کتاب دین در تاریخ تمدن

ویلیام جیمز دورانت( ۱۹۸۱ـ ۱۸۸۵)، تاریخ‌نگار امریکایی است و همسرش آریل دورانت با نام اصلی چایا کافمن( ۱۹۸۱– ۱۸۹۸)، یکی از نویسندگان تاریخ تمدن است. آریل و همسرش برای کتاب دهم مجموعه «تاریخ تمدن» برنده جایزه پولیتزر شدند. مهم‌ترین اثر او «تاریخ تمدن» است و در این کتاب توانسته‌ با استفاده از آثار مورخان دیگر (از هرودوت تا آرنولد توین‌بی)، که از ابتدای تاریخ مکتوب بشر تا کنون زیسته‌اند، مکتب نوینی از تاریخ‌نگاری را به وجود آورَد. برخلاف دیگر تاریخ‌نگاران که تنها تمرکزشان بر روی وقایع تاریخی و سیر تمدن بشری بود، وی در اثر خود به عوامل تمدن‌ساز در طول تاریخ نیز توجه می‌کند. در این باره نقل‌قولی دارد که چنین است: «تمدن رودی است با دو ساحل». در بخشی از کتاب می‌خوانیم: «پدیده‌ دین، از آن جهت که تاریخی به دیرینگی تاریخ بشر دارد، بسیار درخورِ توجه می‌نماید. به‌جرأت می‌توان گفت که هیچ پدیده‌ای در طول تاریخ، این‌چنین پابه‌پای انسان پیش نیامده است؛ پیشرفت‌ها و پسرفت‌های نوعِ بشر، افت‌وخیزهای تمدن بشری، و سردوگرم‌های جوامع بشری، به‌گواهی تاریخ ـ به‌نوعی ـ گاه انگیزه‌هایی دینی داشته‌اند و گاه به تحول‌هایی در نگرش‌های دینی منجر شده‌اند. بدین ترتیب، نگاهی به تاریخِ دینی بشر، یا تاریخِ بشری دین، نه تنها خالی از لطف نیست بلکه به نظر، بسیار ضروری می‌رسد. آن چه در این کتاب می‌آید، اگرچه ناکامل، تلاشی است برای معرفی صرفِ روابط، تأثیرها، و تأثرهای نیاکان بشری‌مان با مشغول‌کننده‌ترین مفهوم تاریخ؛ یعنی دین. در تدوین این مجموعه، اصلی‌ترین محل رجوع «تاریخ تمدن» بوده است. به هر روی، هدف خاص و اصلی از تدوین و انتشار این کتاب، آگاه ساختن خوانندگان به ماجرای تاریخی دین، در مجالی اندک، و هدف عام، علاقه‌مند کردن آن‌ها به مطالعه در باب تاریخ و تمدن بشری بوده است».