تلاش برای اسلامی‌سازی بانکداری در ایران است.

درباره کتاب تاریخ بانکداری اسلامی در ایران

در کتاب تاریخ بانکداری اسلامی در ایران سعی شده تا نظام بانکداری ایران از ابتدای انقلاب تا امروز با روایتی تاریخی موردبررسی قرار گیرد. برای آشنایی مخاطبان با شرایط نظام بانکی در سال‌های قبل از انقلاب در پیشگفتار این کتاب علاوه‌بر بیان تاریخچه‌ای مختصر از بانکداری در سطح جهان، به بررسی پیدایش و گسترش بانک‌ها در ایرانِ قبل از انقلاب پرداخته شده است. در فصل اوّل با عنوان تحولات بانکی در سال‌های ۵۸ تا ۶۲، به بررسی اتّفاقات رخ‌داده در راستای اسلامی‌کردن نظام بانکداری در ایران از سال ۵۸ تا سال تصویب قانون عملیات بانکی بدون ربا پرداخته است؛ اتّفاقاتی چون ملّی‌شدن بانک‌ها، ادغام بانک‌ها، تعیین سود تضمین‌شده و... که ازجمله اتّفاقات رخ‌داده مابین سال‌های ۵۸ تا ۶۲ است. در فصل دوم، کمی از بررسی تاریخی اتّفاقات رخ‌داده در نظام بانکداری ایران فاصله گرفته و به دنبال دلایل عدم‌توفیق قانون عملیات بانکی بدون ربا در ایران بوده‌ایم. در فصل سوم به بررسی تحولات رخ‌داده مابین سال‌های ۶۳ تا ۸۵ پرداخته‌ایم. در این سال‌ها عملاً شاهد تصمیم یا اقدام خاصی در راستای اسلامی‌کردن قوانین بانکی یا بازنگری قوانین موجود نیستیم، بلکه اتّفاقاً در دههٔ ۷۰ و حتّی اوایل دههٔ ۸۰، برخی از تصمیمات اخذشده مانند تعیین نرخ سود علی‌الحساب برای سپرده‌ها و بعدها اجازهٔ تأسیس مؤسسات اعتباری و بانک‌های غیردولتی را می‌توان به‌عنوان آغاز یک انحراف اساسی از بانکداری بدون ربا دانست. در فصل چهارم به تدوین پیش‌نویس قانون بانکداری در دولت نهم و با حمایت و مدیریت بانک مرکزی پرداخته شده است. در فصل پنجم به فعّالیت‌های شورای هماهنگی بانک‌ها در تدوین قانون بانکداری طی سال‌های ۸۷ تا ۹۴ پرداخته شده است. در فصل ششم و انتهایی این کتاب، موضوع طرح بانکداری در مجالس نهم تا یازدهم موردبررسی قرار گرفته است.

در تمام فصول این کتاب سعی شده با انجام گفت‌وگوهایی با افراد شاخص و تأثیرگذار در هر مقطع زمانی در تدوین پیش‌نویس‌های مربوط به قوانین بانکی، ناگفته‌های این افراد بیان شود.

خواندن کتاب تاریخ بانکداری اسلامی در ایران را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به اقتصاد و دانشجویان این رشته پیشنهاد می‌کنیم

بخشی از کتاب تاریخ بانکداری اسلامی در ایران

هنگامی‌که مردم به جمع‌آوری ثروت به شکل پول رایج پرداختند، این پول باید در مکانی ذخیره می‌شد. خانهٔ افراد مکان ایدئالی برای انجام این کار نبود، به‌ویژه اگر کسی مقدار قابل‌توجهی پول جمع می‌کرد، خطراتی ازقبیل به‌سرقت‌رفتن این پول‌ها مطرح بود. در عهد قدیم، معابد معمولاً این وظیفه را به‌عهده داشتند. شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد علاوه‌بر ذخیرهٔ پول برای دیگران و تأمین امنیت برای سپرده‌گذاران، گرچه وظیفهٔ اصلی آن‌ها ذخیرهٔ دارایی‌ها بود، اما این معابد حتّی به اعطای وام نیز می‌پرداختند. تا پایان قرن شانزدهم و در طی قرن هفدهم، وظایف بانکداری سنّتی شامل پذیرش سپرده، اعطای وام، صرافی، انتقال وجوه با صدور بدهی بانک (به‌عنوان جایگزینی برای سکه‌های طلا و نقره) همراه شده بودند.

پس از فروپاشی امپراتوری روم و زوال تمدن غرب قدیم، تجارت و به تبع آن بانکداری نیز تا حدود زیادی ازبین رفت و بیشتر مردم در این دوره به کشاورزی مشغول شدند؛ به‌نحوی‌که می‌توان گفت آنچه در قرون‌وسطا در اروپا حاکمیت داشت، فئودالیسم بود. پس از گسترش مسیحیت از خاورمیانه به اروپا و رواج آن در میان اروپاییان، به‌تدریج مسیحیان بر فعّالیت‌های تجاری مسلط شدند. اوایل این دوران رهبران دیانت مسیحی با بهره مخالفت جدّی داشتند و درنتیجه با حرام اعلام کردن قرض‌های بابهره ازسوی کشیش‌های مسیحی، بانکداری با مشکلات متعددی روبه‌رو شد و تا مدت‌ها عمدتاً فعّالیت‌های بانکداری از رونق افتاد.

برای مثال، سنت توماس مهم‌ترین متفکر و فیلسوف مسیحی در قرون‌وسطا بود که در سال ۱۲۲۵ متولد و در سال ۱۲۷۴ از دنیا رفت. دوران زندگی او در قرن هفتم هجری و هم‌زمان با زندگی افرادی چون سعدی و مولوی در ایران است. توماس بااینکه در ایتالیا متولد شد، اما به فرانسه رفت. او اگرچه یک فیلسوف و مدرس اخلاق به‌شمار می‌رود، اما دارای افکار و اندیشه‌های اقتصادی است. این افکار در کتاب مهم و بزرگ وی که در ۳۵۰۰ صفحه به نام «کتاب سوما» نوشته شده است و البته بعد از مرگ او نیز همچنان ادامه داشته و هرگز به‌پایان نمی‌رسد. توماس روش مطالعات خود را وام‌دار «ابن‌رشد» بوده و در کتابش علاوه‌بر ابن‌رشد، از ارسطو، امام‌محمد غزالی و ابن‌سینا به‌عنوان اساتید معنوی خود نام می‌برد. او معتقد بود اگر تقاضا افزایش پیدا کند و عرضه‌کنندهٔ کالا، قیمت را بالا ببرد، این کار یک دزدی آشکار است. درواقع اگر شخصی به‌شدت نیازمند کالایی بود و فروشنده با دیدن شدت علاقهٔ او قیمت آن کالا را بالا ببرد، این کار قابل‌قبول نیست. توماس را می‌توان یکی از کسانی دانست که معتقد به وجود حرمت برای رباست.