کتاب موقعیت صاحبان صنایع در ایران عصر پهلوی

کتاب موقعیت صاحبان صنایع در ایران عصر پهلوی نوشتهٔ علی اصغر سعیدی توسط نشر نی منتشر شده است. نویسنده در این اثر زندگی و کارنامهٔ علی خسروشاهی را شرح داده است. علی خسروشاهی از بنیان‌گذار گروه صنعتی مینو و از پیشگامان توزیع و بازاریابی مدرن در ایران بوده است. نسخهٔ الکترونیکی این کتاب را می‌توانید از طاقچه خرید و دانلود کنید.

درباره کتاب موقعیت صاحبان صنایع در ایران عصر پهلوی

مطالعهٔ زندگی اقتصادی علی خسروشاهی توسط علی اصغر سعیدی در سال ۱۳۸۸، به‌عنوان بخشی از پژوهش‌های مرتبط با کارآفرینان برجستهٔ ایرانی، آغاز شد. هدف اصلی او، درک عمیق‌تر زندگی این افراد بود. بررسی زندگی خسروشاهی، بنیان‌گذار گروه صنعتی مینو و از پیشگامان توزیع و بازاریابی مدرن، نشان داد که واقعیت با تصورات کلیشه‌ای رایج تفاوت دارد. این مطالعه بر اهمیت شرح‌حال‌نگاری برای تصحیح سوگیری‌ها تأکید می‌کند، هرچند انجام چنین پژوهش‌هایی به دلیل لزوم عبور از کلیشه‌ها و دشواری دسترسی به منابع، با چالش‌هایی روبه‌روست. به‌رغم این مشکلات، موانع زندگی‌نامه‌نویسی اقتصادی به‌تدریج کمتر شده که شاید نشانه‌ای از تغییرات معرفتی و افزایش فردگرایی باشد. هدف این پژوهش، نه اسطوره‌سازی، بلکه تبیین رفتار اقتصادی فارغ از توهم‌هاست. این مطالعه سه رهیافت را دنبال می‌کند: اخلاقی (درس‌گرفتن از گذشته)، الگوسازی (به‌شیوه وبری) و فردگرایانه (فهم ضعف‌های کنونی از طریق تجربه گذشتگان). تمرکز اصلی بر نقاط اوج دستاوردها در دوران شکل‌گیری صنایع مدرن ایران (دهه‌های ۱۳۳۰ و ۱۳۴۰) است، اگرچه به جنبه‌های تاریک نیز پرداخته می‌شود. برای این تحقیق، نگارنده اسناد موجود و روایت‌های افراد مرتبط (مدیران، کارکنان، خانواده و...) را گردآوری کرد. گفت‌وگوهای مفصل با «حسن خسروشاهی»، فرزند علی خسروشاهی و از مدیران اصلی مینو، نقشی کلیدی داشت، چراکه دسترسی به اسناد کامل ممکن نبود. برای افزایش اعتبار، روایت‌ها با یکدیگر و با سایر مصاحبه‌شوندگان مطابقت داده شد. حسن خسروشاهی با حوصله به پرسش‌های نگارنده پاسخ داد و دیدگاه‌هایش دربارهٔ زمینه‌های سیاسی و اقتصادی را بیان کرد که به ترسیم تصویری واقعی‌تر کمک شایانی نمود. قضاوت نهایی دربارهٔ روایات با محققان و خوانندگان است.

خلاصه کتاب موقعیت صاحبان صنایع در ایران عصر پهلوی

چرا باید کتاب موقعیت صاحبان صنایع در ایران عصر پهلوی را بخوانیم؟

کتاب حاضر تصویری دقیق و مستند از یکی از مهم‌ترین دوره‌های صنعتی شدن ایران (عصر پهلوی) ارائه می‌دهد و به فهم بهتر زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی آن دوران کمک می‌کند. این اثر با ارائهٔ یک مطالعهٔ موردی دقیق (زندگی علی خسروشاهی)، به خواننده کمک می‌کند تا از نگاه‌های ساده‌انگارانه و ایدئولوژیک نسبت به کارآفرینان و سرمایه‌داران آن دوره فاصله بگیرد و پیچیدگی‌های نقش آن‌ها را بهتر درک کند. داستان ظهور و رشد گروه صنعتی مینو و نوآوری‌های مدیریتی، تولیدی و بازاریابی علی خسروشاهی، نمونه‌ای الهام‌بخش و آموزنده از کارآفرینی در شرایط خاص ایران آن زمان است. کتاب به خوبی تعاملات، حمایت‌ها و چالش‌های میان صنعتگران بخش خصوصی و دولت پهلوی را نشان می‌دهد که برای درک دینامیک‌های توسعه در ایران مهم است. استفاده گسترده از تاریخ شفاهی در کنار منابع اسنادی، این کتاب را به نمونه‌ای قابل توجه در پژوهش‌های تاریخی و شرح‌حال‌نگاری تبدیل کرده است.

خواندن کتاب موقعیت صاحبان صنایع در ایران عصر پهلوی را به چه کسانی پیشنهاد می‌کنیم؟

بخشی از کتاب موقعیت صاحبان صنایع در ایران عصر پهلوی

«موضوع دیگری که با اجازه‌ی کارخانه‌ی بیسکویت مرتبط بود مهر استاندارد برای بیسکویت بود. مقررات و ضوابط مهر استاندارد برای بیسکویت طی جلساتی در انستیتوی تغذیه با حضور استادان انستیتو و تولیدکنندگان بیسکویت و استادانی از مؤسسات دیگر تنظیم شد. مؤثرترین فرد در تعیین این ضوابط، علی خسروشاهی بود به جهت اطلاعات وسیعی که درباره‌ی این صنعت داشت. یکی از موضوعاتی که در این جلسات مطرح شد درج تاریخ مصرف روی بسته‌‌های بیسکویت بود. شرکت ویتانا از بدو تأسیس روی محصولات خود تاریخ مصرف می‌‌گذاشت و بدین جهت، دکتر رضا تهرانچی صاحب کارخانه‌ی ویتانا یا نماینده‌ی وی که در جلسات کمیسیون شرکت می‌‌کرد، اصرار داشتند که گذاشتن تاریخ مصرف روی بسته‌‌های بیسکویت جزو ضوابط استاندارد گذاشته شود. رضا تهرانچی می‌‌گوید اصرار ما بر گذاشتن تاریخ انقضای مصرف به این دلیل بود که اجناس در مغازه‌‌ها می‌‌ماند و امکان فاسد و خراب‌شدنش زیاد بود. تأکید بر درج تاریخ انقضای مصرف ممکن بود فروشنده را ترغیب کند کالا را زودتر بفروشد. درحالی‌که علی خسروشاهی به دو دلیل با این کار مخالفت می‌‌کرد. اولاً، خسروشاهی توجه اعضای کمیسیون را به این نکته جلب کرد که تاریخ مصرف بستگی به ‌‌شرایط نگهداری جنس دارد. اگر جنسی در شرایط عالی نگهداری شود، ممکن است چند سال هم سالم بماند، ولی در شرایط بد ممکن است حتی چند روز هم دوام نیاورد. ثانیاً، تجربه‌ی علی خسروشاهی در فروش شیرخشک مخصوص کودکان که اجباراً براساس مقررات وزارت بهداری تاریخ مصرف داشت، این بود که مصرف‌کننده‌ی ایرانی شش ماه مانده به انقضای تاریخ، از خرید جنس خودداری می‌‌کند. حسن خسروشاهی می‌‌گوید مخالفت علی خسروشاهی با درج تاریخ روی بیسکویت یک مخالفت اصولی بود و جنبه‌ی مالی نداشت و او چون حقیقتاً به این امر معتقد بود، زیر بار این کار نمی‌رفت. براساس این بحث‌‌ها، کمیسیون تصمیم گرفت درج تاریخ مصرف را جزو ضوابط استاندارد بیسکویت منظور نکند. ضوابط و مقررات استاندارد بیسکویت بر همین اساس به ‌‌مؤسسه‌ی استاندارد ابلاغ شد که ریاست آن برعهده‌ی رضا شایگان بود. بعد از مدت کوتاهی، مؤسسه‌ی استاندارد به بیسکویت‌‌های ویتانا مهر استاندارد داد و برخلاف نظر صریح کمیسیون، از دادن مهر استاندارد به بیسکویت‌‌های مینو به‌‌جهت نداشتن تاریخ مصرف، خودداری کرد. این تبعیض و رعایت‌نکردن علنی ضوابط مصوبه موجب چند ماه جنگ و جدال بین شرکت مینو و مؤسسه‌ی استاندارد شد و بالاخره مؤسسه‌ی استاندارد از موضع خود کوتاه آمد و مهر استاندارد را بدون گذاشتن تاریخ به ‌‌محصولات مینو هم داد، ولی در این ضمن شرکت ویتانا مدتی از داشتن مهر استاندارد استفاده‌ی تبلیغاتی کرد.»