کتاب آشا

«آشا» نوشته صادق نیک پور (-۱۳۴۵) به بررسی و ریشه‌یابی یک واژه و مفهوم اصیل ایرانی (آشا) پرداخته‌است. بسیاری از دانشنامه‌های مشهور جهان مدخلی خاص و ویژه به این واژه اصیل ایرانی آشا اختصاص داده‌اند و به طور مفصل و حسب الگوهای دانشنامه نویسی در مورد آن، با استناد به تحقیقات محققان مقاله و گزارش ارایه داده اند. این کتاب، تحقیقی است بر «واژه شناسی آشا» از نظر تاریخی و اساطیر، با نگاه فلسفی و ادبی. بریده کوتاهی از کتاب: به عقیده بسیاری از اسطوره شناسان خاور نزدیک، بنیادی ترین و اساسی ترین شیوه فکری هند و ایرانیان باستان، آنیمیسم و یا زنده گرایی است. بدین معنا که ایرانیان به وجود نیرویی فرضی و با شعور در هر پدیده ای حتی در ناچیز ترین جلوه گری آن معتقد بودند و آن را «مینو» یعنی دارای روح می خواندند. آنان نه تنها برای پدیده های دیدنی و ملموس، بلکه برای آن چه نادیدنی و غیر ملموس بود نیز مینویی را متصور بودند. مثلاً: مینوی آشتی، مینوی پیمان، مینوی رنج. که این نوع برداشت از پدیده با ورود به باور اعتقادی و اجتماعی مردم شکل اسطوره ایی گرفت و اکنون می توان گفت که این گونه اعتقاد همان مفهوم آرکی تایپ است. به نظر می رسد که در زمانی باور اجتماعی و فلسفه اعتقادی جامعه کیفیات و عواطف را نیز صاحب مینو می پنداشتند. مانند مینوی دلاوری، مینوی نشاط، مینوی رشک و حسد و غیره... البته نه این که این مینوها را چون مجردات و یا بخش هایی از ساختار روانی خود انسان، بلکه این مینو ها را نیروهای مستقل و فعالی می پنداشتند که آدمی می توانست با آنها سخن بگوید و یا آنان را در خود فعال سازد. مهم ترین این مینوها، ایزد بانو «آشا» است. این باور و «نقش آرکی تایپی آشا» بر دیگر اعتقادات اجتماعی به عنوان یک فلسفه اعتقادی زیربنایی بر اساس وجود نام «اشا» در متون پارسی میانه به صورت های «ارت» و یا «ارد» به جا مانده قابل استدلال و اثبات است. مانند واژگان اردشیر، اردوان، اردلان و ...