خشایار دیهیمی

خشایار دیهیمی مترجم و ویراستار آثار فلسفی و ادبی، متولد بیست آبان‌ماه سال ۱۳۳۴ شمسی در تبریز است. پدرش –نصرالله دیهیمی– در عین حال که مدرس دانشگاه بود، کار ترجمه هم انجام می‌‌داد. شاید به دلیل همین فضای خانوادگی بوده که دیهیمی در دوران کودکی و نوجوانی تبدیل به یک کتاب‌‌خوان حرفه‌‌ای شد. اولین کتاب‌‌هایی که او در این سنین شروع به خواندن آن‌‌ها کرد، کتاب‌‌های ادبیات بود.

دوران کودکی دیهیمی در شهر تبریز گذشت و با مهاجرت خانواده به تهران در دوران نوجوانی فصل جدیدی از زندگی برای او آغاز شد. آشنایی قبلی دیهیمی با غلامحسین ساعدی و آثار ادبی او موجب شد که در دوران نوجوانی و جوانی با محافلی ادبی همچون کانون‌‌ نویسندگان ایران و انجمن‌‌های روشنفکری ارتباط بگیرد.

دیهیمی، در دانشگاه تبریز در رشته‌‌ی مهندسی شیمی پذیرفته شد و تحصیل در این رشته را دنبال کرد. با این حال، به دلیل علاقه‌‌ای که به ادبیات، فلسفه و علوم انسانی داشت، کم‌‌کم به سمت ترجمه‌‌ی آثار ادبی کشیده شد.

اولین ترجمه

در دوران تحصیل دانشگاه، کتاب «یادداشت‌‌های یک دیوانه»‌‌ اثر نیکولای گوگول را به زبان انگلیسی خواند و هرچقدر که در منابع فارسی گشت، ترجمه‌‌ی فارسی آن را پیدا نکرد. به همین خاطر مجاب شد که دوباره اثر گوگول را ترجمه کند تا دوستداران آثار ادبی روسیه، دوباره به آن توجه کنند. ترجمه‌‌ی خشایار دیهیمی از «یادداشت‌‌های یک دیوانه» در سال ۱۳۶۳ و توسط نشر هاشمی در دسترس عموم قرار گرفت. به دلیل علاقه‌‌ای که او به آثار گوگول داشت، کمی بعدتر و به صورت گسترده‌‌تر، کل داستان‌‌های آرابسک گوگول را نیز در دست گرفت و ترجمه کرد.

همکاری در انتشارات انقلاب اسلامی

در حین تحصیل در دانشگاه تبریز و چند سال پس از فارغ‌‌التحصیلی از دانشگاه در شهر ملکان، به کار معلمی مشغول بود تا این‌‌که پس از بازداشت و تحمل حبس به دلایل سیاسی، در یک کارخانه‌‌ی لاستیک‌‌سازی شروع به فعالیت کرد. در سال ۱۳۶۵، دوباره به فعالیت‌‌های فرهنگی-ادبی بازگشت و در انتشارات انقلاب اسلامی به عنوان نمونه‌‌خوان مشغول به کار شد. پس از مدتی فعالیت در این انتشارات، مسئولیت ویرایش کتاب «تاریخ تمدن» ویل دورانت را به عهده گرفت. پس از اتمام ویراستاری این مجموعه، به او پیشنهاد ویراستاری «فرهنگ مشاهیر جهان» توسط انتشارات انقلاب اسلامی داده شد اما پس از تغییر مدیریت انتشارات، هم پروژه‌‌ی جدید متوقف شد و هم دیهیمی از آن مجموعه جدا شد.

ماهنامه‌‌ی نگاه نو

در ابتدای دهه‌‌ی ۱۳۷۰ شمسی ضمن همکاری با محمدتقی بانکی و علی میرزایی به عنوان دبیر شورای نویسندگان «ماهنامه‌‌ی نگاه نو» انتخاب شد. ایده‌‌ای که «ماهنامه‌‌ی نگاه نو» آن را دنبال می‌‌کرد این بود که در هر شماره یک نویسنده و مقاله‌‌هایش را به خوانندگان معرفی کند. با این حال، پس از مدتی به دلیل اختلافی که بین خشایار دیهیمی و محمدتقی بانکی بود، او از دبیری شورای نویسندگان کنار رفت اما همچنان با این مجموعه همکاری خود را در قالب نوشتن و ترجمه ادامه داد.

مجموعه‌‌ی نسل قلم

در سال ۱۳۷۱، پس از کنار رفتن از دبیری شورای نویسندگان «ماهنامه‌‌ی ماه نو»، دیهیمی با همکاری آرمان امید، توانست مجموعه‌‌ی صد و ده جلدی «نسل قلم» را پایه‌‌ریزی کند. ایده‌‌ی «نسل قلم»، همان ایده‌‌ای بود که او در «ماهنامه‌‌ی نگاه نو» دنبال می‌‌کرد و پس از انتشار شش جلد از مجموعه‌‌ی «نسل قلم»، دایره‌‌ی همکاری دیهیمی با مترجمان دیگر برای این مجموعه وسعت یافت و خود نیز به عنوان سرویراستار توانست نقش مهمی را در انتشار این مجلدها ایفا کند. «نسل قلم» شامل معرفی آثار نویسندگانی همچون هرمان ملویل، آندره برتون، آلبر کامو، آرتور میلر، آرتور شوپنهاور، آلبرتو موراویا و غیره است.

معرفی دیگر ترجمه‌‌های خشایار دیهیمی

همان‌‌طور که گفته شد به دلیل علاقه‌‌ای که دیهیمی به ادبیات روسیه داشت، از دو جنبه به ادبیات روس توجه کرد: اول این‌‌که بخشی از رمان‌‌ها و داستان‌‌های مطرح روس را ترجمه کرد، مثل «بیچارگان» اثر فئودور داستایوفسکی؛ و دوم کتابی تحت عنوان «نویسندگان روس» را که شامل اطلاعات و مقالاتی درباره‌‌ی ۱۶۲ نویسنده‌‌ی مطرح روس مابین سال‌‌های ۱۷۰۰ تا ۱۹۸۵ میلادی است، ترجمه کرد و توسط انتشارات نی روانه بازار نمود.

از سمتی دیگر به دلیل فکر اندیشه‌‌ورزی که خشایار دیهیمی داشت، او در خلال سال‌‌های مختلف شروع به ترجمه‌‌ی آثاری پیرامون فلسفه، جامعه و سیاست نیز نمود که از جمله مهم‌ترین این آثار کتاب سه‌جلدی «تاریخ فلسفه‌‌ی سیاسی» است. این کتاب نوشته‌‌ی جورج کلوسکو است و شامل سه جلد با عناوین: دوران کلاسیک، قرون وسطا و از ماکیاولی تا منتسکیو می‌‌شود که توسط انتشارات نی به چاپ رسیده است.

یکی دیگر از آثاری که دیهیمی آن را با همکاری انتشارات نی ترجمه کرده است، کتاب «فرهنگ اندیشه‌‌های سیاسی» اثر فیلیپ پی وینر است. این کتاب در سال ۱۳۸۵روانه بازار گردید و به دلیل استقبال مخاطبان تجدید چاپ‌‌ شد. «فرهنگ اندیشه‌‌های سیاسی»، در مداخل و مقالات مختلفی همچون مفاهیم کلی، مفاهیم مرتبط با لیبرالیسم و مفاهیم سوسیالیستی و مارکسیستی نگاشته شده است.

«فیلسوفان سیاسی قرن بیستم» دیگر کتابی است که خشایار دیهیمی آن را ترجمه نموده است و تبیین‌‌کننده‌‌ی نظریات سیاسی تأثیرگذار در قرن بیستم است. این کتاب نوشته‌‌ی مایکل ایچ لسناف است که نشر ماهی آن را منتشر کرده است و شامل آرای نئومارکسیست‌‌ها و لیبرال‌‌هایی همچون هانا آرنت و یورگن هابرماس نسبت به بحران‌‌های سیاسی قرن بیستم است. همچنین دیهیمی در همکاری با نشر ماهی آثاری همچون «سوءتفاهم»، «بیگانه»، «یادداشت‌‌ها»، «تسخیرشدگان» و «صالحان» آلبر کامو و «شهر فرنگ اروپا» اثر پاتریک اوئورژدنیک را ترجمه کرده است. دلیل ترجمه‌‌ی این آثار گرایش فلسفی–سیاسی موجود در آثار کامو و همچنین گشت و گذار سیاسی–اجتماعی در پایان قرن نوزدهم و ابتدای قرن بیستم در اروپا در کتاب «شهر فرنگ اروپا» بوده است.

افتخارات و جوایز

خشایار دیهیمی در چهارمین جشن ملی مترجمان در تاریخ ۱۸ آبان ۱۳۹۷، از سوی مخاطبان فلسفه و ادبیات به عنوان مترجم محبوب انتخاب گردید.