کتاب سفال و سفالگری در ایران

معرفی کتاب سفال و سفالگری در ایران

کتاب الکترونیکی «سفال و سفالگری در ایران (از ابتدای نوسنگی تا دوران معاصر)» نوشتهٔ سیف‌الله کامبخش فرد و منتشرشده توسط گروه انتشاراتی ققنوس، اثری پژوهشی دربارهٔ تاریخ، تحول و نقش سفال و سفالگری در فرهنگ و تمدن ایران است. این کتاب با رویکردی باستان‌شناسانه، سیر سفالگری را از نخستین نشانه‌های آن در دوران نوسنگی تا دوره‌های تاریخی و اسلامی دنبال می‌کند. نسخه الکترونیکی این اثر را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب سفال و سفالگری در ایران

این کتاب تصویری جامع از روند شکل‌گیری و تحول سفال و سفالگری در ایران ارائه می‌دهد. نویسنده با تکیه بر یافته‌های باستان‌شناسی و منابع متعدد، به بررسی نقش سفال در زندگی روزمره، آیین‌ها و هنر ایرانیان می‌پردازد. اثر حاضر از دوره‌های پیش از تاریخ آغاز می‌کند و با عبور از مراحل مختلف تمدنی، به دوران اسلامی و معاصر می‌رسد. در هر فصل، تحولات فنی، هنری و اجتماعی مرتبط با سفالگری مورد توجه قرار گرفته است. کتاب نه‌تنها به جنبه‌های فنی و زیبایی‌شناسی سفال می‌پردازد، بلکه آن را به عنوان سندی برای شناخت جوامع، باورها و مناسبات اقتصادی و فرهنگی ایران معرفی می‌کند. اطلاعات کتاب بر پایهٔ کاوش‌های میدانی، تحلیل آثار مکشوفه و مقایسه تطبیقی با دیگر تمدن‌ها گردآوری شده است. این اثر برای علاقه‌مندان به باستان‌شناسی، تاریخ هنر و فرهنگ ایران، منبعی غنی و مستند به شمار می‌آید.

خلاصه کتاب سفال و سفالگری در ایران

کتاب «سفال و سفالگری در ایران» با مروری بر پیدایش نخستین سفال‌های دست‌ساز در جوامع روستایی دوران نوسنگی آغاز می‌شود. نویسنده روند تدریجی شکل‌گیری سفال را در پیوند با آغاز کشاورزی، اهلی‌کردن حیوانات و نیاز به ذخیره‌سازی غذا شرح می‌دهد. در ادامه، مراحل فنی ساخت سفال، از انتخاب خاک رس تا پخت در اجاق‌های ابتدایی و تکامل کوره‌های سفالگری، به تفصیل بررسی شده است. نقش سفال در انتقال پیام‌ها، ثبت نمادها و شکل‌گیری هنر تصویری پیش از خط، از دیگر محورهای کتاب است. در فصل‌های بعد، تحول سفال با ظهور شهرنشینی و پیدایش خط، تأثیر فرهنگ‌های همسایه و گسترش مبادلات منطقه‌ای دنبال می‌شود. کتاب به بررسی سفال‌های منقوش، تغییرات در تکنیک و نقش، و جایگاه سفال در آیین‌ها و زندگی روزمره می‌پردازد. همچنین، نقش سفال در دوره‌های تاریخی ایران، از هخامنشی تا ساسانی و سپس دوران اسلامی، با توجه به تغییرات فنی، زیبایی‌شناسی و کارکردهای اجتماعی و مذهبی آن تحلیل شده است. در بخش‌های پایانی، نویسنده به طبقه‌بندی و گاهنگاری سفال در دوره اسلامی، تأثیر دین و فرهنگ جدید بر هنر سفالگری و روند احیای این هنر در دوره‌های متأخر می‌پردازد. کتاب با ارائه نمونه‌های متعدد از یافته‌های باستان‌شناسی، تصاویر و تحلیل‌های تطبیقی، تصویری چندلایه از جایگاه سفال در تاریخ و فرهنگ ایران ترسیم می‌کند.

چرا باید کتاب سفال و سفالگری در ایران را خواند؟

این کتاب با رویکردی تحلیلی و مستند، روند شکل‌گیری و تحول سفالگری را در بستر تاریخ ایران بررسی می‌کند. مطالعهٔ آن امکان آشنایی با ریشه‌های فرهنگی، هنری و اجتماعی سفالگری ایرانی را فراهم می‌آورد و نشان می‌دهد چگونه یک هنر و صنعت بومی، بازتاب‌دهندهٔ تحولات اقتصادی، اجتماعی و حتی باورهای آیینی بوده است. اثر حاضر با اتکا به شواهد باستان‌شناسی و تحلیل نمونه‌های عینی، به فهم بهتر تاریخ تمدن ایران و ارتباط آن با دیگر فرهنگ‌ها کمک می‌کند. برای کسانی که به دنبال شناخت عمیق‌تر از هنر و زندگی روزمرهٔ ایرانیان در طول تاریخ هستند، این کتاب اطلاعات ارزشمندی ارائه می‌دهد.

خواندن کتاب سفال و سفالگری در ایران را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

این کتاب برای دانشجویان و پژوهشگران باستان‌شناسی، تاریخ هنر، مردم‌شناسی و علاقه‌مندان به فرهنگ و تمدن ایران مناسب است. همچنین برای کسانی که دغدغهٔ شناخت ریشه‌های هنرهای سنتی، صنایع دستی و تحولات اجتماعی ایران را دارند، منبعی کاربردی و مستند به شمار می‌آید.

فهرست کتاب سفال و سفالگری در ایران

- فصل اول: پیدایش سفال در دوران نوسنگی؛ بررسی نخستین سفال‌های دست‌ساز، ارتباط با کشاورزی و شکل‌گیری روستاها. - فصل دوم: سفال در آغاز شهرنشینی و پیدایش خط؛ تأثیر فرهنگ‌های همسایه، مبادلات منطقه‌ای و تغییرات نقش و تکنیک. - فصل سوم: سفال خاکستری ـ سیاه و تحولات آن؛ بررسی مهاجرت‌ها، گسترش سفالگری و ویژگی‌های فنی و هنری این دوره. - فصل چهارم: شهرنشینی و معماری گورها؛ نقش سفال در آیین‌های تدفین و ساختارهای شهری. - فصل پنجم: معماری گورها و سفالگری در دوره آهن؛ تحلیل ساختار گورها و جایگاه سفال در آیین‌های تدفینی. - فصل ششم: سفال و کاشی در دوران ایلام میانی و جدید؛ بررسی سفالینه‌های لعابدار و تحولات هنری این دوره. - فصل هفتم: سفالگری در ادوار تاریخی ایران؛ از هخامنشی تا ساسانی، تغییرات کارکردی و زیبایی‌شناسی. - فصل هشتم: سفال و سفالگری در دوره اسلامی؛ طبقه‌بندی، گاهنگاری و تأثیر دین و فرهنگ جدید بر هنر سفالگری.

بخشی از کتاب سفال و سفالگری در ایران

«سفال یکی از خلاقیت‌های ماندگار انسان از دوره‌های نوسنگی و ماقبل تاریخ است. سفال باستانی امروزه به صورت زوائد و زباله از ویرانه‌های مدفون یا گورهای جوامع کهن به دست می‌آید. هیچ یک از مصنوعات و ساخته‌های فکر و اندیشه انسان از نظر ارزانی و فراوانی مواد اولیه در طبیعت به پای سفال نمی‌رسد. از طرف دیگر هیچ ماده مصنوع دیگری مانند سفال در طبیعت وجود ندارد که طی هزاران سال در زیر خاک بدون تلاشی و فساد باقی بماند. اگر سفال از خاک رس مرغوب و گل کاملاً ورز داده شده و ترشیده و تخلیه شده از هوا، شکل گرفته و در درجه حرارت مطلوب پخته شده باشد، هرگز فاسد و متلاشی نخواهد شد، ولی در روی زمین و طی گذشت اعصار و زمان‌های طولانی، زیر باران و برف و تابش و اشعه خورشید و سایر عوامل جوّی، مانند دیگر پدیده‌های طبیعی هوازده و ساییده خواهد شد. اگر سفال دارای نقش، لعاب یا اندودی اضافی (اسلیپ) روی پوسته باشد، این اضافات خیلی زودتر از هسته و خمیره فرسوده و گسیخته خواهند گردید. کشف سفال و مانده‌های گل پخته جوامع باستانی عملاً از قرن نوزدهم آغاز شد، ولی علم و آگاهی و تشخیص قدمت و زمان ساخت و تولید فعال و به تبع آن شناخت جوامع تولیدکننده سفال طی یکصد سال اخیر وارد مباحث علمی باستان‌شناسی گردیده است. هنگامی که سفال در دوره‌های باستانی کشف شد، ابتدا موارد مفید و کاربردی آن مدّ نظر بود. در مسیر تشکیل روستاهای اولیه‌ای که با گذر انسان از دوران جمع‌آوری غذا به تولید غذا، روی آوردند، نیاز به ابزارهایی برای ذخیره غذای اضافی به وجود آمد. برای این منظور از سفال به صورت کندو، کپ، خمره و کوزه که معمولاً در زمین کار می‌گذاشتند، استفاده می‌شد. وقتی هم که سفال به صورت بوم نقاشی وارد مقوله هنر شد، موارد کاربردی آن ثبت پیام‌ها، خواسته‌ها، نیازها، دادن اطلاعات و در حقیقت انتقال اندیشه بود. مجموعه نمادهایی که قبل از پیدایش خط روی سفالینه‌ها نقش می‌شد، در معاملات پایاپای و در بین جوامع حرکت می‌کرد و دست به دست می‌گشت. در این بده بستان‌ها، ساکنان روستاهای دور و نزدیک از موقعیت‌های صنعتی، دامداری، کشاورزی، عاطفی یکدیگر اطلاع و آگاهی پیدا می‌کردند و در موارد نیاز، رابطه‌ها را توسعه می‌دادند.»