کتاب رهیافت های اقتصادی اسلام

کتاب رهیافت‌های اقتصادی اسلام نوشته امام موسی صدر است و با ترجمه مهدی فرخیان و احمد ناظم در انتشارات امام موسی صدر منتشر شده است. 

درباره کتاب رهیافت‌های اقتصادی اسلام

این کتاب دفتر سوم از مجموعهٔ «در قلمرو اندیشهٔ امام موسی صدر» است. عنوان این دفتر «رهیافت‌های اقتصادی در اسلام»‌ و در بردارندهٔ مجموعهٔ مقالات و گفتارهای اقتصادی امام موسی صدر است. دو دفتر پیشین، نای و نی و ادیان در خدمت انسان، مجموعهٔ متنوعی از گفتارهای امام موسی صدر در موضوعات متفاوت بود.

امام موسی صدر، افزون بر تحصیلات حوزوی تا درجهٔ اجتهاد، فارغ‌التحصیل رشتهٔ «حقوق در اقتصاد» از دانشگاه تهران است. علم اقتصاد، هرچند اکنون در شمار یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین مسائل علوم اجتماعی است، ولی علمی است کاملاً جدیدالتأسیس که مبانی و اصول آن فقط از چهار پنج قرن به این طرف تدوین و به صورت علم درآمده است. از نگاه امام موسی صدر، ما در اسلام علم اقتصاد نداریم، اما این سخن بدین معنا نیست که اسلام را با مسائل اقتصادی کاری نیست، بلکه به عکس، با نگاهی به همهٔ ابواب فقه می‌توان رهیافت اقتصادی اسلام و جهت‌گیری اقتصادی آن را دریافت. امام موسی صدر، با نگرش جامع خود، نه راه افراط پیموده و نه راه تفریط، بلکه پیوندی میان سنت و مدرنیته برقرار ساخته است، و با توجه به اصول اسلامی، پاسخ‌هایی به مسائل جدید جامعه می‌دهد. 

کتاب رهیافت های اقتصادی اسلام سه فصل دارد. فصل نخست مجموعهٔ مقالات فارسی امام موسی صدر است که به قلم خود او در مجلهٔ مکتب اسلام به چاپ رسیده است، مجله‌ای که او همراه با جمعی از دیگر حوزویان تأسیس کرده بود و در نوع خود حرکتی بدیع در تاریخ حوزه‌های علمیه به شمار می‌آید. این مقالات در شماره‌های نخستین مجله در سال ‌۱۳۳۷ و ۱۳۳۸ به چاپ رسیده است. گفتنی است که این مقالات، همراه با مقدمه و توضیحاتی از مرحوم حجت‌الاسلام والمسلمین علی حجتی کرمانی، بارها و بارها به چاپ رسیده بود.

فصل دوم کتاب، گفتارهای اقتصادی امام موسی صدر در لبنان است. بخش عمدهٔ این فصل درس‌گفتارهای وی برای اعضای ارشد جنبش امل است. امام موسی صدر در این درس‌گفتارها بر آن بود تا کادرهای جنبش امل را با روح احکام اسلامی آشنا کند. از این رو، بخشی از این درس‌ها را به مباحث اقتصادی اختصاص داد. تاریخ تقریبی این گفتارها سال‌های (‌۱۹۷۵ تا ۱۹۷۸) ۱۳۵۴ تا ۱۳۵۷ است. اما مقالهٔ «دین و کارگر» متن سخنرانی امام موسی صدر در کلیسای «الأیقونة العجائبیة» به مناسبت روز جهانی کارگر است.

فصل سوم کتاب نیز دو مقالهٔ جامعه‌شناختی ــ اقتصادی است، که در یکی مسئلهٔ اختلاف طبقاتی و راه‌حل اسلام برای آن و در دیگری مبحث عدالت اقتصادی و اجتماعی بررسی شده است.

خواندن کتاب رهیافت های اقتصادی اسلام را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم

این کتاب را به تمام علاقه‌مندان به درک بهتر اقتصاد اسلامی و دانشجویان اقتصاد پیشنهاد می‌کنیم. 

بخشی از کتاب رهیافت های اقتصادی اسلام

آیا کار تنها عامل تعیین‌کنندهٔ ارزش اشیاست؟

نخست، به عنوان مقدمه، معنی تولید و همین‌طور مقصود از احتیاجات اقتصادی را از نظر ارتباطی که بحث ما با آن دارد، توضیح می‌دهیم. تولید، برخلاف مفهوم ظاهر آن، در مباحث اقتصادی به خلق و ایجاد یک ماده گفته نمی‌شود، بلکه تولید فعالیتی است که برای ایجاد وصف و حالت جدیدی در موجود به کار می‌رود، به این شرط که این وصف و حالت آن موجود را قابل مصرف کند. کارخانهٔ ذوب فلزات، سنگ آهن را با اسلوبی خاص تجزیه می‌کند و آهن خالص را در دسترس صنعتگر می‌گذارد. صنعتگر همین فلز خالص را به صورت تیرآهن، اتومبیل، در، قفل و کلید درمی‌آورد یا فلزی قیمتی را به اشیای لوکس و تجملی تبدیل می‌کند.

در این سه مثال، خالص کردن آهن، تغییر شکل دادن آهن خالص و به صورت قابل استعمال شدن آن و تبدیل فلز قیمتی به صورت لوکس، تولید نامیده می‌شود. در هیچ‌یک از این سه مثال چیزی خلق نشده است، بلکه صنعت و حالت خاصی، در این موجودات پدید آمده که به کار مصرف‌کننده می‌آید.

کشاورز نیز از این قانون مستثنی نیست؛ در نتیجهٔ فعالیت او، یعنی شخم و آبیاری و کشت، و به کمک عوامل طبیعی، مواد مختلف و متفرق آب، هوا و آفتاب مجتمع و در دانهٔ گندم یا سایر محصولات، متراکم می‌شوند و محصول قابل خوردن می‌گردد. این نوع تغییرات را در اقتصاد تغییرات کمّی نام داده‌اند.

علمای اقتصاد، تجارت را نیز به علت آنکه به‌وسیلهٔ حمل‌ونقل و توزیع، کالاهای مختلف را در دسترس مصرف‌کننده می‌گذارد و حالت جدیدی به کالا می‌دهد، آن را کاری تولیدی دانسته‌اند.